میانداری دوستان اقتصاددان

پای امر خیر که به میان می‌آید، دست به قلم می‌شود. مثل همان 40 سال پیش که دبیر انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی در آمریکا بود. فکر می‌کرد وقت زن گرفتنش شده و می‌خواست جامعه زنان آمریکایی کمترین تاثیر را رویش بگذارد. دست به کار شد و به انجمن‌های اسلامی داخل کشور نامه نوشت. از آنها خواست برایش دختر مناسبی را پیدا کنند؛ و او با همین یک نامه و تدبیری که به خرج داد، متاهل شد. حالا که محمدرضا عارف، وارد گود رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری شده شاید دوباره دست به قلم شود. این بار باید یک نامه برای تشکل‌های تولیدی بنویسد، یک نامه هم در اختیار اتاق بازرگانی ایران قرار دهد. بد نیست نامه‌ای هم برای اقتصاددانان در نظر بگیرد. شاید از بین این نامه‌نگاری‌ها بتواند تیم اقتصادی دولت آینده‌اش (اگر با حسن روحانی به ائتلاف نرسد) را پیدا کند. چون به هر حال یافتن گزینه‌های مناسب برای چرخاندن اقتصاد کشور از انتخاب همسری خوب برای یک عمر زندگی نباید سخت‌تر باشد. در بین اقتصاددانان مطرح نام دو نفر در ستاد انتخاباتی او دیده می‌شود. یکی اکبر کمیجانی و دیگری علی طیب‌نیا. البته آنچنان که یکی از اعضای ستاد انتخاباتی عارف به «تجارت فردا» می‌گوید کمیته‌ای اقتصادی مرکب از چند چهره سرشناس برنامه‌های اقتصادی عارف را تدوین می‌کنند. در جلسات این کمیته افرادی چون بایزید مردوخی و وحید محمودی حضور دارند. حتی دیده شده افرادی مانند علینقی مشایخی و حسین عبده‌تبریزی در هفته‌های اخیر وارد ستاد عارف شده‌اند و مشاوره‌های خود را به او داده‌اند. بنا به گفته این عضو ستاد عارف افراد صاحب‌نام دیگری در جلسات کمیته اقتصادی شرکت می‌کنند که خواسته‌اند نام‌شان فاش نشود!

یار غار عارف
از دو اقتصاددان مطرحی که رسماً با عارف وارد همکاری شده‌اند، علی طیب‌نیا پیش از آنکه بخواهد فعالیتی سیاسی انجام دهد، رفاقت را بر سیاست ترجیح داده و وارد ستاد عارف شده است. زمانی که عارف معاون اولی ریاست‌جمهوری را در دولت دوم خاتمی بر عهده داشت، طیب‌نیا را به عنوان معاون اقتصادی‌اش برگزید.
او متولد 1339 اصفهان است و دانش‌آموخته اقتصاد. 9 سال از عارف جوان‌تر است. تز دکترای او در مورد تورم ساختاری در ایران بوده و اکنون استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران است. طیب‌نیا در دولت دوم میرحسین موسوی مشاور او بود و در دولت دوم هاشمی دبیری کمیسیون اقتصادی دولت را بر عهده گرفت و در دوره خاتمی مشاور کمیسیون اقتصادی دولت شد. پذیرش ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی از سوی فرهاد رهبر موجب شد وی طیب‌نیا را برای معاونت اقتصادی سازمان انتخاب کند. رهبر از سال 1356 به بعد با طیب‌نیا در دانشگاه همکلاسی و در خوابگاه هم‌اتاقی بوده است. حضور طیب‌نیا در سازمان مدیریت موجب شد برنامه چهارم توسعه تغییرات عمده‌ای را به صورتی که احمدی‌نژاد می‌خواست تجربه نکند. طیب‌نیا موافق تنظیم بودجه انقباضی به منظور کنترل تورم بود اما این نوع بودجه مورد قبول احمدی‌نژاد نبوده و نیست. طیب‌نیا باور دارد بودجه تنها ابزار دولت برای عدالت در توزیع منابع و ثبات اقتصادی است. گرایش طیب‌نیا به اصلاحات هم موجب خشم اصولگرایان شده بود. در نهایت طیب‌نیا مجبور به خروج از سازمان مدیریت شد.
حساسیت روی این استادیار دانشگاه تهران پس از خروج او از سازمان مدیریت به اوج خود رسید. برخی از تشکل‌های دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران بیانیه دادند که او کلاس‌های درس خود را به جایی برای نقد محمود احمدی‌نژاد تبدیل کرده است. در عوض حامیان او اعلام کردند، طبیب نیا از محبوب‌ترین استادان این دانشکده است و از منتقدان خواستند به جو‌سازی‌ها علیه او پایان دهند. پیش‌بینی می‌شود در صورت رسیدن عارف به کرسی ریاست‌جمهوری، طیب‌نیا جدی‌ترین گزینه برای ریاست سازمان مدیریت یا وزارت اقتصاد باشد.

یک دانشگاه تهرانی دیگر
شاید عارف نخواست راه احمدی‌نژاد را برود وگرنه او هم مانند رئیس دولت نهم و دهم که مردانش را از بین دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه علم و صنعت انتخاب کرد، سراغ اعضای هیات علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی‌شریف می‌رفت و افراد صاحب‌نام این دانشکده را هر جور بود، قانع می‌کرد با او همکاری کنند. اما انگار سه سال ریاست عارف بر دانشگاه تهران علاقه او را نسبت به این دانشگاه بیشتر کرده است. به همین خاطر در کنار طیب‌نیای نهادگرا، اکبر کمیجانی طرفدار اقتصاد آزاد را در تیم اقتصادی خود قرار داده است. از کمیجانی به عنوان رئیس کل بانک مرکزی دولت احتمالی عارف نام برده می‌شود. اکبر کمیجانی پس از اخذ دیپلم، در سال 1351 وارد دانشگاه تهران شد و لیسانس تعاون از این دانشگاه گرفت. او دکترای اقتصاد را در سال 1362، از دانشگاه ویسکانسین- میلواکی ایالات متحده آمریکا دریافت کرد. مدتی بعد عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران شد. این اقتصاددان از خردادماه 77 معاون اقتصادی بانک مرکزی ایران شد. با انتصاب مظاهری به ریاست بانک مرکزی، وی رامین پاشایی‌فام (متولد سال 1344 و دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه تهران) را از تاریخ 5/8/1386 به جای کمیجانی منصوب کرد. کمیجانی مخالف کاهش دستوری نرخ سود بانکی بود. ارائه گزارش آمار کسری حساب سرمایه تراز پرداخت‌های کشور از گزارش‌های مهمی بود که توسط کمیجانی در تابستان 85 ارائه شد. بر اساس آن گزارش در سال 1384 خالص حساب سرمایه کشور دارای کسری معادل 412 میلیون دلار بود. گفته می‌شود تسلیم نشدن در مقابل برخی تصمیمات و پافشاری روی نظرات کارشناسی‌شده از ویژگی‌های بارز کمیجانی بود.

برنامه‌های اقتصادی عارف
از چند بیانیه‌ای که عارف تاکنون منتشر کرده دو بیانیه او به برنامه‌های اقتصادی‌اش اشاره‌ای مستقیم دارد. بیانیه‌های تعهدات در قبال کارگران و تعهدات در قبال روستاییان و کشاورزان دو بیانیه‌ای هستند که طرح‌های عارف را برای بهبود وضعیت سه قشر ضعیف کشور معرفی می‌کند. در بیانیه کارگران او، کاهش قدرت خرید به خاطر گرانی، ترس از بیکاری و بیکار شدن، بالا بودن هزینه قسط خرید و یا اجاره مسکن و تامین زندگی در شرایط بیکاری مورد توجه قرار گرفته است. او در بیانیه بعدی گفته است: برای جامعه بزرگ روستاییان و کشاورزان این سرزمین، طرحی به نام طرح آرامش کشاورزان، آماده کرده‌ام. خودم را برای اجرای بخش‌های مختلف این طرح در قبال جامعه بزرگ روستاییان و کشاورزان، متعهد می‌دانم.
حال اینکه کدام یک از اقتصاددانان در تنظیم این دو بیانیه نقش اساسی داشته برای کسی معلوم نیست. به نظر می‌رسد این دو بیانیه بیشتر از آنکه جنبه برنامه‌ای داشته باشد بر محور تبلیغات و برای جمع کردن رای از سبد اقشار کم‌درآمد جامعه تنظیم شده است.