نوبتِ آزادسازی

پس از گذشت یک سال و نیم از مصوبه آزادسازی و متنوع‌سازی نرخ بلیت هواپیما، این مصوبه به ایرلاین‌ها ابلاغ و مقرر شد، سازمان هواپیمایی کشوری قیمت بلیت هواپیما در 170 مسیر را اعلام کند. البته از اردیبهشت سال گذشته موضوع آزادسازی بلیت هواپیما مطرح بود، اما در نهایت با گذشت یک سال و نیم از بحث و بررسی، مخالفت‌ها و موافقت‌ها این طرح به نتیجه رسید. حال در پی آزادسازی و متنوع‌سازی نرخ بلیت هواپیما در روزهای گذشته، برخی فعالان صنعت هواپیمایی و اقتصاددانان معتقدند این مصوبه آغازگر راه اقتصاد آزاد در کشور خواهد بود و باید آزادسازی قیمت‌ها پیش از این صورت می‌گرفت.
طبق قانون برنامه پنجم توسعه نرخ بلیت هواپیما باید تا پایان سال اول این برنامه (۱۳۹۰) متنوع‌سازی و از ابتدای سال سوم (۱۳۹۲) برنامه پنجم توسعه نیز به طور کامل آزاد می‌شد اما به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم و نبود کشش بازار، اجرای آن به تعویق افتاد.
طبق اعلام سازمان هواپیمایی کشوری، کل مسیرهای پروازی کشور ۲۵۷ مسیر است که در مرحله اول آزادسازی نرخ بلیت هواپیمای ۱۷۰ مسیر پروازی آزاد شد که بر این اساس ۲۶ مسیر پروازی به جزایر کیش و قشم، ۳۷ مسیر منتهی به شهرهای نفتی، ۳۵ مسیر انفرادی و ۷۲ مسیر جدید که در حال حاضر پروازی توسط ایرلاین‌ها در این مسیرها برقرار نیست، آزاد شدند. علاوه بر این نرخ بلیت ۸۷ مسیر پروازی به دلیل کمبود مسافر و قرار گرفتن در مناطق کمتر‌برخوردار همچون گذشته مشمول قیمت‌گذاری می‌شوند و سقف نرخ‌گذاری به مدت یک سال برای این مقاصد پروازی تمدید شده است.
در این دستورالعمل آمده است که به منظور بهبود شرایط سفر، افزایش رضایتمندی مسافران و ارتقای فضای کسب و کار در حوزه سفرهای هوایی داخل کشور جمهوری اسلامی ایران، آزادسازی نرخ بلیت و شبکه پروازهای داخلی اعم از پروازهای برنامه‌ای و دربستی بر اساس شرایط مندرج در این دستورالعمل اجرا می‌شود.
اما بالاخره از اواخر خردادماه سال گذشته نرخ بلیت هواپیما در فاز نخست متنوع شد، به این معنا که ایرلاین‌ها تنها مجاز به افزایش نرخ‌های بلیت تا سقف ۳۰ درصد بیش از نرخ‌های مصوب سازمان هواپیمایی مشروط به رعایت الزاماتی از جمله افزایش خدمات بودند تا در نهایت با تصویب شورای‌عالی هواپیمایی و تایید وزیر راه و شهرسازی با استناد به بند «ب» ماده ۱۶۱ قانون برنامه پنجم توسعه اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما در سال پایانی برنامه کلید خورد. با این حال به نظر می‌رسد دولت به سمت آزادسازی قیمت‌ها رفته است و آزادسازی بلیت هواپیما، از جمله اولین قدم‌ها در مسیر اقتصاد آزاد باشد، از طرف دیگر باید توجه کرد که چند درصد مردم در کشور از حمل و نقل هوایی بهره می‌برند و این تغییرات بر سبد هزینه‌های کدام قشر تاثیرگذار است؟
برخی صاحب‌نظران اقتصادی بر این باورند که هرچه زودتر باید قیمت بلیت هواپیما آزاد می‌شد، به همین دلیل اجرای آن در حال حاضر جای هیچ تعجبی ندارد،‌ از این‌رو این همه جنجال نیاز ندارد. در مقابل نیز برخی دیگر معتقدند هواپیمایی ایران حتی با آزادسازی قیمت بلیت هواپیما و افزایش کیفیتش باز هم از هم رده‌های خود در دنیا عقب است. در این شرایط برخی می‌گویند تنها چهار درصد مسافران در کشور از حمل و نقل هوایی استفاده می‌کنند، پس این همه جنجال و تبلیغ بر سر چیست؛ آیا این جنجال‌ها تنها برای قشر خاصی است که از حمل و نقل هوایی بهره می‌برند؟ یا دلیلی غیر از آن است.
در این زمان برخی دیگر سیگنال مثبتی از آزادسازی قیمت بلیت هواپیما دریافت کرده‌اند و بر این باورند با اجرای این طرح، گام بزرگی در جهت حرکت به سمت اقتصاد آزاد برداشته می‌شود، چرا که تا پیش از این بازار رقابتی در بخش هوایی وجود نداشته است، اما ممکن است از این پس با اجرای طرح متنوع و آزادسازی قیمت بلیت هواپیما، دولت دخالت کمتری در نرخ‌گذاری داشته باشد.