مگا چیست؟

کار بر روی مگا (MEGA/Marx-Engels Gesamtausgabe)، ویراست تاریخی-انتقادی همه نوشته‌های کارل مارکس و فردریش انگلس، در دهه1970میلادی در مسکو و برلین آغاز شد. ریشه این پروژه به برنامه‌های دیوید ریازانوف و تاسیس موسسه مارکس- انگلس توسط او بازمی‌گردد. این پژوهشگر روسی در دهه1920 با برنامه ویرایش آثار مارکس و انگلس در 42 جلد آغاز به کار کرد. از این میان تنها دوازده مورد در فرانکفورت و برلین منتشر شد. با به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان و استالین در روسیه، ویراستاران آلمانی و روسی این مجموعه پاکسازی شدند. با این حال، پروژه ریازانوف پس از مرگ استالین، در روسیه ادامه یافت. با گذشت زمان کمی، مگا شهرتی گسترده در میان متخصصان به دست آورد و اکنون در تمامی کتابخانه‌های بزرگ دنیا یافت می‌شود. با ظهور دگرگونی‌های همه‌گیری که منجر به فروپاشی اتحادیه شوروی و جمهوری دموکراتیک آلمان شد، پژوهشگرانِ سراسر دنیا برای ادامه انتشار مگا فشار آوردند. در سال 1990، موسسه بین‌المللی تاریخ اجتماعی آمستردام (IISH) که بایگانی‌اش شامل بیشترِ دست‌نوشته‌های اصلی می‌شد، بنیاد بین‌المللی مارکس و انگلس (IMES) را به راه انداخت. این سازمان وظیفه آکادمیک گردآوری مجموعه آثار را بر عهده گرفت. IMES که به لحاظ سیاسی مستقل است، شبکه‌ای بین‌المللی است که IISH و آکادمی علوم اجتماعی و انسانی برلین-براندنبورگ (BBAW)، موسسه پژوهش اجتماعی فردریش در بُن و بایگانی دولتی تاریخ اجتماعی-سیاسی روسیه (RGASPI) را در‌بر می‌گیرد. هدف IMES این است که مکمل مگا باشد. گستره فعالیت‌های مگا از برنامه 164 جلد به 114 جلد کاهش یافته است؛ 59 جلد از اینها تاکنون منتشر شده‌اند. در حال حاضر، گروه‌های پژوهشگران از آلمان، روسیه، فرانسه، هلند، دانمارک، ایتالیا، ایالات متحده و ژاپن در حال کار بر روی مگا هستند. این امر مگا را به مهم‌ترین پروژه بین‌المللی از این نوع، بدل می‌کند. مگا از اتحادیه اروپا کمک مالی دریافت می‌کند. با تغییر انتشاراتی‌ها در سال 1998 از دیتس‌فرلاگ به آکادمی ‌فرلاگ و انتشار ویراست نخستین جلدها بر اساس رهنمون‌های بازنگری‌شده، سازماندهی دوباره پروژه کامل شده است. اولریش رائولف سه تعهد جدید پروژه را این‌گونه اعلام می‌کند: سیاست‌زدایی، بین‌المللی‌سازی، دستیابی به معیارهای بالای پژوهشی. اولین هدف با جدا شدن دیتس‌فرلاگ متحقق شد. تحقق سومی با ادغام مگا در آکادمی ‌فرلاگ به دست آمد. اکنون مجلدات آبی‌رنگ مگا شانه به شانه مجموعه آثار ارسطو، لایبنیتس، ویلاند، فُرستر و اَبی واربورگ پیش می‌رود. هم‌اکنون هشت پژوهشگر BBAW در حال کار کردن روی هشت جلد هستند. آنها همچنین در ویرایش پیش‌نویس‌های نهایی و آماده‌سازی چاپی همه جلدهای آتی با پژوهشگرانی در سطح بین‌المللی همکاری می‌کنند. پس از ساختاربندی دوباره پروژه،10جلد جدید انتشاریافته توسط آکادمی ‌فرلاگ با تمجیدهای گسترده‌ای در سطح دنیا، حتی بیرون از محیط‌های آکادمیک روبه‌رو شد. برای نمونه، «فرانکفورتر آلگماینه تسایتونگ»، روزنامه ژاپنی بااهمیت «آساهی شیمبون»، «لاندن تایمز» و «نشریه بازرگانی» واشنگتن یادداشت‌های دقیقی به این آثار اختصاص دادند. کیفیت نوین این ویراست در سیاست‌زدایی از روند آماده‌سازی مجموعه قرار دارد. یک تفسیر تاریخ‌مند جایگزین تفسیر سیاسی پیشین شد. این تفسیر اندیشه مارکسی را در بستر تاریخی و مسائل مرتبط با زمانه خودش قرار داد. «دی تسایت» در 25 فوریه 1999 تداوم انتشار مگا را یک عمل عدالت‌خواهانه تاریخی دانست که بسیار به تاخیر افتاده است: «مگا فعالیتی به درازای یک قرن است. سرچشمه، شکست و احیای آن بازتاب پارادایمی تراژدی‌های قرن بیستم است. اگر طبق برنامه حدود سال 2025 به پایان برسد، آنگاه حدود 100 سال برای در دسترس قرار دادن مارکس و انگلس، به صورت سانسور‌نشده، برای عموم کتابخوان‌ها زمان لازم خواهد بود.»