بین خطوط CAMELS حرکت کنید

شاید بتوان دوره فعلی را که در آن زندگی می‌کنیم عصر اطلاعات نامید، جایی که حجم بالای داده‌ها در حوزه‌های مختلف، از بحث‌های مربوط به اطلاعات ژنتیک گرفته تا آمارهای مختلف اقتصادی، نیاز به پردازش را بیش از پیش پررنگ کرده است. در این میان، یکی از نیازهای سیستم بانکی کشور، وجود یک سیستم جامع ارزیابی عملکرد است که اطلاعات تجمیع‌شده‌ صورت‌های مالی را به‌صورت طبقه‌بندی ‌شده و منطبق با استانداردهای جهانی ارائه کند. در همین راستا، شرکت «پردازش اطلاعات مالی و مشاور سرمایه‌گذاری نوآوران امین» با مشارکت گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» نسخه‌ دوم سیستم «ارزیابی عملکرد بانکی منطبق بر متدولوژی CAMELS» را ارائه کرده است. علی نوروزی، مدیرعامل شرکت پردازش اطلاعات مالی نوآوران امین در مورد مزایا و کاربردهای این سیستم به تجارت فردا می‌گوید: «این سیستم با تمرکز بر پاسخگویی به نیازهای مدیران ارشد بانک‌ها طراحی شده است اما طراحی آن به نحوی است که نیازهای سرپرستان و کارشناسان خبره‌ بانکی را نیز در سطح بالاتری از پیچیدگی پوشش دهد. علاوه بر موارد فوق، نسخه‌ خاصی از این سیستم قادر است اطلاعاتی ارزشمند در اختیار وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی، بانک مرکزی و سایر مدیران ارشد اقتصادی کشور قرار دهد. همچنین اطلاعات این سیستم برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری قابل استفاده است.» در ادامه شرح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

شرکت نوآوران امین برای نخستین بار در کشور، سیستم ارزیابی عملکرد بانک‌ها را ارائه کرده است؛ ممکن است فناوری و دلیل طراحی این سیستم را توضیح دهید؟

فناوری مورد استفاده در این سیستم، مبتنی بر هوش تجاری است. هوش تجاری مجموعه‌ای از ابزار و فنون است که داده‌های خام و پراکنده را یکپارچه‌سازی می‌کند. به‌طوری که داده‌ها را به اطلاعات و در نهایت به دانش تبدیل می‌کند که منجر می‌شود مدیران در لایه‌های مختلف بسیار سریع‌تر و آسان‌تر تصمیم‌گیری کنند.

تعامل ما با شرکت‌های مختلف خارجی در زمینه تحلیل متوسط صنعت (Peer Group Analysis) باعث شد فقدان یک سیستم جامع ارزیابی عملکرد که بتواند حوزه بانکی را پوشش دهد، احساس شود. وقتی می‌خواهیم شرکت‌های بزرگی همچون بانک‌ها را مورد بررسی قرار دهیم، وارد جزئیات می‌شویم و متاسفانه به نکات اصلی همچون جایگاه بانک در صنعت، وضعیت بانک در شاخص‌های کلیدی و... توجه کمتری می‌شود.

این بررسی‌ها به‌رغم تلاش‌هایی که مقامات نظارتی از یک‌سو و بانک‌ها از سوی دیگر انجام می‌دهند، زمان‌بر است و هزینه‌های بالایی دارد و عملاً دسترسی به آن دشوار است. «سیستم ارزیابی جامع عملکرد بانکی منطبق بر متدولوژی CAMELS» حاصل شش سال تجربه نوآوران امین در حوزه بانکی و آشنایی کامل با ساختار افشای بانک‌ها و همچنین تعامل با شرکت‌های بزرگ اروپایی است و هم‌اکنون بانک‌های بزرگ دولتی و خصوصی در حال استفاده از این سیستم هستند.

این سیستم بسیار پویا و در حال توسعه است و هدف کلی از آن فراهم کردن یک دید مستقل برای بانک‌هاست که در آن بانک نه در سطح Core Banking و نه‌فقط شعب‌ یا پرسنل بلکه در سطوح بالاتر مدیریتی به‌عنوان یک کل بررسی می‌شود. لازم به ذکر است که این سیستم بسیار تخصصی و مختص بانک‌ها تدوین شده است.

این سیستم که برای نخستین بار در کشور امکان ارزیابی درون صنعتی را بر اساس فناوری هوش تجاری و بر اساس طبقه‌بندی CAMELS به بانک‌ها ارائه کرده است، برای اطلاعات خود از یکی از قدرتمندترین پایگاه‌های اطلاعاتی بورس و اوراق بهادار کشور بهره می‌برد که می‌تواند به‌عنوان نقطه عطفی در سیستم بانکداری کشور و برای مقایسه بانک‌ها مورد توجه قرار گیرد.

این مقایسه در چه سطوحی انجام می‌شود و آیا مسیر علمی در این مقایسه دیده شده است؟

در نسخه اول سیستم ارزیابی عملکرد بانکی که از سوی نوآوران امین ارائه شد، ارزیابی بانک‌ها در دو سطح اقلام صورت‌های مالی و یادداشت‌های پیوست و شاخص‌های مالی صورت گرفت. در نسخه دوم این سیستم که با مشارکت نوآوران امین و گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد ارائه شده است، این مقایسه در سه سطح اقلام صورت‌های مالی و اهم اقلام یادداشت‌های پیوست، گزارش‌های پیش‌بینی سود هر سهم و شاخص‌های مالی انجام می‌شود.

ما برای اینکه بتوانیم روشی استاندارد برای این مقایسه استخراج کنیم، یکی از بهترین و رایج‌ترین روش‌ها را که در رتبه‌بندی بانک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد به کار برده‌ایم که اصطلاحاً به آن شاخص‌های CAMELS گفته می‌شود.

این شاخص یک بانک را از شش جنبه مورد بررسی قرار می‌دهد که به ترتیب شامل: کفایت سرمایه و شاخص‌های مرتبط با آن (Capital adequacy)، کیفیت دارایی‌ها (Asset quality)، بُعد کیفیت مدیریت (Management quality)، سودآوری (Earnings)، بُعد نقدینگی (Liquidity) و در نهایت، تجزیه و تحلیل حساسیت و ریسک (Sensitivity to market risk) است.

بنابراین ما از این شش منظر بانک و صنعت بانکداری را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

به نظر شما سیستم جامع ارزیابی عملکرد بانکی نوآوران امین چگونه می‌تواند به مدیران بانکی کمک کند؟

این سیستم مدیران بانکی را در چارچوب تعالی سازمانی قرار می‌دهد که با متدولوژی‌هایی همچون متدولوژی EFQM ارزیابی می‌شود و به آنها امکان می‌دهد که بانک خود را ارزیابی کنند. به عبارت دیگر ارائه‌دهنده‌ چارچوبی برای بهبود خروجی یک سازمان و همچنین رضایتمندی کارکنان، مشتریان، سهامداران و سایر ذی‌نفعان سازمان است.

از لحاظ راهبردی، این سیستم ارائه‌دهنده چارچوبی منطبق بر روش‌های مدیریت فرآیند (BPM) است که برای مدیریت و بهبود عملکرد بانک، از طریق بهینه‌سازی مداوم فرآیندها در یک چرخه از مدل‌سازی، اجرا و اندازه‌گیری بهره می‌گیرد.

ارائه داشبوردهای شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI)، امکان تجزیه و تحلیل فاصله شاخص‌ها، مشخص کردن وضعیت استراتژیک بانک و قابلیت سفارشی‌کردن سیستم از جمله مزایای کلیدی این سیستم است. البته اصلی‌ترین شاخصه این سیستم کاهش وقت و هزینه‌های بانک در راستای جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات است.

با این سیستم دیگر کارکنان بانک‌ها داده‌ای را وارد نمی‌کنند بلکه زمان خود را صرف تصمیم‌گیری می‌کنند. برای مثال شما به‌صورت لحظه‌ای می‌توانید رصد کنید که نسبت کفایت سرمایه بانک شما در حال حاضر چقدر است و وضعیت شما در مقابل سایر بانک‌ها و متوسط صنعت چگونه است؟ و دلیل اختلاف شما با سایر بانک‌ها چیست.

دسترسی به این سیستم چگونه است و چه اطلاعاتی را شامل می‌شود؟

این سیستم تحت وب است و شما در هر مکانی و تنها از طریق کامپیوتر شخصی یا تلفن همراهتان می‌توانید آخرین وضعیت بانک خود را رصد کنید. این سیستم مشتمل بر 120 شاخص مالی در قالب طبقه‌بندی CAMELS است.

همچنین 14 هزار کمیت مالی و غیرمالی شامل تمام ارقام صورت‌های مالی و اهم اقلام یادداشت‌های پیوست و گزارش‌های پیش‌بینی سود هر سهم را شامل می‌شود. تواترهای زمانی این سیستم نه‌تنها اطلاعات سالانه، بلکه اطلاعات سه‌ماهه، شش‌ماهه و 9‌ماهه را نیز شامل می‌شود.

اطلاعات در قالب انواع نمودارها و جداول ارائه می‌شود. به‌روزرسانی این سیستم، محدود به به‌روزرسانی داده‌ها نیست بلکه طراحی و محتوای سیستم نیز به‌روز می‌شود.

چه امکاناتی را در این سیستم تعبیه کرده‌اید؟

این سیستم، اهم روش‌های تحلیل استاندارد موجود در سیستم‌های هوش تجاری را پشتیبانی می‌کند.

این تحلیل‌ها شامل بررسی تغییرات در طول زمان، مقایسه با سایر بانک‌ها در یک مقطع زمانی، مقایسه با میانگین صنعت، مقایسه‌ هوشمند با بانک‌های دیگر در طول زمان و بررسی وضعیت فعلی بانک است. همچنین مدیران می‌توانند عملکرد واقعی و عملکرد بودجه‌شده را مقایسه و نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند.

این اطلاعات از طریق انواع مختلف نمودارها و جداول در اختیار کاربران قرار می‌گیرد و کاربران امکان تغییر این انواع نمایش را در اختیار دارند.

علاوه بر این، کاربران می‌توانند این اطلاعات را در قالب پرینت و فایل اکسل نیز دریافت کنند.

شما در صحبت‌های خود به پایگاه داده منحصر به فرد شرکت نوآوران امین اشاره کردید. چه ویژگی‌هایی، پایگاه داده نوآوران امین را منحصر به فرد می‌کند؟

مهم‌ترین ویژگی این پایگاه داده این است که همه اطلاعات شرکت‌های بورسی و فرابورسی ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت‌های تابعه‌ مجموعه شرکت‌های اصلی را در‌بر می‌گیرد.

از منظر دیگر این اطلاعات دربرگیرنده همه اطلاعات طبقه‌بندی‌شده مورد نیاز تحلیلگر است، یعنی مثلاً اطلاعات حسابرسی‌شده و نشده، اطلاعات سالانه، میان‌دوره‌ای و حتی دوره‌ای شامل دوره‌های سه‌ماهه، سه‌ماهه و 9‌ماهه، اطلاعات در سطح صورت‌های مالی تلفیقی و شرکت اصلی، اطلاعات مربوط به تجدید ارائه‌شده و قبل از تجدید ارائه را در‌بر می‌گیرد.

لازم به ذکر است که این بانک اطلاعاتی دربرگیرنده‌ ریز‌اطلاعات یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی است که باعث می‌شود به‌راحتی بتوانیم مدل‌ها و شاخص‌های مالی مدنظر خودمان را در سیستم پیاده‌سازی کنیم.
نکته دیگر این است که این داده‌ها به‌صورت فارسی و انگلیسی در سامانه تعبیه شده‌اند که خیلی راحت افراد می‌توانند استفاده کنند. همچنین، این اطلاعات به‌صورت کاملاً طبقه‌بندی‌شده و بعد از یک صحه‌سنجی وارد بانک اطلاعاتی می‌شوند.

چرا برای طراحی این سیستم از فناوری هوش تجاری استفاده کرده‌اید؟

اول اینکه نرم‌افزارهای هوش تجاری، امکان مشاهده‌ داده‌ها به‌صورت جداول یا نمودارها را در اختیار کاربر می‌گذارند. دوم اینکه این نرم‌افزارها، امکان تجمیع داده‌های فراوان را بر اساس مقوله‌بندی‌هایی که کاربر مشخص کرده است، به او می‌دهند.

فناوری هوش تجاری از یک‌سو ابزارهایی را برای تسهیل تحلیل در‌بر دارد اما از سوی دیگر، با اتصال به انباره‌های داده غنی شده است. در یک سیستم هوش تجاری گاه چند‌ده میلیون رکورد اطلاعاتی به‌طور همزمان از سوی چند‌صد کاربر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سرعت موتورهای تجمیع و تفکیک این سیستم‌ها به قدری است که کاربر حتی تصور هم نمی‌کند در پس یک رابط زیبای گرافیکی چه حجم عظیمی از داده‌ها نهفته است و تنها با یک کلیک کاربر تحلیل می‌شود.

چنین حجمی از اطلاعات را هرگز نمی‌توان با ابزارهای رایج تحلیل کرد. امکاناتی چون داشبوردها، انواع مختلف نمودارها مانند نمودارهای عقربه‌ای، میله‌ای، خطی، ترکیبی، مربعی، مکا، نمودارهای حرارتی، نقشه‌های جغرافیایی و بسیاری از امکانات تصویری دیگر، سیستم‌های هوش تجاری را برای استفاده‌کننده‌ انسانی جذاب و در عین حال کارآمد ساخته‌اند. این امکانات به اندازه‌ای اهمیت دارند که بیشتر تولیدکنندگان سیستم‌های هوش تجاری، تاکید تبلیغاتی خود را بر روی ابزارهای گرافیکی قرار می‌دهند که در نسخه‌های جدید به محصولاتشان اضافه شده است.

هوش تجاری به نحوی طراحی شده است که کاربر برای بهره‌گیری از آن نیاز به هیچ آموزش نرم‌افزاری ندارد، بلکه کافی است به محتوای فنی موضوع مورد بررسی تسلط داشته باشد.

ابزارهای هوش تجاری بسیار شبیه به نرم‌افزارهای آشنای موبایل و تکنولوژی‌های لمسی طراحی شده‌اند و امروزه که با رواج استفاده از موبایل، تقریباً همه‌ افراد با این‌گونه نرم‌افزارها بیش از هر ابزار دیگری آشنا هستند، استفاده از هوش تجاری، نیاز به هیچ آموزشی در سطح کاربر نهایی ندارد.

مخاطبان این سیستم چه کسانی هستند؟

هرچند «سیستم ارزیابی عملکرد بانکی منطبق بر متدولوژی CAMELS» با تمرکز بر پاسخگویی به نیازهای مدیران ارشد بانک‌ها طراحی شده است اما طراحی آن به نحوی است که نیازهای سرپرستان و کارشناسان خبره‌ بانکی را نیز در سطح بالاتری از پیچیدگی پوشش دهد. علاوه بر موارد فوق، نسخه‌ خاصی از این سیستم قادر است اطلاعاتی ارزشمند در اختیار وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی، بانک مرکزی و سایر مدیران ارشد اقتصادی کشور قرار دهد. همچنین اطلاعات این سیستم برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری قابل استفاده است.

چرا ابتدا این سیستم برای صنعت بانکی کشور طراحی شده است؟

اندازه‌گیری عملکرد سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی دارای فعالیت مـشابه و بررسـی نتایج حاصل از عملکرد آنها در یک دوره معین، فرآیندی مهم و راهبردی محسوب می‌شود کـه ضـمن تعیین جایگاه رقابتی سازمان، نقش قابل توجهی در امـر بهبـود مـستمر و افـزایش کیفیـت و اثربخشی تصمیمات مدیریت سازمان‌ها دارد. بانک‌ها به‌عنوان مهم‌ترین نهاد بازار پولی از این امر مستثنی نیستند.

از آنجا که کارکرد بهینه بانک‌ها، تاثیر بسزایی بـر رشـد و توسـعه اقتصادی کشور برجای می‌گذارد، ایجاد شرایط و بسترهای لازم برای ارتقای کیفی و کمی عملکرد بانک‌ها در سایه فضای رقابتی سالم، می‌تواند نقش قابل توجهی در دستیابی به اهداف داشـته باشـد.

از این‌رو، نخستین سیستم جامع ارزیابی عملکرد داخل صنعت، برای صنعت بانکداری تهیه شده است.