تنها راننده مقصر نیست

احمدرضا عامری / رئیس اتحادیه شرکت‌های تعاونی مسافری کشور

تصادفات جاده‌ای تنها مختص کشور ما نیست، بلکه از جمله حوادثی به شمار می‌رود که در تمام دنیا رخ می‌دهد و هیچ‌گاه قابل پیش‌بینی نیست. در این حوادث به طور کلی سه عامل جاده‌های خطرآفرین، خودروهای با ایمنی پایین و پایین بودن سطح فرهنگ رانندگی اثرگذار هستند.
متاسفانه به دو عامل جاده و خودرو که از نظر من دو عامل اصلی در ایجاد این حوادث در کشور ما هستند کمتر بها داده می‌شود و بعد از تصادفات جاده‌ای تنها به موضوع عدم مهارت راننده پرداخته می‌شود، چرا که راننده‌ها از قشرهای زحمتکش جامعه هستند و دیواری کوتاه‌تر از آنها وجود ندارد. جاده دیواری بلند شامل وزارت راه و ترابری و سازمان حمل و نقل است و ناوگان نیز وزارت صنعت و معدن را شامل می‌شود و این در صورتی است که نقش این سازمان‌ها می‌تواند در کاهش تلفات و تصادفات جاده‌ای بیشتر باشد اما با این حال شاهدیم که دلیل بیشتر تصادفات را تنها عدم مهارت راننده اعلام می‌کنند.

عوامل بازدارنده در تصادفات وجود ندارند
تمام مشکلات و تصادفات جاده‌ای در حالی رخ می‌دهند که ماشین‌های سنگین ما فاقد سیستم ترمز درستی هستند و ماشین‌های سبک ما نیز ایربگ ندارند؛ به هر حال در تمام دنیا حادثه وجود دارد، اما وسایل پیش‌گیرنده در کشورهای پیشرفته مسلماً سبب می‌شوند که خسارت‌های ناشی از این تصادفات به حداقل برسند. اما متاسفانه در کشور ما این عوامل بازدارنده دیده نمی‌شوند. به عنوان مثال در تصادف مرگباری که چند روز گذشته اتفاق افتاد و در اثر سقوط اتوبوس به دره تعداد زیادی از سربازان کشورمان را از دست دادیم، اعلام کردند راننده به دلیل ناشی بودن در سر پیچ‌ها به جای استفاده از دنده‌سنگین به صورت پی‌درپی از ترمز استفاده کرده و همین موضوع موجب شد ترمز، عملکرد خود را از دست بدهد، اما هیچ‌کسی در اینجا علل حادثه را سیستم ترمز این ماشین عنوان نکرده است، البته این ممکن است که راننده در اثر خواب‌آلودگی یا حتی سکته سبب وقوع چنین حادثه‌ای شده باشد، اما اگر عامل‌های بازدارنده وجود داشت و برای مثال حفاظی در کنار این دره وجود داشت و می‌توانست جلوی سقوط اتوبوس را بگیرد، شاید تنها تعدادی از افراد جلوی اتوبوس آسیب می‌دیدند و این حادثه سبب کشته شدن تعداد زیادی از این سربازان نمی‌شد.
به هر حال راننده هم مانند هر انسان دیگری ممکن است دچار مشکلاتی از جمله خواب‌آلودگی، سکته، افت فشار یا هر عامل طبیعی دیگری شود، اما اگر خدایی ناکرده چنین مشکلاتی برای رانندگان به وجود آید ما در جاده‌ها هیچ‌یک از عوامل بازدارنده این تصادفات را نداریم که نمونه آن هم سقوط اتوبوس حامل سربازان کشورمان به دره بود و به این ترتیب ممکن است هر وسیله نقلیه‌ای در اثر کمی انحراف از دره سقوط کند. راننده‌ها بخشی از زحمتکش‌ترین افراد جامعه هستند و تنها به دلیل اینکه با تخلف این راننده جان 19 نفر از بین رفت، سر و صدای زیادی بلند شد، اما اگر ما تخلفی را انجام دهیم حتی اگر جنایتمان از آن 19 نفر هم بیشتر باشد ممکن است کمتر به گوش‌ها برسد یا سال‌ها طول بکشد که سر و صدایی به پا کند. البته من به هیچ عنوان نمی‌گویم که راننده‌ها در چنین حوادثی بی‌تقصیرند بلکه معتقدم هر سه عامل جاده‌های خطرآفرین، خودروهای با کیفیت پایین و راننده‌های فاقد صلاحیت در وقوع چنین حوادثی اثرگذار هستند و نباید تنها راننده‌ها را مقصر اصلی چنین حوادثی بدانیم.

هیچ‌کدام از تخلفات عامل وقوع حادثه نبودند
راننده اتوبوس حامل سربازان کشورمان به دلیل تعداد مسافران بیشتر از ظرفیتی که سوار کرده است متخلف محسوب می‌شود، چرا که ما در ترمینال‌ها و در سکویی که اتوبوس حرکت می‌کند تعداد مسافران را چک کرده و صورت‌حساب می‌دهیم و این راننده شاید به دلیل کمبود اتوبوس، از پادگان تعداد بیشتری نیرو سوار کرده باشد. همچنین از دیگر تخلفات این راننده یا مالک ماشین، ایجاد فضایی جاساز در اتوبوس است و اکنون به این خاطر شرکت تعاونی را یک سال تعطیل کرده‌اند، این در حالی است که شرکت در این ماجرا نقشی نداشته است.
حال حتی اگر راننده و شرکت تعاونی خارج از ضوابط این تخلفات را انجام داده باشند، باز هم نمی‌توان گفت اینها عوامل اصلی در ایجاد حادثه هستند و تقریباً هیچ‌کدام از این تخلفات باعث سقوط اتوبوس به دره نشده است. اما متاسفانه قوانین ما کمی مشکل دارد، زیرا تعطیل کردن تعاونی مانند این است که در صورت سقوط هواپیما فرودگاه را تعطیل کنیم.
بنابراین از نظر من باید در این‌گونه حوادث به دنبال تمام عوامل اثرگذار بگردیم تا بتوانیم با بهبود تمام این عوامل اثرگذار به راننده‌هایی با صلاحیت بیشتر، راه‌هایی با امنیت بیشتر و وسایل نقلیه باکیفیت‌تر برسیم و میزان حوادث و تصادفات جاده‌ای را به حداقل برسانیم. البته در بخش نظارت نمی‌توان گفت که کوتاهی می‌شود، چرا که سازمان حمل‌ونقل، شرکت‌ها و تشکلات صنفی نظارت‌های لازم را انجام می‌دهند، اما حادثه هیچ‌گاه خبر نمی‌کند، حتی ماشین‌های شخصی زیادی در جاده‌ها دچار سانحه می‌شوند، این راننده‌های اتوبوس هم اغلب خود مالک هستند، بنابراین چه کسی بیشتر از خود آنها نگران وضعیت‌شان است، چرا که مال و جان‌شان در دست‌شان است و تنها یک اتفاق می‌تواند هر دوی دارایی‌های آنها را به طور همزمان بگیرد.

تمام عوامل باید در کنار هم امنیت را پدید آورند
گفته می‌شود مسوولیت رانندگان ما بسیار سنگین است و باید با دقت بیشتری رانندگی کنند، من هم این موضوع را قبول دارم اما واقعاً کدام یک از بخش‌ها و سازمان‌های ما مسوولیت سنگین ندارند، از نظر من هر کدام از بخش‌هایی که در این حادثه کوتاهی کرده باشند در قبال جان این سربازان مسوولیت دارند. بنابراین باید جاده‌ها و ماشین‌ها استاندارد باشد تا وضعیت بهتر شود و تمام ارگان‌هایی که می‌توانند عامل‌های بازدارنده در وقوع حوادث این‌چنینی را پدید آورند دست در دست هم دهند و سبب کاهش تلفات ناشی از تصادفات شوند.
سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، شرکت‌های حمل و نقل، پلیس‌راه، اتحادیه و تعاونی‌ها و... همه مسوولیت دارند، اما آرزویمان این است شرایطی فراهم شود که مقداری به مسوولیت سایر ارگان‌ها نیز توجه شود و تنها رانندگان را در این حوادث مقصر ندانیم.
به طور کلی با تولید ماشین‌های استاندارد، ساخت جاده‌های استاندارد، درنظر گرفتن امکانات رفاهی برای راننده و آموزش‌های بیشتر می‌توانیم شرایطی را فراهم کنیم که تصادفات جاده‌ای کاهش پیدا کند، همچنین در بحث راننده‌ها نیز باید بگویم که ما راننده باصلاحیت زیاد داریم و به امید خدا دیگر حضور رانندگان فاقد صلاحیت از جاده‌ها کمتر می‌شود.
رسانه‌ها و صدا و سیما نیز می‌توانند به بحث فرهنگ‌سازی بپردازند، البته پیش از آنکه راننده‌های ما حرفه‌ای شوند، خود ما نیز کلاس‌های خاص و آموزشی برای آنها برگزار می‌کنیم تا شاید بتوانیم از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری کنیم. به هر حال آرزومندیم که جاده‌هایمان به جاده‌های استاندارد و ماشین‌هایمان به ماشین‌هایی باکیفیت و استاندارد تبدیل شوند و با توجه به اینکه تحریم‌ها نیز برداشته شده است ماشین‌های برند متعلق به کشورهای پیشرفته وارد مملکت ما شود و دیگر شاهد حوادثی نباشیم و چنانچه حوادثی هم وجود داشت ضایعات آن به حداقل برسد.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز وضعیت به همین صورت است، یعنی در کنار آنکه به بحث فرهنگ‌سازی و رعایت قوانین اهمیت ویژه‌ای داده می‌شود، رسیدگی‌های لازم برای عواملی که می‌توانند حوادث را کاهش دهند نیز انجام می‌شود، چرا که تصادف حادثه‌ای است که از قبل خبر نمی‌دهد، به همین خاطر باید تمام تلاشمان را بکنیم تا در زمان وقوع حادثه میزان خسارت‌های آن را به حداقل برسانیم.