تاریخ انتشار:
تحلیل بازار خودرو در گفتوگو با داوود میرخانی رشتی
خودروسازان ۳۵۰۰ میلیارد تومان زیان می‌کنند
داوود میرخانی دبیر سابق انجمن خودروسازان ایران و مشاور این انجمن نسبت به آینده تولید و بازار خودرو خوش‌بین نیست.
داوود میرخانی دبیر سابق انجمن خودروسازان ایران و مشاور این انجمن نسبت به آینده تولید و بازار خودرو خوش‌بین نیست. وی مصوبه اخیر دولت درباره «حاشیه قیمت بازار» برای تعیین بهای خودرو را (با توجه به نظارت سختگیرانه سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده) چندان مفید به حال تولید و بازار نمی‌داند و می‌گوید، اگر بخواهیم قیمت را کنترل کنیم باید استمرار تولید داشته باشیم. در حقیقت رشد تولید در هفت سال اخیر مانع گران شدن خودرو شد. وی اذعان می‌کند «سرانه زیان در هر دستگاه خودرو»، انگیزه خودروسازان را برای رشد تولید از بین می‌برد. میرخانی با حدود سه دهه تجربه کار در صنایع خودروسازی می‌گوید، دولت اگر خواستار تحویل خودرو ارزان به مردم است باید ارز ارزان و تسهیلات با درصد پایین به صنعت دهد در غیر این صورت اگر قرار باشد نیاز سه میلیارددلاری خودروسازی با دلار 3600 تومان برطرف شود، نمی‌توان انتظار خودرو ارزان داشت. وی بخشی از رشد قیمت خودرو در ماه‌های اخیر را غیرواقعی و ناشی از دلال‌بازی می‌داند و می‌گوید، اگر تولید افزایش یابد و دلالان از بازار بیرون بروند قیمت‌ها تعدیل می‌شود. مشروح گفتوگو با مدیر عامل اسبق
ایران‌خودرو و دبیر سابق خودروسازان را در ادامه می‌خوانید.
آقای میرخانی، بیشتر خودروهای تولید داخل، طی یک‌سال اخیر رشد قیمت 100درصدی را در بازار آزاد تجربه کرده‌اند. دلیل این افزایش قیمت را در چه می‌بینید؟
برای آنکه بتوان مانع افزایش قیمت شد باید چرخه تولید را سر پا نگه داشت، اگر تولید کاهش یابد مسلماً بازار با مشکل مواجه می‌شود. معتقدم قیمت خودرو در ایران مدت‌ها به شکل دستوری پایین ماند و سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده به عنوان بازوی اجرایی وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال‌های گذشته به دلایل غیراقتصادی، استدلال‌های ما را برای افزایش قیمت خودرو نپذیرفت و در حالی که قیمت انواع مواد اولیه این صنعت نسبت به سال 1390 بین 30 تا 190 درصد افزایش یافت (حتی به قیمت زیان‌ده شدن خودروسازی) مانع افزایش قیمت نداد.
چرا سازمان حمایت جلوی افزایش قیمت فولاد، آلومینیوم، دلار، مس، مواد پلیمری، ورق و حتی تایر را که تقریباً همگی دولتی هستند نمی‌گیرد اما انتظار دارد قیمت خودرو ثابت بماند؟ می‌گویند قیمت رسمی خودرو نباید افزایش پیدا کند چون حساسیت ایجاد می‌شود. آیا اشکالی ندارد که تولید کاهش یابد؟ کاهش تولید حساسیت ایجاد نمی‌کند؟ از ابتدای کار دولت نهم تا هفت سال کمیته خودرو تشکیل جلسه نداد تا خودروسازان فرصت درخواست افزایش قیمت نکنند.
بیش از هفت سال کمیته خودرو تشکیل جلسه نداد؟
بله، حتی یک جلسه. آقایان طهماسبی و محرابیان با تشکیل این جلسات مخالف بودند، سپس قیمت‌ها سال‌ها «سرکوب» شد. این مساله سبب شد خودروسازان فشار را به قطعه‌سازان منتقل کنند. قطعه‌سازان و خودروسازان چندین سال با کاستن از حاشیه سود خود و سپس کم‌کم قبول ضرر سالانه سعی کردند سال‌های 1384 تا 1389 را بگذرانند اما از یک زمانی به بعد ادامه کار با قیمت‌های مذکور ممکن نبود. قطعه‌سازان مجبور به کاستن از کیفیت شدند و خودروسازان نیز به قطعه‌سازان چینی رو آوردند. در حقیقت جلوگیری از افزایش تجربی قیمت سبب روی آوردن قطعه‌سازی و خودروسازی به راه‌های نامناسب شد. از آن سو دولت به بانک‌ها دستور می‌دهد که به ایران‌خودرو وام ندهند چون سه هزار میلیارد تومان بدهی بانکی دارد اما سوال اینجاست که شرکتی با 20 هزار میلیارد تومان گردش مالی، مگر می‌تواند بدهی نداشته باشد؟ دولت دستور مستقیم داده که به 98 شرکت اصلاً وام ندهید. چگونه شرکت‌های با گردش مالی بالا می‌توانند بدون تسهیلات تولید کنند؟ عدم پرداخت به قطعه‌سازان نیز در سال‌های اخیر افزایش یافت و کار به آنجا رسید که قطعه‌ساز دیگر توان تولید نداشت و ارسال قطعه به خط تولید خودروسازی متوقف شد و در نتیجه از اول امسال شاهد کاهش تولید خودرو بودیم و این کاهش تولید سبب رشد قیمت‌ها شد. البته آغاز مشکل مربوط به اواخر سال 1390 بود که سعی شد از بروز آن جلوگیری شود اما سال 1391 دیگر فرصتی برای پرده‌پوشی نماند. هم خودروسازان و هم قطعه‌سازان از سال 1390 اعلام کردند دیگر پولی برای خرج کردن ندارند اما گوش شنوایی نبود.
اما خودروسازان در سال‌های اخیر سود نیز اعلام می‌کردند.
این سود واقعی نبود. تحت فشار سهامداران بعضاً حتی اموال غیرمنقول فروخته و تحت عنوان سود تقسیم می‌شد، که متاسفانه همین ارقام نیز از گردونه تولید خارج شد. این اتفاقات سبب شد تا ابتدای سال 1391 تولید کاهش یابد. دولت در ابتدا واکنش نشان داد و گفت، بانک‌ها به هر کدام از شرکت‌ها هزار میلیارد تومان تسهیلات بدهند. اما این وام هم پرداخت نشد.
حتی 500 میلیارد تومان وعده داده‌شده در آبان پرداخت نشد؟
حتی یک ریال. قیمت ارز وحشتناک افزایش یافت اما دولت حتی ارز هم به خودروسازان نداد. نرخ ارز سه برابر شد و سپرده مورد نیاز برای ال‌سی 13برابر! اگر قبلاً برای دریافت یک ال‌سی 10 میلیون دلاری به یک میلیون دلار آورده نیاز بود اکنون به 13 میلیون دلار سپرده نیاز است. وقتی نیاز ما را بانک برآورده نکند مجبوریم پول را از منابع دیگر با درصدهای بالاتر تهیه کنیم. ما ارز خود را هم از بازار آزاد تهیه می‌کنیم.
آیا به خودروسازان ارز مبادله‌ای نمی‌دهند؟
حتی یک دلار. جالب اینکه هزینه‌های بانکی و ارزی ما را سازمان حمایت قبول ندارد. آنها فکر می‌کنند ما پول با بهره 17 درصد و ارز با نرخ 2500 تومانی می‌گیریم. چطور دولت می‌خواهد قیمت خودرو را کنترل کند اما حاضر نیست حتی ارز و یا تسهیلات به خودروسازان بدهد؟
نیاز ارزی خودروسازان سالانه چقدر است؟
اگر بخواهیم به تیراژ تولید سال 1390 برسیم به دو تا سه میلیارد دلار ارز نیاز داریم. صنعت خودرو مجموعه‌ای کوچک نیست که بتوان آن را با چند ده میلیون دلار جمع کرد. اگر دولت می‌خواهد قیمت خودرو را ضابطه‌مند کند باید تولید را به 5/1 تا 8/1 میلیون دستگاه برساند و این کار نیازمند هزاران میلیارد تومان تسهیلات و دو تا سه میلیارد دلار ارز است.
آیا تصمیم اخیر دولت که قیمت‌ها در حاشیه بازار باشند مشکل شما را حل می‌کند؟ آیا فکر می‌کنید قیمت‌ها در بازار کاهش می‌یابد؟
نه، چون تعیین قیمت تمام‌شده ما مجدداً بر عهده سازمان حمایت است. اگر قرار باشد خودرو در حاشیه بازار فروخته شود اما مابه‌التفاوت قیمت بازار و قیمت تمام‌شده ما به جیب دولت برود چه چیزی گیر خودروساز و قطعه‌ساز می‌آید؟
پس تصمیم اخیر دولت هیچ فایده‌ای برای خودروسازی کشور ندارد؟
هیچ فایده‌ای ندارد. فقط ممکن است با تغییر قیمت محاسباتی ارز، زیان خودروسازان بابت فروش هر دستگاه خودرو اندکی کاهش یابد. به عبارت دیگر مبنای هزینه‌های ارزی ما را از 1800 تومان به 2500تومان تغییر می‌دهند در حالی که چند روز قبل یکی از دست‌اندرکاران بخش خودرو که نامش را نمی‌برم برای تهیه مواد اولیه خود، دلار را3900تومان خریده بود. چطور تولید خودرو با ارز3900 تومانی می‌تواند منجر به کاهش قیمت شود؟ مصوبه دولت مجدداً تمام اختیارات را به سازمان حمایت داده و تاثیری در تقویت بنیه تولید ندارد. اگر خودرو تولیدی ایران‌خودرو 15 میلیون تومان هزینه‌اش شود به اندازه‌ای که سازمان حمایت بگوید، پول به امور مالی شرکت بازمی‌گردد و اگر در بازار 25 میلیون تومان فروخته شود مازاد این عدد به جیب دولت می‌رود. چه چیزی در این میان خودروساز می‌رسد؟
مابه‌التفاوت قیمت مورد نظر سازمان حمایت و قیمت بازار آزاد به دست دولت می‌رسد؟
به خزانه دولت می‌رود و البته ناسزای مردم سهم خودروسازان می‌شود. به نظر من که خودروسازان اگر به قیمت قبلی بفروشند حداقل بدنامی «افزایش قیمت» را نخواهند داشت.
به عقیده جنابعالی این مصوبه (تعیین قیمت خودرو با حاشیه بازار و نظارت سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده) نمی‌تواند به رشد تولید و کنترل قیمت‌ها بینجامد؟
به رشد تولید که کمک نمی‌کند. اگر تعادل بازار را می‌خواهیم باید تولید را تقویت کنیم. خودروساز در حال «ضرر سرانه» برای هر دستگاه خودرو است.
چندی قبل در مصاحبه‌ای گفته‌اید زیان امسال خودروسازان 3500 میلیارد تومان است.
برآوردها نشان می‌دهد امسال زیان خالص هشت شرکت خودروسازی 3557 میلیارد تومان خواهد بود. ایران‌خودرو با 1325 میلیارد تومان بیشترین زیان و سایپا با 1070 میلیارد تومان زیان در مرتبه بعد خواهد بود. پارس‌خودرو و زامیاد هم با زیان 390 و 370 میلیارد تومانی مواجه می‌شوند. مدیران‌خودرو، کرمان‌خودرو، راین‌‌خودرو و مرتب‌خودرو نیز زیان‌های چهار تا 250 میلیارد تومانی خواهند داشت. سازمان حمایت در فرمول قیمت‌گذاری خود با 12 اشکال اساسی مواجه است که ما کتباً از آنها خواسته‌ایم مشکل را حل کنند و تا آنها قیمت منطقی برای ما تعیین نکنند تولید به حرکت درنمی‌آید.
چرا خودروسازان به تعدیل نیرو نپرداختند؟
اجازه ندارند. مگر کسی جرات می‌کند به کارگر با 20 سال سابقه بگوید می‌خواهم تو را تعدیل کنم. همه از اتفاقات کارگری هراس دارند. همه می‌خواهند ظاهر کار حفظ شود. اما ایران‌خودرو شتر اول کاروان است. اگر این شتر بخوابد کل کاروان می‌خوابد. قبل از انقلاب هم همین‌طور بود. ایران‌خودرو حیثیت اقتصاد ایران است. تولیدی‌های قزوین، تبریز، کرج، جاده مخصوص، جنوب تهران، خراسان و غیره همه به ایران‌خودرو نگاه می‌کنند. 600 قطعه‌ساز با این شرکت کار می‌کنند.
پس فایده این مصوبه چه بود؟
تنها ضرر سرانه هر خودرو را کاهش می‌دهد. زیان هر دستگاه خودرو تولیدی از پنج میلیون تومان به دو میلیون تومان می‌رسد.
آیا این وضع قابل تداوم است؟
خیر، ادامه این وضع سال آینده را سالی بدتر می‌کند.
چرا اعتراض‌ها همه توسط انجمن خودروسازان انجام می‌شود؟ چرا خودروسازان (مدیران ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو) اعتراض نمی‌کنند؟
آنها مجبور به تبعیت از دستورات دولت هستند.
حتی اگر این تبعیت منجر به ورشکستگی شود؟
مگر هم‌اکنون شاهد کاهش 50درصدی تولید نیستیم؟ مگر زیان‌های چندهزار میلیاردی قابل چشم‌پوشی است؟
فکر می‌کنم این زیان‌ها در صورت‌های مالی سال 1394 هم اثر بگذارد.
حتماً باید جبران شود، حتی با افزایش قیمت.
به عبارت دیگر مصرف‌کننده باید جبران کند.
پس چه کسی باید جبران کند؟ یا دولت باید هزینه تولید را با تسهیلات کم‌بهره و ارز ارزان جبران کند و یا مردم، همان‌طور که ماست و پنیر و روغن را گران می‌خرند، خودرو را نیز گران بخرند. چرا ارز را سه برابر کرده‌اند؟ ارز سه برابر به معنای افزایش هزینه ارزی کلیه کالاها به میزان 200 درصد است. فولاد مبارکه، آلومینیوم المهدی و پتروشیمی‌ها همگی دولتی هستند. دولت به آنها دستور داده قیمت خودرو را کاهش دهند، هزینه تمام‌شده سمند 89 با سمند 91، 10 میلیون تومان تفاوت دارد.
به این صورت ما شاهد افزایش تولید و تعادل بازار نخواهیم بود.
جمله شما را این‌گونه اصلاح می‌کنم که تعادل بازار در گرو افزایش تولید است و افزایش تولید نیز در گرو تامین ارز و نقدینگی است. باید بدهی قطعه‌سازان پرداخت شود تا آنها نیز بتوانند قطعه به خط تولید خودروسازی برسانند.
مصوبه اخیر دولت حاصل ماه‌ها تلاش شما بود و نتیجه‌ای از آن به دست نیامد...
11 ماه تلاش.
بنابراین چشم‌اندازی نداریم که دولت ارز یا تسهیلات به شما بدهد و می‌توانیم بگوییم شرایط بهبود نمی‌یابد.
من فکر می‌کنم دولت ارز کافی برای خودروسازان ندارد. ارقام 20 یا 30 میلیون دلاری اتاق ارز به درد خودروسازی با نیاز صدها میلیون دلاری نمی‌خورد. ما هر سه ماه حداقل500 میلیون دلار نیاز ارزی داریم. اگر بخواهیم به اندازه سال 1390 تولید کنیم باید ارز ما به طور کامل تامین شود. البته من فکر می‌کنم قیمت‌های جدید از یک طرف و کاهش قدرت خرید مردم از طرف دیگر، نیاز به خودرو را کاهش می‌دهد.
فکر می‌کنید نیاز سالانه به خودرو در سال 1391 کمتر از سال 1390 خواهد بود؟
بله، مدل‌های اقتصادی ما نشان می‌دهد نیاز مردم به خودرو 40 تا 50 درصد کاهش یافته و به عبارت دیگر تقاضای خودرو در ایران با کاهش 40 تا 50درصدی مواجه شده است.
دلیل کاهش تقاضا را پایین آمدن درآمد مردم می‌دانید؟
بله، قدرت خرید مردم از یک‌سو کاهش یافته و از سوی دیگر قیمت بالا رفته است. فردی با درآمد ماهانه یک میلیون تومان می‌توانست خودرو هشت میلیون تومانی را با قسط ماهانه 200 هزار تومان خریداری کند اما خودرو 16 میلیون تومانی را دیگر نمی‌توان با قسط ماهی 200 هزار تومان خرید.
اگر قدرت خرید نیست چرا خودروها این اندازه گران شده است؟
این سفته‌بازی است. سرگردانی پول بازار را به اینجا رسانده، من بخشی از این قیمت‌ها را طبیعی نمی‌دانم. بخش بزرگی از حضور در این بازار متعلق به کسانی است که دنبال خودرو به قیمت رسمی و فروش آن به قیمت آزاد هستند، این رانت برای همه جذاب است.
اگر تسهیلات دو هزار میلیارد تومانی دولت پرداخت شود آیا امیدی به رشد تولید هست؟
این رقم دیگر کافی نیست. این رقم برای خرداد یا تیر خوب بود اما اکنون زیان خودروسازان به سه هزار میلیارد تومان رسیده. وقتی تولید زیان‌ده است تولید بیشتر مساوی با زیان بیشتر است. باید در درجه اول تولید سودده شود.
شاید نتوان قیمت‌ها را به سال 1390 برگرداند اما آیا نمی‌توان حداقل قیمت‌ها را اندکی کاهش داد یا تثبیت کرد؟
در حال حاضر توان اداره قیمت‌ها از دست رفته چون استمرار تولید از دست رفته است. اگر بتوانید تولید را زنده کنید و آن را به سطح مشخصی برسانید آنگاه می‌توانید به شکل منطقی قیمت‌ها را کنترل کنید در غیر این صورت شما در تعیین قیمت‌ها هیچ نقشی ندارید.
فکر می‌کنید امسال تولید خودرو به 800 هزار دستگاه برسد؟ (50 درصد سال 1390)
بعید می‌دانم. اگر به این رقم برسیم خیلی باید خوشحال باشیم.
برای سال 1392 چه پیش‌بینی‌ای از تولید و تقاضا دارید؟
برای سال 1392 باید از هم‌اکنون مطالعات بازارسنجی انجام شود. شاید تقاضا دیگر با این قیمت‌ها زیاد نباشد. یک جمع کارشناس دارای اختیارات کافی باید بنشینند و راهی برای خروج از بن‌بست پیدا کنند. دولت باید ببیند چه مقدار ارز می‌تواند به خودروسازی بدهد، 10 میلیون دلار، 100 میلیون دلار یا دو میلیارد دلار؟ اگر نمی‌تواند بدهد بگوید نمی‌توانم.
فکر نمی‌کنید دولت منتخب سال 1392 بتواند روند فعلی را معکوس کند؟
بستگی به شرایط بین‌المللی هم دارد. اگر دولت یازدهم ارز کافی در اختیار نداشته باشد، باز هم خودروسازان سراغ بازار آزاد می‌روند و قیمت تمام‌شده خودرو بالا می‌رود.
جهش قیمت دو ماه اخیر را به چه دلیل می‌دانید؟ قیمت‌ها دیگر بدون هیچ منطقی افزایش می‌یابد.
من این قیمت‌ها را ناشی از افزایش هزینه‌ها می‌دانم، سال‌ها قیمت‌ها ثابت ماند در حالی که هزینه‌ها بالا رفت. من فکر می‌کنم هنوز هم ممکن است شاهد افزایش باشیم، خودروسازان هنوز ضرر می‌دهند.
مگر هزینه تولید خودروسازان بهمن 1391 نسبت به بهمن 1390 چه اندازه بالا رفته است؟ آیا ما شاهد 100درصد رشد هزینه بوده‌ایم؟ پراید هشت میلیون تومانی امروز 17 میلیون تومان و پرشیای 18 میلیونی 36 میلیون تومان شده است.
اینها قیمت بازار است و سودی از آن عاید خودروسازان نمی‌شود. قیمت کارخانه‌ها بسیار پایین‌تر است. چون تولید کاهش یافته قیمت‌ها به شکل کاذب بالا رفته است. معلوم نیست اگر دلالان از بازار بروند قیمت‌ها چگونه باشد.
مصوبه دولت می‌تواند اوضاع را حداقل از نظر خروج دلالان بهتر کند چون قیمت‌ها در حاشیه بازار خواهد بود.
دلالی کمتر می‌شود اما کمبود خودرو کماکان بر جا می‌ماند و شاید حتی برای مصرف‌کننده خیلی به صرفه نباشد. باید ارز و تسهیلات به خودروسازی و قطعه‌سازی برسد تا کاروان تولید دوباره به حرکت درآید.
فکر می‌کنید تولید ماه بهمن و اسفند ماهانه 60 هزار دستگاه باشد؟
فکر می‌کنم به این اعداد برسیم. خودروسازان اکنون با تمام توان در حال تولید هستند.
آقای میرخانی، بیشتر خودروهای تولید داخل، طی یک‌سال اخیر رشد قیمت 100درصدی را در بازار آزاد تجربه کرده‌اند. دلیل این افزایش قیمت را در چه می‌بینید؟
برای آنکه بتوان مانع افزایش قیمت شد باید چرخه تولید را سر پا نگه داشت، اگر تولید کاهش یابد مسلماً بازار با مشکل مواجه می‌شود. معتقدم قیمت خودرو در ایران مدت‌ها به شکل دستوری پایین ماند و سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده به عنوان بازوی اجرایی وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال‌های گذشته به دلایل غیراقتصادی، استدلال‌های ما را برای افزایش قیمت خودرو نپذیرفت و در حالی که قیمت انواع مواد اولیه این صنعت نسبت به سال 1390 بین 30 تا 190 درصد افزایش یافت (حتی به قیمت زیان‌ده شدن خودروسازی) مانع افزایش قیمت نداد.
چرا سازمان حمایت جلوی افزایش قیمت فولاد، آلومینیوم، دلار، مس، مواد پلیمری، ورق و حتی تایر را که تقریباً همگی دولتی هستند نمی‌گیرد اما انتظار دارد قیمت خودرو ثابت بماند؟ می‌گویند قیمت رسمی خودرو نباید افزایش پیدا کند چون حساسیت ایجاد می‌شود. آیا اشکالی ندارد که تولید کاهش یابد؟ کاهش تولید حساسیت ایجاد نمی‌کند؟ از ابتدای کار دولت نهم تا هفت سال کمیته خودرو تشکیل جلسه نداد تا خودروسازان فرصت درخواست افزایش قیمت نکنند.
بیش از هفت سال کمیته خودرو تشکیل جلسه نداد؟
بله، حتی یک جلسه. آقایان طهماسبی و محرابیان با تشکیل این جلسات مخالف بودند، سپس قیمت‌ها سال‌ها «سرکوب» شد. این مساله سبب شد خودروسازان فشار را به قطعه‌سازان منتقل کنند. قطعه‌سازان و خودروسازان چندین سال با کاستن از حاشیه سود خود و سپس کم‌کم قبول ضرر سالانه سعی کردند سال‌های 1384 تا 1389 را بگذرانند اما از یک زمانی به بعد ادامه کار با قیمت‌های مذکور ممکن نبود. قطعه‌سازان مجبور به کاستن از کیفیت شدند و خودروسازان نیز به قطعه‌سازان چینی رو آوردند. در حقیقت جلوگیری از افزایش تجربی قیمت سبب روی آوردن قطعه‌سازی و خودروسازی به راه‌های نامناسب شد. از آن سو دولت به بانک‌ها دستور می‌دهد که به ایران‌خودرو وام ندهند چون سه هزار میلیارد تومان بدهی بانکی دارد اما سوال اینجاست که شرکتی با 20 هزار میلیارد تومان گردش مالی، مگر می‌تواند بدهی نداشته باشد؟ دولت دستور مستقیم داده که به 98 شرکت اصلاً وام ندهید. چگونه شرکت‌های با گردش مالی بالا می‌توانند بدون تسهیلات تولید کنند؟ عدم پرداخت به قطعه‌سازان نیز در سال‌های اخیر افزایش یافت و کار به آنجا رسید که قطعه‌ساز دیگر توان تولید نداشت و ارسال قطعه به خط تولید خودروسازی متوقف شد و در نتیجه از اول امسال شاهد کاهش تولید خودرو بودیم و این کاهش تولید سبب رشد قیمت‌ها شد. البته آغاز مشکل مربوط به اواخر سال 1390 بود که سعی شد از بروز آن جلوگیری شود اما سال 1391 دیگر فرصتی برای پرده‌پوشی نماند. هم خودروسازان و هم قطعه‌سازان از سال 1390 اعلام کردند دیگر پولی برای خرج کردن ندارند اما گوش شنوایی نبود.
اما خودروسازان در سال‌های اخیر سود نیز اعلام می‌کردند.
این سود واقعی نبود. تحت فشار سهامداران بعضاً حتی اموال غیرمنقول فروخته و تحت عنوان سود تقسیم می‌شد، که متاسفانه همین ارقام نیز از گردونه تولید خارج شد. این اتفاقات سبب شد تا ابتدای سال 1391 تولید کاهش یابد. دولت در ابتدا واکنش نشان داد و گفت، بانک‌ها به هر کدام از شرکت‌ها هزار میلیارد تومان تسهیلات بدهند. اما این وام هم پرداخت نشد.
حتی 500 میلیارد تومان وعده داده‌شده در آبان پرداخت نشد؟
حتی یک ریال. قیمت ارز وحشتناک افزایش یافت اما دولت حتی ارز هم به خودروسازان نداد. نرخ ارز سه برابر شد و سپرده مورد نیاز برای ال‌سی 13برابر! اگر قبلاً برای دریافت یک ال‌سی 10 میلیون دلاری به یک میلیون دلار آورده نیاز بود اکنون به 13 میلیون دلار سپرده نیاز است. وقتی نیاز ما را بانک برآورده نکند مجبوریم پول را از منابع دیگر با درصدهای بالاتر تهیه کنیم. ما ارز خود را هم از بازار آزاد تهیه می‌کنیم.
آیا به خودروسازان ارز مبادله‌ای نمی‌دهند؟
حتی یک دلار. جالب اینکه هزینه‌های بانکی و ارزی ما را سازمان حمایت قبول ندارد. آنها فکر می‌کنند ما پول با بهره 17 درصد و ارز با نرخ 2500 تومانی می‌گیریم. چطور دولت می‌خواهد قیمت خودرو را کنترل کند اما حاضر نیست حتی ارز و یا تسهیلات به خودروسازان بدهد؟
نیاز ارزی خودروسازان سالانه چقدر است؟
اگر بخواهیم به تیراژ تولید سال 1390 برسیم به دو تا سه میلیارد دلار ارز نیاز داریم. صنعت خودرو مجموعه‌ای کوچک نیست که بتوان آن را با چند ده میلیون دلار جمع کرد. اگر دولت می‌خواهد قیمت خودرو را ضابطه‌مند کند باید تولید را به 5/1 تا 8/1 میلیون دستگاه برساند و این کار نیازمند هزاران میلیارد تومان تسهیلات و دو تا سه میلیارد دلار ارز است.
آیا تصمیم اخیر دولت که قیمت‌ها در حاشیه بازار باشند مشکل شما را حل می‌کند؟ آیا فکر می‌کنید قیمت‌ها در بازار کاهش می‌یابد؟
نه، چون تعیین قیمت تمام‌شده ما مجدداً بر عهده سازمان حمایت است. اگر قرار باشد خودرو در حاشیه بازار فروخته شود اما مابه‌التفاوت قیمت بازار و قیمت تمام‌شده ما به جیب دولت برود چه چیزی گیر خودروساز و قطعه‌ساز می‌آید؟
پس تصمیم اخیر دولت هیچ فایده‌ای برای خودروسازی کشور ندارد؟
هیچ فایده‌ای ندارد. فقط ممکن است با تغییر قیمت محاسباتی ارز، زیان خودروسازان بابت فروش هر دستگاه خودرو اندکی کاهش یابد. به عبارت دیگر مبنای هزینه‌های ارزی ما را از 1800 تومان به 2500تومان تغییر می‌دهند در حالی که چند روز قبل یکی از دست‌اندرکاران بخش خودرو که نامش را نمی‌برم برای تهیه مواد اولیه خود، دلار را3900تومان خریده بود. چطور تولید خودرو با ارز3900 تومانی می‌تواند منجر به کاهش قیمت شود؟ مصوبه دولت مجدداً تمام اختیارات را به سازمان حمایت داده و تاثیری در تقویت بنیه تولید ندارد. اگر خودرو تولیدی ایران‌خودرو 15 میلیون تومان هزینه‌اش شود به اندازه‌ای که سازمان حمایت بگوید، پول به امور مالی شرکت بازمی‌گردد و اگر در بازار 25 میلیون تومان فروخته شود مازاد این عدد به جیب دولت می‌رود. چه چیزی در این میان خودروساز می‌رسد؟
مابه‌التفاوت قیمت مورد نظر سازمان حمایت و قیمت بازار آزاد به دست دولت می‌رسد؟
به خزانه دولت می‌رود و البته ناسزای مردم سهم خودروسازان می‌شود. به نظر من که خودروسازان اگر به قیمت قبلی بفروشند حداقل بدنامی «افزایش قیمت» را نخواهند داشت.
به عقیده جنابعالی این مصوبه (تعیین قیمت خودرو با حاشیه بازار و نظارت سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده) نمی‌تواند به رشد تولید و کنترل قیمت‌ها بینجامد؟
به رشد تولید که کمک نمی‌کند. اگر تعادل بازار را می‌خواهیم باید تولید را تقویت کنیم. خودروساز در حال «ضرر سرانه» برای هر دستگاه خودرو است.
چندی قبل در مصاحبه‌ای گفته‌اید زیان امسال خودروسازان 3500 میلیارد تومان است.
برآوردها نشان می‌دهد امسال زیان خالص هشت شرکت خودروسازی 3557 میلیارد تومان خواهد بود. ایران‌خودرو با 1325 میلیارد تومان بیشترین زیان و سایپا با 1070 میلیارد تومان زیان در مرتبه بعد خواهد بود. پارس‌خودرو و زامیاد هم با زیان 390 و 370 میلیارد تومانی مواجه می‌شوند. مدیران‌خودرو، کرمان‌خودرو، راین‌‌خودرو و مرتب‌خودرو نیز زیان‌های چهار تا 250 میلیارد تومانی خواهند داشت. سازمان حمایت در فرمول قیمت‌گذاری خود با 12 اشکال اساسی مواجه است که ما کتباً از آنها خواسته‌ایم مشکل را حل کنند و تا آنها قیمت منطقی برای ما تعیین نکنند تولید به حرکت درنمی‌آید.
چرا خودروسازان به تعدیل نیرو نپرداختند؟
اجازه ندارند. مگر کسی جرات می‌کند به کارگر با 20 سال سابقه بگوید می‌خواهم تو را تعدیل کنم. همه از اتفاقات کارگری هراس دارند. همه می‌خواهند ظاهر کار حفظ شود. اما ایران‌خودرو شتر اول کاروان است. اگر این شتر بخوابد کل کاروان می‌خوابد. قبل از انقلاب هم همین‌طور بود. ایران‌خودرو حیثیت اقتصاد ایران است. تولیدی‌های قزوین، تبریز، کرج، جاده مخصوص، جنوب تهران، خراسان و غیره همه به ایران‌خودرو نگاه می‌کنند. 600 قطعه‌ساز با این شرکت کار می‌کنند.
پس فایده این مصوبه چه بود؟
تنها ضرر سرانه هر خودرو را کاهش می‌دهد. زیان هر دستگاه خودرو تولیدی از پنج میلیون تومان به دو میلیون تومان می‌رسد.
آیا این وضع قابل تداوم است؟
خیر، ادامه این وضع سال آینده را سالی بدتر می‌کند.
چرا اعتراض‌ها همه توسط انجمن خودروسازان انجام می‌شود؟ چرا خودروسازان (مدیران ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو) اعتراض نمی‌کنند؟
آنها مجبور به تبعیت از دستورات دولت هستند.
حتی اگر این تبعیت منجر به ورشکستگی شود؟
مگر هم‌اکنون شاهد کاهش 50درصدی تولید نیستیم؟ مگر زیان‌های چندهزار میلیاردی قابل چشم‌پوشی است؟
فکر می‌کنم این زیان‌ها در صورت‌های مالی سال 1394 هم اثر بگذارد.
حتماً باید جبران شود، حتی با افزایش قیمت.
به عبارت دیگر مصرف‌کننده باید جبران کند.
پس چه کسی باید جبران کند؟ یا دولت باید هزینه تولید را با تسهیلات کم‌بهره و ارز ارزان جبران کند و یا مردم، همان‌طور که ماست و پنیر و روغن را گران می‌خرند، خودرو را نیز گران بخرند. چرا ارز را سه برابر کرده‌اند؟ ارز سه برابر به معنای افزایش هزینه ارزی کلیه کالاها به میزان 200 درصد است. فولاد مبارکه، آلومینیوم المهدی و پتروشیمی‌ها همگی دولتی هستند. دولت به آنها دستور داده قیمت خودرو را کاهش دهند، هزینه تمام‌شده سمند 89 با سمند 91، 10 میلیون تومان تفاوت دارد.
به این صورت ما شاهد افزایش تولید و تعادل بازار نخواهیم بود.
جمله شما را این‌گونه اصلاح می‌کنم که تعادل بازار در گرو افزایش تولید است و افزایش تولید نیز در گرو تامین ارز و نقدینگی است. باید بدهی قطعه‌سازان پرداخت شود تا آنها نیز بتوانند قطعه به خط تولید خودروسازی برسانند.
مصوبه اخیر دولت حاصل ماه‌ها تلاش شما بود و نتیجه‌ای از آن به دست نیامد...
11 ماه تلاش.
بنابراین چشم‌اندازی نداریم که دولت ارز یا تسهیلات به شما بدهد و می‌توانیم بگوییم شرایط بهبود نمی‌یابد.
من فکر می‌کنم دولت ارز کافی برای خودروسازان ندارد. ارقام 20 یا 30 میلیون دلاری اتاق ارز به درد خودروسازی با نیاز صدها میلیون دلاری نمی‌خورد. ما هر سه ماه حداقل500 میلیون دلار نیاز ارزی داریم. اگر بخواهیم به اندازه سال 1390 تولید کنیم باید ارز ما به طور کامل تامین شود. البته من فکر می‌کنم قیمت‌های جدید از یک طرف و کاهش قدرت خرید مردم از طرف دیگر، نیاز به خودرو را کاهش می‌دهد.
فکر می‌کنید نیاز سالانه به خودرو در سال 1391 کمتر از سال 1390 خواهد بود؟
بله، مدل‌های اقتصادی ما نشان می‌دهد نیاز مردم به خودرو 40 تا 50 درصد کاهش یافته و به عبارت دیگر تقاضای خودرو در ایران با کاهش 40 تا 50درصدی مواجه شده است.
دلیل کاهش تقاضا را پایین آمدن درآمد مردم می‌دانید؟
بله، قدرت خرید مردم از یک‌سو کاهش یافته و از سوی دیگر قیمت بالا رفته است. فردی با درآمد ماهانه یک میلیون تومان می‌توانست خودرو هشت میلیون تومانی را با قسط ماهانه 200 هزار تومان خریداری کند اما خودرو 16 میلیون تومانی را دیگر نمی‌توان با قسط ماهی 200 هزار تومان خرید.
اگر قدرت خرید نیست چرا خودروها این اندازه گران شده است؟
این سفته‌بازی است. سرگردانی پول بازار را به اینجا رسانده، من بخشی از این قیمت‌ها را طبیعی نمی‌دانم. بخش بزرگی از حضور در این بازار متعلق به کسانی است که دنبال خودرو به قیمت رسمی و فروش آن به قیمت آزاد هستند، این رانت برای همه جذاب است.
اگر تسهیلات دو هزار میلیارد تومانی دولت پرداخت شود آیا امیدی به رشد تولید هست؟
این رقم دیگر کافی نیست. این رقم برای خرداد یا تیر خوب بود اما اکنون زیان خودروسازان به سه هزار میلیارد تومان رسیده. وقتی تولید زیان‌ده است تولید بیشتر مساوی با زیان بیشتر است. باید در درجه اول تولید سودده شود.
شاید نتوان قیمت‌ها را به سال 1390 برگرداند اما آیا نمی‌توان حداقل قیمت‌ها را اندکی کاهش داد یا تثبیت کرد؟
در حال حاضر توان اداره قیمت‌ها از دست رفته چون استمرار تولید از دست رفته است. اگر بتوانید تولید را زنده کنید و آن را به سطح مشخصی برسانید آنگاه می‌توانید به شکل منطقی قیمت‌ها را کنترل کنید در غیر این صورت شما در تعیین قیمت‌ها هیچ نقشی ندارید.
فکر می‌کنید امسال تولید خودرو به 800 هزار دستگاه برسد؟ (50 درصد سال 1390)
بعید می‌دانم. اگر به این رقم برسیم خیلی باید خوشحال باشیم.
برای سال 1392 چه پیش‌بینی‌ای از تولید و تقاضا دارید؟
برای سال 1392 باید از هم‌اکنون مطالعات بازارسنجی انجام شود. شاید تقاضا دیگر با این قیمت‌ها زیاد نباشد. یک جمع کارشناس دارای اختیارات کافی باید بنشینند و راهی برای خروج از بن‌بست پیدا کنند. دولت باید ببیند چه مقدار ارز می‌تواند به خودروسازی بدهد، 10 میلیون دلار، 100 میلیون دلار یا دو میلیارد دلار؟ اگر نمی‌تواند بدهد بگوید نمی‌توانم.
فکر نمی‌کنید دولت منتخب سال 1392 بتواند روند فعلی را معکوس کند؟
بستگی به شرایط بین‌المللی هم دارد. اگر دولت یازدهم ارز کافی در اختیار نداشته باشد، باز هم خودروسازان سراغ بازار آزاد می‌روند و قیمت تمام‌شده خودرو بالا می‌رود.
جهش قیمت دو ماه اخیر را به چه دلیل می‌دانید؟ قیمت‌ها دیگر بدون هیچ منطقی افزایش می‌یابد.
من این قیمت‌ها را ناشی از افزایش هزینه‌ها می‌دانم، سال‌ها قیمت‌ها ثابت ماند در حالی که هزینه‌ها بالا رفت. من فکر می‌کنم هنوز هم ممکن است شاهد افزایش باشیم، خودروسازان هنوز ضرر می‌دهند.
مگر هزینه تولید خودروسازان بهمن 1391 نسبت به بهمن 1390 چه اندازه بالا رفته است؟ آیا ما شاهد 100درصد رشد هزینه بوده‌ایم؟ پراید هشت میلیون تومانی امروز 17 میلیون تومان و پرشیای 18 میلیونی 36 میلیون تومان شده است.
اینها قیمت بازار است و سودی از آن عاید خودروسازان نمی‌شود. قیمت کارخانه‌ها بسیار پایین‌تر است. چون تولید کاهش یافته قیمت‌ها به شکل کاذب بالا رفته است. معلوم نیست اگر دلالان از بازار بروند قیمت‌ها چگونه باشد.
مصوبه دولت می‌تواند اوضاع را حداقل از نظر خروج دلالان بهتر کند چون قیمت‌ها در حاشیه بازار خواهد بود.
دلالی کمتر می‌شود اما کمبود خودرو کماکان بر جا می‌ماند و شاید حتی برای مصرف‌کننده خیلی به صرفه نباشد. باید ارز و تسهیلات به خودروسازی و قطعه‌سازی برسد تا کاروان تولید دوباره به حرکت درآید.
فکر می‌کنید تولید ماه بهمن و اسفند ماهانه 60 هزار دستگاه باشد؟
فکر می‌کنم به این اعداد برسیم. خودروسازان اکنون با تمام توان در حال تولید هستند.
دیدگاه تان را بنویسید