تاریخ انتشار:
محمدجواد حق‌شناس رفتارهای منتقدان دولت در روزهای آخر عمر مجلس نهم را بررسی کرد
می‌خواهند مردم را ناراضی کنند
تنها دو ماه از هفتم اسفندماه گذشته است اما در این مدت اندک بسیاری از مجلسیان از در تقابل با دولت درآمده‌اند. در جریان بررسی لایحه بودجه مشخص شد که مجلس بنا ندارد از باب تفاهم با دولت وارد شود. مصوبه افزایش پلکانی نرخ بنزین و مصوبه حذف یارانه ۲۴ میلیون نفر را باید اقدامی در این راستا دانست.
تنها دو ماه از هفتم اسفندماه گذشته است اما در این مدت اندک بسیاری از مجلسیان از در تقابل با دولت درآمده‌اند. در جریان بررسی لایحه بودجه مشخص شد که مجلس بنا ندارد از باب تفاهم با دولت وارد شود. مصوبه افزایش پلکانی نرخ بنزین و مصوبه حذف یارانه 24 میلیون نفر را باید اقدامی در این راستا دانست. نکته جالب اینجاست که خودشان به دلیل ضعف کارشناسی ناچار به ارجاع مصوبه بنزینی به کمیسیون تلفیق شدند اما همچنان اصرار بر حذف یارانه افراد مرفه جامعه دارند. رویکرد مجلس در برابر دولت موجب شد با محمدجواد حق‌شناس فعال اصلاح‌طلب در این مورد گفت‌وگویی داشته باشیم تا از منظر رفتارشناسی سیاسی این موضوع را بررسی کند.
در جریان بررسی لایحه بودجه ما شاهد دو مصوبه جنجالی بودیم. در گام نخست قیمت بنزین به صورت پلکانی تعیین شد که البته تنها چند ساعت بعد پس گرفته شد و از سوی دیگر حذف یارانه 24 میلیون نفر به تصویب رسید که البته همچنان به قوت خودش باقی است. اصرار نمایندگان بر روی این دو مصوبه جنجالی و قبول نکردن استدلال‌های نوبخت به عنوان نماینده دولت که به عنوان مخالف هم صحبت کرد، موجب شد برخی از کارشناسان، این اقدام نمایندگان را سیاسی‌کاری قلمداد کنند و این نگرش در بین مردم تقویت شود که شاید هدف این باشد که تقابل بین مردم و دولت بیشتر شود. شما در این مورد چه ارزیابی دارید؟
قبل از انجام هرگونه قضاوتی در مورد عملکرد نمایندگان مجلس لازم است تا نوع مواجهه برخی از نمایندگان را با دولت آقای روحانی بررسی کنید. از زمانی که دولت آقای روحانی به قدرت رسید، بخشی از نمایندگان مجلس که سر سازگاری با دولت نداشتند در ابتدای کار به چهره‌های شاخصی که برای حضور در کابینه معرفی شده بودند، رای ندادند. این در حالی بود که این افراد ضمن حضور در کابینه می‌توانستند دولت را یاری برسانند تا به اهداف خود دست پیدا کند.
نظر شما این است که این کار در واقع در راستای اقداماتی همچون رای ندادن به وزرا، استیضاح، رکوردشکنی در سوال از وزرا، تذکر و... خلاصه می‌شود که در سه سال گذشته برخی از نمایندگان مجلس در پیش گرفتند و مرتب با دولت مخالف می‌کنند؟
برخورد سیاسی این نمایندگان و ترجیح منافع شخصی به گونه‌ای بود که شما شاهد بودید این نمایندگان استیضاح وزرا را کلید زدند و چندین کارت زرد به وزرا دادند. در نهایت شما می‌توانید رویکرد این افراد را در برجام مشاهده کنید.
مهم‌ترین هدفی که جریان دلواپس در جامعه و به خصوص مجلس دنبال می‌کند، چیست؟
این افراد با انگیزه مخالفت با رویکرد دولت در سیاست بین‌الملل، جریانی را به عنوان جریان دلواپس راه‌اندازی کردند. این جریان همه تلاش خود را به کار گرفت تا دولت را در رسیدن به اهداف خود ناکام بگذارد.
به عبارتی شما اعتقاد دارید این اقدامات در راستای فعالیت جریان دلواپس مجلس است؟ یعنی با ایجاد یک مانع بزرگ سر راه دولت می‌خواستند دولت را آچمز کرده و مرتب در معرض سوالات مردم قرار بدهند که چرا یارانه‌ها را قطع کردید؟
بله، اقدامات صورت‌گرفته در جریان بررسی لایجه بودجه نشان از آن دارد که جریانی در مجلس از دولت روحانی دل خوشی ندارد و دوست دارد دولت روحانی را در قالب یک دولت چهارساله تعریف کند. حالا از هر ابزاری برای رسیدن به این هدف بهره می‌گیرد.
نظرتان این است که این جریان تمام تلاش خود را به کار بسته است تا در خرداد 96 فرد دیگری به جز روحانی کلید پاستور را در اختیار بگیرد؟
بله، ادامه این تقابل در جریان انتخابات مجلس در هفتم اسفندماه هم مشخص بود. با این حال مردم از دولت حمایت کرده و به لیست حامیان دولت رای دادند به گونه‌ای که در شهرهای بزرگ همچون تهران جریان موافق دولت رای آورد و آنها به طور کامل شکست خوردند.
این طور که از سخنان شما می‌توان برآورد کرد منظورتان این است که این نحوه برخورد مجلس با دولت در جریان بررسی لایحه بودجه به این دلیل بود که آنها در انتخابات هفتم اسفندماه رای نیاوردند و درواقع از راهیابی به مجلس دهم بازماندند. البته برخی از تحلیلگران سیاسی هم این نظریه را ارائه دادند که نمایندگان عصبانی به دلیل حواس‌پرتی مصوبه افزایش قیمت بنزین را داشتند و تلاش‌شان این است که دولت را تحت فشار قرار بدهند؟
بله، تحلیل این تحلیلگران به نظر درست می‌آید. انتخابات هفتم اسفندماه نتایج قابل توجهی داشت. این رای نشان از آن دارد که جریان مخالف در بین مردم پایگاهی نداشته و توان این را ندارد که بتواند حتی یک نماینده را در تهران به مجلس بفرستد. به همین دلیل این جریان مخالف که در حال حاضر در مجلس وجود دارد با توجه به اینکه 80 درصد آنها در مجلس دهم حضور ندارند و مورد اقبال مردم قرار نگرفتند و با ریزش شدید نیروها مواجه شده است از نتایج انتخابات مجلس دهم کمی عصبانی است. نمایندگان عصبانی، این عصبانیت خود را در جریان تصویب لایحه بودجه نشان دادند که قطعاً کار زیبنده‌ای نیست.
شما به عنوان یک فعال سیاسی زمانی در جریان این مصوبه بنزینی مجلس قرار گرفتید که تنها چند ساعت پس از تصویب پس گرفته شد یا اینکه قرار است یارانه 24 میلیون نفر حذف شود. رفتار نمایندگان مجلس را چطور ارزیابی کردید؟
رفتاری ناشی از عصبانیت. این انتظار از این نمایندگان وجود داشت، به جای اینکه عصبانی باشند و قوانینی را به تصویب برسانند که چندان با واقعیات اقتصادی و اجتماعی و سیستم مدیریت کشور همخوانی ندارد بهتر است در این زمان باقی‌مانده، یک روند درست و منطقی را در تصویب قانون در پیش بگیرند. این انتظار از مجلسی که قرار است به اصول قانون اساسی پایبند باشد، وجود دارد.
فارغ از رویکرد سیاسی برخی از نمایندگان مجلس در مصوبه حذف یارانه 24 میلیون نفر، شما نفس تصویب این مصوبه را با توجه به واقعیات اجتماعی و اقتصادی کشور ما مناسب می‌دانید؟ به عبارت دیگر جامعه ما کشش قطع یارانه 24 میلیون نفر را دارد؟
مصوبه‌ای که نمایندگان مجلس داشتند، تلاش داشت تا یارانه را هدفمندتر کند. این اقدام قابل قبول و قابل دفاعی است. بسیاری از کارشناسان از این اقدام استقبال می‌کنند اما باید بسترهای مناسب آن در جامعه فراهم شده باشد.
مهم‌ترین دغدغه دولت در حال حاضر این است که امکان اجرای این مصوبه در کشور وجود ندارد. این موضوع را نماینده دولت در مجلس بیان کرد. حال اگر قرار شود که دولت نتواند این مصوبه را اجرا کند، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
هیچ کارشناسی با اصل مصوبه مخالفتی ندارد اما نحوه اجرا و شرایط اجرا متفاوت است. حال این سوال بسیار مهم مطرح می‌شود که آیا نمایندگانی که قانونی را تصویب می‌کنند نباید به این موضوع فکر کنند که امکان اجرای آن توسط دولت وجود دارد یا خیر. به نظر می‌رسد که این سوال مورد توجه نمایندگان مجلس قرار نگرفته است که این محل اشکال است. به عبارت دیگر نمایندگان فقط می‌خواستند مصوبه‌ای در این مورد داشته باشند. وقتی این موضوع با قاطعیت گفته می‌شود که سه دهک بالای جامعه قطع شود و به چهار دهک دیگر برسد، ابهام‌زدایی صورت نگرفته است که قرار است این قانون چگونه اجرا شود؟ چطور سه دهک بالای جامعه باید شناسایی شوند؟ این مسیر باید به صورت دقیق روشن شود. آیا انجام این کار مستلزم این است که به حوزه حریم خصوصی افراد ورود پیدا کنیم؟ آیا منابع لازم برای اینکه سه دهک بالا را شناسایی کنیم وجود دارد؟ به نظر می‌رسد این مصوبه در ردیف مصوبات غیرقابل اجرا قرار می‌گیرد. اگرچه ظاهری خوب داشته و برخی آن را قابل اجرا می‌دانند. این در حالی است که قانون باید شفاف و صریح باشد و از سویی تفسیربردار نباشد. این نحوه قانونگذاری که قانونی تصویب شود اما به زمینه اجرای آن فکر نشود در واقع ماهیت قانونگذاری را از بین می‌برد.
تبعات عدم اجرای قانون مصوب مجلس توسط دولت چیست؟
در صورت عدم توان دولت، این قانون به سمتی خواهد رفت که دولت امکان اجرای آن را نخواهد داشت. همین عدم اجرا یک نوع تقابل میان قانونگذار و مجریان را ایجاد خواهد کرد و در نهایت به کشور آسیب وارد می‌کند.
شما به ضعف کارشناسی در مصوبه حذف یارانه 24 میلیون‌نفری اشاره کردید. اتفاقاً مهرداد بذرپاش عضو هیات‌رئیسه مجلس نهم هم به کارشناسی نشدن مناسب مصوبه بنزین و ارجاع آن به کمیسیون تلفیق اشاره کرده است. به نظر شما چرا باید مصوبه‌هایی که روی زندگی تک‌تک افراد جامعه تاثیر مستقیم می‌گذارد با عجله و بدون کارشناسی لازم به تصویب برسد؟
حرف من هم همین است که در این مورد دقت کافی مبذول نشده است. اگر مجلس در اقدامی به صراحت اعلام می‌کرد حقوق‌بگیرانی که حقوق‌شان به طور مثال بالای سه میلیون و 200 هزار تومان است، نباید یارانه بگیرند یا اینکه افرادی که ملک خصوصی بالای متراژ خاصی دارند یا اینکه ماشین مدل‌بالا دارند نباید یارانه بگیرند، بهتر بود. البته روند دادن یارانه باید اصلاح شود. از ابتدا بنای اشتباهی در یارانه گذاشته شد زیرا برخلاف قانون که یارانه باید به افراد خاصی تعلق می‌گرفت که واقعاً نیاز به دریافت یارانه داشتند اما در عمل این قانون به گونه‌ای پوپولیستی اجرا شد و به همه یارانه داده شد.
به نظر شما چرا یارانه از همان ابتدا به نیازمند و غیرنیازمند تعلق گرفت تا در این مرحله برای حذفش ناچار به این همه مقدمات باشد.
این سنگ بنای اشتباه توسط احمدی‌نژاد گذاشته شد. پرداخت یارانه به همه فارغ از رویکرد پوپولیستی برای راحت کردن کار بود. به هر حال شناسایی افراد غیرنیازمند، زمان بسیار زیادی می‌برد.
به نظر شما مجلسیان رفتار یک بام و دو هوا ندارند. به هر حال در دوره احمدی‌نژاد نسبت به دادن یارانه به تمام افراد جامعه اعم از نیازمند و ثروتمند اعتراض نکردند اما در این مقطع زمانی از دولت می‌خواهند به یکباره 24 میلیون نفر را حذف کند و این در حالی است که دولت بارها اعلام کرده تعداد افراد مرفه جامعه این تعداد نیست و طبق نظر وزارت کار کمتر از چهار میلیون نفر است. با این حال مجلس همچنان بر مواضع خود اصرار دارد، به نظر شما دلیل این کار چیست؟
بله، به هر حال افراد مدافع حذف 24 میلیون یارانه‌بگیر آن زمان و در دوران احمدی‌نژاد به هیچ‌وجه منتقد این رفتار و سیاست دولت نبودند و سکوت کردند. مجلسی که آن زمان می‌توانست به آقای احمدی‌نژاد اعتراض کند این کار را انجام نداد و ترجیح داد تا با این رفتار دولت کنار بیاید. با این حال مشاهده می‌شود که در این مقطع زمانی چنین مصوبه‌ای را دارد و از دولت می‌خواهد تا در یک اقدام ضربتی 24 میلیون نفر را حذف کند. با بررسی این رفتار می‌توان این ارزیابی را داشت که نمایندگان مجلس با رفتاری سیاسی و رویکرد دوگانه، در برابر یارانه رفتار می‌کنند. زمانی برای حذف یارانه‌بگیران تلاش نکردند و حال می‌خواهند این تعداد را حذف کنند بدون اینکه راهکار مشخصی را پیش پای دولت بگذارند.
شما به ضعف مصوبه اخیر مجلس در مورد یارانه به کرات اشاره کردید. مهم‌ترین ضعفی که این مصوبه در حال حاضر دارد، چیست؟
رویکرد درست این است که تعدادی از این افراد حذف شوند. به هر حال دهک‌های بالا نباید یارانه بگیرند و دهک‌های پایین پولی که دریافت می‌کنند در مقایسه با پنج سال پیش ارزش خود را از دست داده است و باید مقدار آن افزایش یابد. البته چگونگی اجرای این اقدام بزرگ، به مطالعه بیشتر و در ضمن برخورداری از قانون شفاف‌تر، نیاز دارد.
زمانی که دولت به غیرقابل اجرا بودن این مصوبه اشاره کرد منظورش این بود که در حق بسیاری از این افراد اجحاف می‌شود. حال این سوال مطرح می‌شود که چرا وقتی دولت به مشکلات این مصوبه اشاره کرده و تصریح دارد که غیرقابل اجراست مخالفان این ارزیابی را ارائه می‌دهند که دولت روحانی طرفدار دهک‌های ثروتمند جامعه است. به نظر شما چرا حاضر به پذیرش معایب مصوبه خود نیستند؟
وقوع این رفتار از این مجلس طبیعی است و انتظاری جز این وجود نداشت. به هر حال این مجلس با برجام مخالفت کرده و به برخی وزرای روحانی رای اعتماد نداد و حتی آنها را استیضاح کرد. این جریان رویکردش را تغییر نداده و نخواهد داد. ما هم انتظار خاصی از این مجموعه نداریم. البته این جریان تلاش دارد تا توقعات جامعه را بالا ببرد. این رویکرد مجلس با رویکردی که باید بر اساس قانون و منافع ملی فعالیت کند، چندان همخوانی ندارد. عملکرد مجلس به یک عملکرد جناحی تنزل یافته است.
از نگاه شما به عنوان تحلیلگر سیاسی چه هدفی را می‌توان برای تصویب حذف 24 میلیون نفر متصور شد. به عبارت دیگر هدف پشت پرده حذف 24 میلیون نفر از کجا آمد، چرا نمایندگان سال‌های قبل دغدغه حذف تعدادی از یارانه‌بگیران را نداشتند؟
مخالفان تلاش دارند تا دولت روحانی چهارساله بشود و در انتخابات پیش‌رو رئیس‌جمهور نشود. این پروژه (مصوبه حذف یارانه 24 میلیون نفر) در این راستا تعریف شده که می‌توانند بدین ترتیب بخشی از جامعه را ناراضی کنند. به طور طبیعی این حرف در بین مردم به کرات گفته می‌شود که دولت قبل (احمدی‌نژاد) یارانه را برقرار کرد و حال این دولت آن را برچیده است. این در حالی است که دولت روحانی به مصوبه مجلس عمل کرده است. شما امکان ندارد این سخن را از سوی مردم بشنوید که حذف یارانه کار مجلس بوده و مجلس این قانون را به تصویب رساند. تمام این هزینه‌ها به پای دولت نوشته خواهد شد. به نظر من در تصویب این مصوبه، توجه کمی به منافع ملی از سوی نمایندگان مجلس شده است. هر گاه جناح‌های سیاسی منافع خودشان را در اولویت قرار بدهند چنین اتفاقاتی رخ خواهد داد، مگر اینکه تجدیدنظری صورت بگیرد تا دیگر شاهد این اتفاقات تلخ نباشیم. این فرآیند جز اینکه قانون آسیب ببیند منفعتی را به دنبال نخواهد داشت.
به نظر شما دولت به منظور شناسایی دقیق‌تر با چه مشکلاتی روبه‌رو خواهد شد؟
دولت برای اجرای قانون باید سه دهک را مشخص کند البته در مصوبه مواردی اعلام شده اما تعیین دقیق‌تر احتیاج به کار کارشناسی بیشتری دارد. تعداد افراد غیرنیازمند در سه دهک در واقع سه تا هشت میلیون است. مساله اساسی این است که چطور ثروت را می‌خواهند مورد بررسی قرار دهند. متاسفانه تاکنون ساختاری در جامعه وجود نداشته است که بتوان ثروت را بررسی کرد. در این فرآیند باید مشخص شود که چه افرادی دارای چه میزانی از ثروت هستند. هر فردی چقدر درآمد ماهانه و سالانه دارد. چقدر اموال منقول و چقدر اموال غیرمنقول دارد؟ در این بررسی یک مشکل به وجود می‌آید، مشکل اینجاست که اغلب افراد جامعه ما از کودک تا پیرمرد حاضر نیستند میزان دارایی خود را اعلام کرده و بسیار محافظه‌کارانه عمل می‌کنند. برخی برای اینکه دولت را بتوانند دور بزنند هزار کار می‌کنند، نمونه آن ترفندهایی است که برای ورود به طرح ترافیک به‌کار می‌بندند. به همین دلیل است که تعجب می‌کنم که چرا مجلس مصوبه‌ای دارد بدون اینکه ابزار و لوازم آن را شناسایی کرده باشد.
به نظر شما دولت توان اجرای این مصوبه را دارد؟
دولت امکان اجرایی کردن این مصوبه را ندارد.
مرتب تاکید شده که این مصوبه برای دولت پرهزینه است. فارغ از هزینه سیاسی آیا هزینه مادی هم می‌تواند باشد. شما این موضوع را قبول دارید؟
بله، به هر حال شناسایی این افراد هزینه زیادی داشته و برخلاف قانون اساسی است چون بار مالی به دنبال دارد. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که امکان رد کردن این مصوبه از سوی شورای نگهبان بسیار زیاد است. به هر حال شناسایی دهک‌ها هزینه‌بر است. امکان دارد که دولت بخواهد هزار میلیارد برای این شناسایی درخواست کند. به دلیل وجود بار مالی برای این مصوبه امکان دارد که این مصوبه رد شود چون پیش‌بینی لازم برای تامین آن صورت نگرفته است.
با اجرای این مصوبه قرار است 24 میلیون نفر حذف شوند. به نظر شما وارد کردن این شوک به جامعه چه نتایجی به دنبال دارد؟
چند سال یارانه به افرادی داده شده است که نیازی به این یارانه نداشتند. حال اگر بخواهید این یارانه را قطع کنید تبعات بدی را به دنبال دارد و در بین مردم ایجاد نارضایتی می‌کند.
فارغ از ارجاع مصوبه افزایش قیمت بنزین به صورت پلکانی ما شاهد بودیم که تعیین قیمت بنزین بر عهده دولت گذاشته شد و به عبارت دیگر بار دیگر مجلس توپ را به زمین دولت انداخت. این کار هم به این دلیل صورت گرفت تا هزینه افزایش قیمت بنزین را دولت بدهد نه مجلس. این موضوع را قبول دارید؟
افزایش قیمت بنزین توسط دولت اشکال ندارد. دولت برای تعیین قیمت بر اساس شاخص فوب خلیج فارس عمل کرده و آن را مبنای تعیین قیمت قرار می‌دهد.
در جریان بررسی لایحه بودجه ما شاهد دو مصوبه جنجالی بودیم. در گام نخست قیمت بنزین به صورت پلکانی تعیین شد که البته تنها چند ساعت بعد پس گرفته شد و از سوی دیگر حذف یارانه 24 میلیون نفر به تصویب رسید که البته همچنان به قوت خودش باقی است. اصرار نمایندگان بر روی این دو مصوبه جنجالی و قبول نکردن استدلال‌های نوبخت به عنوان نماینده دولت که به عنوان مخالف هم صحبت کرد، موجب شد برخی از کارشناسان، این اقدام نمایندگان را سیاسی‌کاری قلمداد کنند و این نگرش در بین مردم تقویت شود که شاید هدف این باشد که تقابل بین مردم و دولت بیشتر شود. شما در این مورد چه ارزیابی دارید؟
قبل از انجام هرگونه قضاوتی در مورد عملکرد نمایندگان مجلس لازم است تا نوع مواجهه برخی از نمایندگان را با دولت آقای روحانی بررسی کنید. از زمانی که دولت آقای روحانی به قدرت رسید، بخشی از نمایندگان مجلس که سر سازگاری با دولت نداشتند در ابتدای کار به چهره‌های شاخصی که برای حضور در کابینه معرفی شده بودند، رای ندادند. این در حالی بود که این افراد ضمن حضور در کابینه می‌توانستند دولت را یاری برسانند تا به اهداف خود دست پیدا کند.
نظر شما این است که این کار در واقع در راستای اقداماتی همچون رای ندادن به وزرا، استیضاح، رکوردشکنی در سوال از وزرا، تذکر و... خلاصه می‌شود که در سه سال گذشته برخی از نمایندگان مجلس در پیش گرفتند و مرتب با دولت مخالف می‌کنند؟
برخورد سیاسی این نمایندگان و ترجیح منافع شخصی به گونه‌ای بود که شما شاهد بودید این نمایندگان استیضاح وزرا را کلید زدند و چندین کارت زرد به وزرا دادند. در نهایت شما می‌توانید رویکرد این افراد را در برجام مشاهده کنید.
مهم‌ترین هدفی که جریان دلواپس در جامعه و به خصوص مجلس دنبال می‌کند، چیست؟
این افراد با انگیزه مخالفت با رویکرد دولت در سیاست بین‌الملل، جریانی را به عنوان جریان دلواپس راه‌اندازی کردند. این جریان همه تلاش خود را به کار گرفت تا دولت را در رسیدن به اهداف خود ناکام بگذارد.
به عبارتی شما اعتقاد دارید این اقدامات در راستای فعالیت جریان دلواپس مجلس است؟ یعنی با ایجاد یک مانع بزرگ سر راه دولت می‌خواستند دولت را آچمز کرده و مرتب در معرض سوالات مردم قرار بدهند که چرا یارانه‌ها را قطع کردید؟
بله، اقدامات صورت‌گرفته در جریان بررسی لایجه بودجه نشان از آن دارد که جریانی در مجلس از دولت روحانی دل خوشی ندارد و دوست دارد دولت روحانی را در قالب یک دولت چهارساله تعریف کند. حالا از هر ابزاری برای رسیدن به این هدف بهره می‌گیرد.
اقدامات صورت‌گرفته در جریان بررسی لایجه بودجه نشان از آن دارد که جریانی در مجلس از دولت روحانی دل خوشی ندارد و دوست دارد دولت روحانی را در قالب یک دولت چهارساله تعریف کند. حالا از هر ابزاری برای رسیدن به این هدف بهره می‌گیرد.
نظرتان این است که این جریان تمام تلاش خود را به کار بسته است تا در خرداد 96 فرد دیگری به جز روحانی کلید پاستور را در اختیار بگیرد؟
بله، ادامه این تقابل در جریان انتخابات مجلس در هفتم اسفندماه هم مشخص بود. با این حال مردم از دولت حمایت کرده و به لیست حامیان دولت رای دادند به گونه‌ای که در شهرهای بزرگ همچون تهران جریان موافق دولت رای آورد و آنها به طور کامل شکست خوردند.
این طور که از سخنان شما می‌توان برآورد کرد منظورتان این است که این نحوه برخورد مجلس با دولت در جریان بررسی لایحه بودجه به این دلیل بود که آنها در انتخابات هفتم اسفندماه رای نیاوردند و درواقع از راهیابی به مجلس دهم بازماندند. البته برخی از تحلیلگران سیاسی هم این نظریه را ارائه دادند که نمایندگان عصبانی به دلیل حواس‌پرتی مصوبه افزایش قیمت بنزین را داشتند و تلاش‌شان این است که دولت را تحت فشار قرار بدهند؟
بله، تحلیل این تحلیلگران به نظر درست می‌آید. انتخابات هفتم اسفندماه نتایج قابل توجهی داشت. این رای نشان از آن دارد که جریان مخالف در بین مردم پایگاهی نداشته و توان این را ندارد که بتواند حتی یک نماینده را در تهران به مجلس بفرستد. به همین دلیل این جریان مخالف که در حال حاضر در مجلس وجود دارد با توجه به اینکه 80 درصد آنها در مجلس دهم حضور ندارند و مورد اقبال مردم قرار نگرفتند و با ریزش شدید نیروها مواجه شده است از نتایج انتخابات مجلس دهم کمی عصبانی است. نمایندگان عصبانی، این عصبانیت خود را در جریان تصویب لایحه بودجه نشان دادند که قطعاً کار زیبنده‌ای نیست.
شما به عنوان یک فعال سیاسی زمانی در جریان این مصوبه بنزینی مجلس قرار گرفتید که تنها چند ساعت پس از تصویب پس گرفته شد یا اینکه قرار است یارانه 24 میلیون نفر حذف شود. رفتار نمایندگان مجلس را چطور ارزیابی کردید؟
رفتاری ناشی از عصبانیت. این انتظار از این نمایندگان وجود داشت، به جای اینکه عصبانی باشند و قوانینی را به تصویب برسانند که چندان با واقعیات اقتصادی و اجتماعی و سیستم مدیریت کشور همخوانی ندارد بهتر است در این زمان باقی‌مانده، یک روند درست و منطقی را در تصویب قانون در پیش بگیرند. این انتظار از مجلسی که قرار است به اصول قانون اساسی پایبند باشد، وجود دارد.
فارغ از رویکرد سیاسی برخی از نمایندگان مجلس در مصوبه حذف یارانه 24 میلیون نفر، شما نفس تصویب این مصوبه را با توجه به واقعیات اجتماعی و اقتصادی کشور ما مناسب می‌دانید؟ به عبارت دیگر جامعه ما کشش قطع یارانه 24 میلیون نفر را دارد؟
مصوبه‌ای که نمایندگان مجلس داشتند، تلاش داشت تا یارانه را هدفمندتر کند. این اقدام قابل قبول و قابل دفاعی است. بسیاری از کارشناسان از این اقدام استقبال می‌کنند اما باید بسترهای مناسب آن در جامعه فراهم شده باشد.
مهم‌ترین دغدغه دولت در حال حاضر این است که امکان اجرای این مصوبه در کشور وجود ندارد. این موضوع را نماینده دولت در مجلس بیان کرد. حال اگر قرار شود که دولت نتواند این مصوبه را اجرا کند، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
هیچ کارشناسی با اصل مصوبه مخالفتی ندارد اما نحوه اجرا و شرایط اجرا متفاوت است. حال این سوال بسیار مهم مطرح می‌شود که آیا نمایندگانی که قانونی را تصویب می‌کنند نباید به این موضوع فکر کنند که امکان اجرای آن توسط دولت وجود دارد یا خیر. به نظر می‌رسد که این سوال مورد توجه نمایندگان مجلس قرار نگرفته است که این محل اشکال است. به عبارت دیگر نمایندگان فقط می‌خواستند مصوبه‌ای در این مورد داشته باشند. وقتی این موضوع با قاطعیت گفته می‌شود که سه دهک بالای جامعه قطع شود و به چهار دهک دیگر برسد، ابهام‌زدایی صورت نگرفته است که قرار است این قانون چگونه اجرا شود؟ چطور سه دهک بالای جامعه باید شناسایی شوند؟ این مسیر باید به صورت دقیق روشن شود. آیا انجام این کار مستلزم این است که به حوزه حریم خصوصی افراد ورود پیدا کنیم؟ آیا منابع لازم برای اینکه سه دهک بالا را شناسایی کنیم وجود دارد؟ به نظر می‌رسد این مصوبه در ردیف مصوبات غیرقابل اجرا قرار می‌گیرد. اگرچه ظاهری خوب داشته و برخی آن را قابل اجرا می‌دانند. این در حالی است که قانون باید شفاف و صریح باشد و از سویی تفسیربردار نباشد. این نحوه قانونگذاری که قانونی تصویب شود اما به زمینه اجرای آن فکر نشود در واقع ماهیت قانونگذاری را از بین می‌برد.
تبعات عدم اجرای قانون مصوب مجلس توسط دولت چیست؟
در صورت عدم توان دولت، این قانون به سمتی خواهد رفت که دولت امکان اجرای آن را نخواهد داشت. همین عدم اجرا یک نوع تقابل میان قانونگذار و مجریان را ایجاد خواهد کرد و در نهایت به کشور آسیب وارد می‌کند.
شما به ضعف کارشناسی در مصوبه حذف یارانه 24 میلیون‌نفری اشاره کردید. اتفاقاً مهرداد بذرپاش عضو هیات‌رئیسه مجلس نهم هم به کارشناسی نشدن مناسب مصوبه بنزین و ارجاع آن به کمیسیون تلفیق اشاره کرده است. به نظر شما چرا باید مصوبه‌هایی که روی زندگی تک‌تک افراد جامعه تاثیر مستقیم می‌گذارد با عجله و بدون کارشناسی لازم به تصویب برسد؟
حرف من هم همین است که در این مورد دقت کافی مبذول نشده است. اگر مجلس در اقدامی به صراحت اعلام می‌کرد حقوق‌بگیرانی که حقوق‌شان به طور مثال بالای سه میلیون و 200 هزار تومان است، نباید یارانه بگیرند یا اینکه افرادی که ملک خصوصی بالای متراژ خاصی دارند یا اینکه ماشین مدل‌بالا دارند نباید یارانه بگیرند، بهتر بود. البته روند دادن یارانه باید اصلاح شود. از ابتدا بنای اشتباهی در یارانه گذاشته شد زیرا برخلاف قانون که یارانه باید به افراد خاصی تعلق می‌گرفت که واقعاً نیاز به دریافت یارانه داشتند اما در عمل این قانون به گونه‌ای پوپولیستی اجرا شد و به همه یارانه داده شد.
به نظر شما چرا یارانه از همان ابتدا به نیازمند و غیرنیازمند تعلق گرفت تا در این مرحله برای حذفش ناچار به این همه مقدمات باشد.
این سنگ بنای اشتباه توسط احمدی‌نژاد گذاشته شد. پرداخت یارانه به همه فارغ از رویکرد پوپولیستی برای راحت کردن کار بود. به هر حال شناسایی افراد غیرنیازمند، زمان بسیار زیادی می‌برد.
به نظر شما مجلسیان رفتار یک بام و دو هوا ندارند. به هر حال در دوره احمدی‌نژاد نسبت به دادن یارانه به تمام افراد جامعه اعم از نیازمند و ثروتمند اعتراض نکردند اما در این مقطع زمانی از دولت می‌خواهند به یکباره 24 میلیون نفر را حذف کند و این در حالی است که دولت بارها اعلام کرده تعداد افراد مرفه جامعه این تعداد نیست و طبق نظر وزارت کار کمتر از چهار میلیون نفر است. با این حال مجلس همچنان بر مواضع خود اصرار دارد، به نظر شما دلیل این کار چیست؟
بله، به هر حال افراد مدافع حذف 24 میلیون یارانه‌بگیر آن زمان و در دوران احمدی‌نژاد به هیچ‌وجه منتقد این رفتار و سیاست دولت نبودند و سکوت کردند. مجلسی که آن زمان می‌توانست به آقای احمدی‌نژاد اعتراض کند این کار را انجام نداد و ترجیح داد تا با این رفتار دولت کنار بیاید. با این حال مشاهده می‌شود که در این مقطع زمانی چنین مصوبه‌ای را دارد و از دولت می‌خواهد تا در یک اقدام ضربتی 24 میلیون نفر را حذف کند. با بررسی این رفتار می‌توان این ارزیابی را داشت که نمایندگان مجلس با رفتاری سیاسی و رویکرد دوگانه، در برابر یارانه رفتار می‌کنند. زمانی برای حذف یارانه‌بگیران تلاش نکردند و حال می‌خواهند این تعداد را حذف کنند بدون اینکه راهکار مشخصی را پیش پای دولت بگذارند.
شما به ضعف مصوبه اخیر مجلس در مورد یارانه به کرات اشاره کردید. مهم‌ترین ضعفی که این مصوبه در حال حاضر دارد، چیست؟
رویکرد درست این است که تعدادی از این افراد حذف شوند. به هر حال دهک‌های بالا نباید یارانه بگیرند و دهک‌های پایین پولی که دریافت می‌کنند در مقایسه با پنج سال پیش ارزش خود را از دست داده است و باید مقدار آن افزایش یابد. البته چگونگی اجرای این اقدام بزرگ، به مطالعه بیشتر و در ضمن برخورداری از قانون شفاف‌تر، نیاز دارد.
زمانی که دولت به غیرقابل اجرا بودن این مصوبه اشاره کرد منظورش این بود که در حق بسیاری از این افراد اجحاف می‌شود. حال این سوال مطرح می‌شود که چرا وقتی دولت به مشکلات این مصوبه اشاره کرده و تصریح دارد که غیرقابل اجراست مخالفان این ارزیابی را ارائه می‌دهند که دولت روحانی طرفدار دهک‌های ثروتمند جامعه است. به نظر شما چرا حاضر به پذیرش معایب مصوبه خود نیستند؟
وقوع این رفتار از این مجلس طبیعی است و انتظاری جز این وجود نداشت. به هر حال این مجلس با برجام مخالفت کرده و به برخی وزرای روحانی رای اعتماد نداد و حتی آنها را استیضاح کرد. این جریان رویکردش را تغییر نداده و نخواهد داد. ما هم انتظار خاصی از این مجموعه نداریم. البته این جریان تلاش دارد تا توقعات جامعه را بالا ببرد. این رویکرد مجلس با رویکردی که باید بر اساس قانون و منافع ملی فعالیت کند، چندان همخوانی ندارد. عملکرد مجلس به یک عملکرد جناحی تنزل یافته است.
از نگاه شما به عنوان تحلیلگر سیاسی چه هدفی را می‌توان برای تصویب حذف 24 میلیون نفر متصور شد. به عبارت دیگر هدف پشت پرده حذف 24 میلیون نفر از کجا آمد، چرا نمایندگان سال‌های قبل دغدغه حذف تعدادی از یارانه‌بگیران را نداشتند؟
مخالفان تلاش دارند تا دولت روحانی چهارساله بشود و در انتخابات پیش‌رو رئیس‌جمهور نشود. این پروژه (مصوبه حذف یارانه 24 میلیون نفر) در این راستا تعریف شده که می‌توانند بدین ترتیب بخشی از جامعه را ناراضی کنند. به طور طبیعی این حرف در بین مردم به کرات گفته می‌شود که دولت قبل (احمدی‌نژاد) یارانه را برقرار کرد و حال این دولت آن را برچیده است. این در حالی است که دولت روحانی به مصوبه مجلس عمل کرده است. شما امکان ندارد این سخن را از سوی مردم بشنوید که حذف یارانه کار مجلس بوده و مجلس این قانون را به تصویب رساند. تمام این هزینه‌ها به پای دولت نوشته خواهد شد. به نظر من در تصویب این مصوبه، توجه کمی به منافع ملی از سوی نمایندگان مجلس شده است. هر گاه جناح‌های سیاسی منافع خودشان را در اولویت قرار بدهند چنین اتفاقاتی رخ خواهد داد، مگر اینکه تجدیدنظری صورت بگیرد تا دیگر شاهد این اتفاقات تلخ نباشیم. این فرآیند جز اینکه قانون آسیب ببیند منفعتی را به دنبال نخواهد داشت.
به نظر شما دولت به منظور شناسایی دقیق‌تر با چه مشکلاتی روبه‌رو خواهد شد؟
دولت برای اجرای قانون باید سه دهک را مشخص کند البته در مصوبه مواردی اعلام شده اما تعیین دقیق‌تر احتیاج به کار کارشناسی بیشتری دارد. تعداد افراد غیرنیازمند در سه دهک در واقع سه تا هشت میلیون است. مساله اساسی این است که چطور ثروت را می‌خواهند مورد بررسی قرار دهند. متاسفانه تاکنون ساختاری در جامعه وجود نداشته است که بتوان ثروت را بررسی کرد. در این فرآیند باید مشخص شود که چه افرادی دارای چه میزانی از ثروت هستند. هر فردی چقدر درآمد ماهانه و سالانه دارد. چقدر اموال منقول و چقدر اموال غیرمنقول دارد؟ در این بررسی یک مشکل به وجود می‌آید، مشکل اینجاست که اغلب افراد جامعه ما از کودک تا پیرمرد حاضر نیستند میزان دارایی خود را اعلام کرده و بسیار محافظه‌کارانه عمل می‌کنند. برخی برای اینکه دولت را بتوانند دور بزنند هزار کار می‌کنند، نمونه آن ترفندهایی است که برای ورود به طرح ترافیک به‌کار می‌بندند. به همین دلیل است که تعجب می‌کنم که چرا مجلس مصوبه‌ای دارد بدون اینکه ابزار و لوازم آن را شناسایی کرده باشد.
به نظر شما دولت توان اجرای این مصوبه را دارد؟
دولت امکان اجرایی کردن این مصوبه را ندارد.
مرتب تاکید شده که این مصوبه برای دولت پرهزینه است. فارغ از هزینه سیاسی آیا هزینه مادی هم می‌تواند باشد. شما این موضوع را قبول دارید؟
بله، به هر حال شناسایی این افراد هزینه زیادی داشته و برخلاف قانون اساسی است چون بار مالی به دنبال دارد. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که امکان رد کردن این مصوبه از سوی شورای نگهبان بسیار زیاد است. به هر حال شناسایی دهک‌ها هزینه‌بر است. امکان دارد که دولت بخواهد هزار میلیارد برای این شناسایی درخواست کند. به دلیل وجود بار مالی برای این مصوبه امکان دارد که این مصوبه رد شود چون پیش‌بینی لازم برای تامین آن صورت نگرفته است.
با اجرای این مصوبه قرار است 24 میلیون نفر حذف شوند. به نظر شما وارد کردن این شوک به جامعه چه نتایجی به دنبال دارد؟
چند سال یارانه به افرادی داده شده است که نیازی به این یارانه نداشتند. حال اگر بخواهید این یارانه را قطع کنید تبعات بدی را به دنبال دارد و در بین مردم ایجاد نارضایتی می‌کند.
فارغ از ارجاع مصوبه افزایش قیمت بنزین به صورت پلکانی ما شاهد بودیم که تعیین قیمت بنزین بر عهده دولت گذاشته شد و به عبارت دیگر بار دیگر مجلس توپ را به زمین دولت انداخت. این کار هم به این دلیل صورت گرفت تا هزینه افزایش قیمت بنزین را دولت بدهد نه مجلس. این موضوع را قبول دارید؟
افزایش قیمت بنزین توسط دولت اشکال ندارد. دولت برای تعیین قیمت بر اساس شاخص فوب خلیج فارس عمل کرده و آن را مبنای تعیین قیمت قرار می‌دهد.
دیدگاه تان را بنویسید