اروپایی‌ها می‌خواهند برگردند

چرا سفر سوئدی‌ها به ایران مهم و حامل چه پیامی به دنیا بود؟ اگرچه در پاسخ به این پرسش، نظرات مختلفی مطرح می‌شود، اما به نظر می‌رسد، سفر هیات بلند‌پایه سوئدی به سرپرستی «استفان لوفون» نخست‌وزیر سوئد و به همراهی خانم «آنا لیند» وزیر اتحادیه اروپا و تجارت سوئد، از دو بعد سیاسی و اقتصادی حامل پیام‌های مهمی باشد. از بعد سیاسی، ورود این هیات اقتصادی از کشوری که عضو اتحادیه اروپاست، می‌تواند این پیام را به دنیا به ویژه «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا، مخابره کند که به‌رغم فرمان‌های ضد‌ایرانی‌اش، اتحادیه اروپا درباره ایران تغییر تاکتیک داده و خواهان تعمیق روابط خود با ایران است. از همین رو، روابط خارجی با سوئد به عنوان کشوری بی‌طرف با رویکردهای مستقل در اتحادیه اروپا از اهمیت بالایی برخوردار است. از بعد اقتصادی قضیه هم از آنجا که سوئد در بین اقتصادهای رقابتی جهان قرار دارد، می‌تواند شریک تجاری قابل اتکا و در عین حال قابل اعتمادی برای ایران باشد. البته سوئدی‌ها در سفر اخیر خود به تهران به دنبال دو هدف مهم بودند؛ «ایجاد دفتر نمایندگی شورای تجارت سوئد در تهران» و «راه‌اندازی خط تولید ولوو و اسکانیا». حال موضوعی که در این میان قابل طرح است اینکه از نظر قیمت این خودروها در رده خودروهای گران‌قیمت قرار دارند؛ به همین دلیل طرف ایرانی در حال مذاکره با این شرکت‌ها به‌منظور ساخت خودروهایی است که توان خرید آن در کشور وجود داشته باشد. مشروح گفت وگوی تجارت فردا را با منصور معظمی رئیس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) در ادامه می‌خوانید.

روزهای پایانی بهمن‌ماه سال 1395، هیاتی بلند‌پایه از فعالان اقتصادی سوئد به سرپرستی «استفان لوفون» نخست‌وزیر کشور سوئد و به همراهی خانم «آنا لیند» وزیر اتحادیه اروپا و تجارت سوئد به ایران سفر کردند؛ سفری که از سوی تحلیلگران اقتصادی و سیاسی بسیار مهم ارزیابی شد؛ چرا سفر مقامات این کشور اروپایی به ایران بازتاب گسترده‌ای به همراه داشت؟

سفر نخست‌وزیر سوئد به همراه وزرا، در این مقطع زمانی نشان‌دهنده این است که این کشور علاقه‌مند به توسعه روابط خود با ایران در کنار غوغاسالاری‌های برخی کشورها به ویژه آمریکاست. از طرفی نباید این موضوع را فراموش کرد که سوئد به‌رغم اینکه وسعت جغرافیایی چندانی ندارد، اما از نظر اقتصادی از مزیت‌ها و پتانسیل‌های فراوانی برخوردار است. از این رو، حضور شرکت‌های بزرگ و چند‌ملیتی سوئدی که در تمام دنیا فعال هم هستند، در ایران فرصتی را برای ما فراهم می‌کند تا از آن بتوانیم بهره ببریم. بر این اساس می‌توان گفت، سوئد از نظر اقتصادی کشوری بسیار توانمند است که می‌تواند شریک تجاری خوبی برای ایران باشد. نکته دیگر این سفر این است؛ وقتی یک هیاتی در بالاترین سطح اجرایی کشورش به ایران سفر می‌کند، قطعاً می‌تواند حامل پیام مهمی به دنیا باشد. از این رو، این سفر هم از بعد سیاسی و هم اقتصادی برای ما دارای اهمیت فراوانی است. در بعد سیاسی؛ پیامی که از این سفر به دنیا مخابره می‌شود این است که دولت سوئد تصمیم گرفته بدون توجه به سخنان ضد‌ایرانی «دونالد ترامپ»، هیاتی بلندپایه متشکل از مقامات سیاسی، اقتصادی و صاحبان صنایع بزرگ کشورش را برای تعمیق روابط راهی ایران کند.

حتی ممکن است همکاری‌های فی مابین ایران و سوئد، این کشور را وارد چالش با آمریکا کند.

آیا روابط تجاری ایران و سوئد گسترش می‌یابد؛ یعنی می‌توان به آینده تجاری ایران و سوئد امیدوار بود؟

صد درصد به بهبود روابط اقتصادی و تجاری دو کشور، امیدوار هستیم. این در حالی است که سوئد عضو اتحادیه اروپاست، بنابراین نمی‌تواند خارج از چارچوب‌های اتحادیه فعالیت خود را با دیگر کشورها پی بگیرد. پس این سفر می‌تواند حامل این پیام باشد که کشورهای اتحادیه اروپا برخلاف استراتژی و سیاستی که دولت آمریکا در قبال ایران اتخاذ کرده، خواهان بازگشت به ایران هستند. سیاستی که حتی فرانسوی‌ها و آلمانی‌ها نیز دنبال می‌کنند. هرچند ممکن است این نوع همکاری‌های فی مابین، این کشورها از جمله سوئد را با آمریکا وارد چالش کند. بر این اساس، امیدواریم که کشورهای اتحادیه اروپا، استراتژی اشتباه دولت آمریکا را نپذیرند؛ به نظر می‌رسد همین‌گونه هم باشد. چراکه تا حد زیادی شاهد چرخش سیاسی اتحایه اروپا به سمت ایران هستیم. این خود یک سیگنال مثبت به سرمایه‌گذاران برای حضور در بازار ایران است. در مقابل، مقامات ایرانی نیز در تمامی مذاکراتشان با هیات‌های اقتصادی بر این موضوع تاکید دارند که نگاهشان به ایران صرفاً فروش محصول نباشد. به طوری که ما مسائل اقتصادی، صنعتی و تجاری خود را بر اساس سیاست برد-‌برد پیگیری می‌کنیم. از طرفی، ترکیب هیات اعزامی از سوئد به ایران نیز نشان می‌دهد آنها تمایل بالایی برای همکاری با ایرانی‌ها دارند. علاوه بر این تشکیل دفتر تجاری سوئد در ایران به خوبی نشان می‌دهد تصمیم جدی در زمینه توسعه روابط اقتصادی میان دو کشور وجود دارد.

بر اساس مذاکراتی که بین دو طرف ایرانی و سوئدی صورت گرفته است، زمینه‌های همکاری کدام حوزه‌ها را بیشتر در‌بر می‌گیرد؟

با توجه به اینکه سوئد در بین اقتصادهای رقابتی جهان قرار گرفته است، بنابراین در بیشتر زمینه‌ها این پتانسیل و ظرفیت برای همکاری مشترک از جمله؛ انرژی، صنایع‌ های‌تک و صنابع سنگین، تکنولوژی و... وجود دارد. از طرفی، سوئد صاحب صنایع و شرکت‌های بزرگ چند‌ملیتی در دنیاست که این فرصت همکاری را برای ما ایجاد می‌کند. بنابراین باید از این فرصت به وجود آمده بهره لازم را ببریم. همچنین بر اساس مذاکراتی که در حضور مقامات دو کشور انجام شد، چندین سند همکاری بین دو کشور به امضا رسید.

پس از انجام مذاکرات دو‌جانبه، شاهد امضای پنج یادداشت تفاهم همکاری بین ایران و سوئد بودیم، اگر ممکن است در مورد جزئیات تفاهمنامه‌ها توضیحاتی بدهید؟

پنج سند همکاری در زمینه‌های فناوری، علوم تحقیقات، امور جاده‌ای، ارتباطات و فناوری اطلاعات و امور زنان و خانواده میان جمهوری اسلامی ایران و این کشور امضا شد. یادداشت تفاهم همکاری در زمینه‌های نوآوری و فناوری از طرف ایران به امضای «سورنا ستاری»، معاون فناوری رئیس‌جمهوری و «آنا لیند» وزیر اتحادیه اروپا و تجارت سوئد رسید. یادداشت تفاهم همکاری در زمینه آموزش عالی و تحقیقات به امضای «محمد فرهادی» وزیر علوم و تحقیقات و وزیر اتحادیه اروپا و تجارت سوئد رسید. یادداشت تفاهم همکاری در زمینه امور جاده‌ای نیز از سوی «عباس آخوندی» وزیر راه و شهرسازی و یادداشت تفاهم دیگری در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات از سوی «محمود واعظی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به امضا رسید. پنجمین یادداشت تفاهم همکاری در زمینه امور زنان و خانواده بود که به امضای «شهیندخت مولاوردی» معاون رئیس‌جمهوری و «آنا لیند» رسید. البته حدود 47 شرکت سوئدی در نخستین روز ورودشان به ایران، مذاکرات خوبی را با ایدرو نیز از سر گرفتند. به طوری که ایدرو توافقنامه‌ای را به منظور مشارکت یکی از شرکت‌های تابع این سازمان با یک شرکت سوئدی در یک مناقصه بزرگ در دستور کار قرار داده که مربوط به احداث ۶۰۰کیلومتر خط لوله مربوط به شرکت نفت است. امیدواریم این توافق به‌صورت مشارکتی به قرار‌داد دو‌طرفه تبدیل شود.

مذاکراتی که بین دو طرف انجام شده، بیشتر در حد تفاهمنامه بوده یا به امضای قرار‌داد هم منجر شده است؟

در این خصوص باید این توضیح را بدهم که این‌گونه نیست هر مذاکره‌ای منجر به عقد قرارداد شود چراکه عقد قرارداد ممکن است یک‌سال یا حتی بیشتر طول بکشد. خوشبختانه با برخی از این شرکت‌های سوئدی به نقاط مشترک خوبی رسیدیم. حال اگر این روند به درستی ادامه یابد می‌توانیم با سوئدی‌ها به خوبی ادامه همکاری بدهیم. همان‌طور که مقام معظم رهبری هم در دیدار با نخست‌وزیر این کشور فرمودند، سوئد به دلیل قدمت روابط با ایران نزد مردم ما خوشنام است و این موضوع زمینه‌ساز توسعه روابط همه‌جانبه خواهد بود. اگرچه بسیاری از شرکت‌های سوئدی در ایران فعال هستند و ایدرو پس از برجام با استفاده از فرصت‌های فراهم‌شده سعی در پیشبرد امور داشته است. اما در همه مذاکراتی که با شرکا و کشورهای خارجی مدنظر قرار می‌دهیم بر این مساله تاکید داریم که نگاه آنها نباید صرفاً به صادرات ایران باشد و باید در قالب مشارکتی با ایرانی‌ها همکاری کند. در مجموع، امیدواریم حضور هیاتی سیاسی و اقتصادی بلند‌پایه از کشور سوئد فرصت‌های خوبی برای ایران رقم بزند.

با توجه به رفع تحریم‌های بین‌المللی از یک‌سو و تفاهم خودرویی بین ایران و سوئد از سوی دیگر، آیا شاهد بازگشت این دو شرکت بزرگ خودروساز سوئدی البته این بار با خطوط کامل تولید به کشور خواهیم بود؟

همان‌طور که می‌دانید ما در صنعت خودرو با سوئدی‌ها همکاری طولانی‌مدتی داریم و امیدواریم در مذاکرات آنها را به سرمایه‌گذاری تشویق کنیم. البته ما در همه مذاکرات با شرکای خارجی و دیگر کشورها بر این موضوع تاکید داریم که ایران صرفاً نمی‌خواهد بازار صادراتی آنها باشد و سوئدی‌ها یا هر کشور دیگری اگر قصد همکاری با ایران را دارند باید این همکاری طولانی‌مدت و مشارکتی باشد. باید این موضوع را نیز یادآور شد که خط تولید «اسکانیا و ولوو» پیش از اعمال تحریم‌های بین‌المللی در ایران فعال بود، اما در دوران تحریم همکاری با این شرکت‌ها کمرنگ شد و برندهای دیگری جایگزین این خودروسازان در کشور شدند، اما با رفع تحریم‌های بین‌المللی شرایط برای بازگشت این شرکت‌ها فراهم شد و بر اساس مذاکرات صورت‌گرفته این دو شرکت به‌صورت خط تولید کامل برای تولید خودروهای سنگین وارد کشور خواهند شد. البته درخواست ما از سوئدی‌ها، این بوده که بیشتر در بحث سرمایه‌گذاری وارد شوند که مورد موافقت آنها نیز قرار گرفت. البته این نوع همکاری‌ها و مشارکت بیشتر با حضور بخش خصوصی دو کشور انجام خواهد شد. از دیگر بحث‌هایی که در مذاکرات در زمینه تفاهم خودرویی مطرح شد، این بود که ساخت داخل افزایش یابد، که خوشبختانه این موضوع از سوی دو شرکت «ولوو» و «اسکانیا» مورد پذیرش قرار گرفت. در مقابل، قطعه‌سازان داخلی کشور هم باید ساختار خود را اصلاح کنند و از نظر فناوری مجهزتر شوند. به طوری که حتی ما هم از صاحبان صنایع سوئدی نیز درخواست کردیم که در این زمینه نیز به قطعه‌سازان ما کمک کنند تا توانمندی‌های خود را افزایش دهند که آنها هم از این موضوع استقبال کردند.

البته موضوعی که در این میان قابل طرح است؛ اینکه از نظر قیمت این خودروها در رده خودروهای گران‌قیمت قرار دارند؛ به همین دلیل طرف ایرانی در حال مذاکره با این شرکت‌ها به‌منظور ساخت خودروهایی است که توان خرید آن در کشور وجود داشته باشد یعنی سفارش خودروهای سواری؛ چراکه برخی از کارشناسان بر این باورند که با تعمیق داخلی‌سازی می‌توان شاهد کاهش تعرفه واردات قطعات خودرو و در نتیجه کاهش قیمت تمام‌شده بود...

طبیعی است که تولید خودروهای سنگین، گران‌قیمت است. در دنیا هم برای فروش این نوع خودروهای سنگین و گرانقیمت، بانک‌ها وارد میدان می‌شوند. اما نظام بانکی ما به هر دلیلی، امکان کمک و اعطای تسهیلات برای خرید خودروهای سنگین‌قیمت به مشتریان را ندارد. حتی اگر هم قرار باشد وامی اعطا شود، سود بانکی اینقدر بالاست که شرایط را برای خریدار سخت می‌کند. از این رو، به نظر می‌رسد هیچ راهی جز حمایت دولت وجود نداشته باشد. البته تولید خودرو‌سواری از سوی سوئدی‌ها در حد مذاکره بوده و اقدام جدی در این مورد صورت نگرفته است.

ظاهراً در مذاکراتی که با سوئدی‌ها صورت گرفته بود، مطرح کردید که محصولات سواری سوئد از کیفیت بسیار بالایی برخوردارند، اما از نظر قیمت در رده خودروهای گران‌قیمت قرار دارند به همین دلیل در حال مذاکره با این شرکت‌ها به منظور ساخت خودروهایی هستیم که توان خرید آن در کشور وجود داشته باشد؟

پیشتر عرض کردم اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است، هر آنچه مطرح شده، تنها در حد مذاکره بوده است. البته پیشنهاد تولید خودرو سواری به سوئدی‌ها در حین مذاکرات داده شده، که آنها در پاسخ به صحبت‌های ما عنوان کردند که باید مطالعه و بررسی بیشتری در این زمینه انجام دهند. به هر حال وقتی برندی می‌خواهد وارد یک بازار جدید شود، باید شرایط را بسنجد و بازار فروش را در نظر بگیرد. اما واقعیت این است که در بازار ما، خودروهای ارزان‌قیمت در اولویت است. البته این بدان معنا نیست که باید فقط خودروهای ارزان‌قیمت تولید کنیم. به طور مثال در کشوری مثل ایران که 100 هزار خودرو وارد‌شده، به راحتی و در مدت زمان کوتاهی به فروش می‌رسد؛ به طوری که حتی یکی از نمایندگی‌های خارجی در ایران عنوان می‌کند که قادر است خودرو تولیدی خود را ظرف مدت پنج دقیقه به راحتی در ایران به فروش برساند، بدان معناست که بازار ایران خریدار دارد. از سوی دیگر، ما نمی‌توانیم به مردم بگوییم همه باید خودرو 30‌میلیونی بخرند. در این میان، وظیفه دولت پاسخگویی به نیازهای منطقی و معقول است. درمجموع، تقاضای غالب بازار ایران، تولید خودرو ارزان‌قیمت، در عین حال باکیفیت است. البته این موضوع نباید مانعی باشد تا خودروسازان ما به سمت تولید خودروهای گران‌قیمت که بازار هم دارند، نروند؛ چراکه وظیفه خودروسازان پاسخگویی به تمامی نیازهای بازار است.

علاوه بر مذاکرات جدی در زمینه تولید خودرو بین دو کشور، آیا مذاکرات جدی دیگری در سایر بخش‌های صنعتی، با این کشور اروپایی در دستور کار قرار گرفته است؟

بله، مذاکراتی در خصوص مترو، تولید لوله‌های بدون درز، مخابرات و سایر بخش‌ها صورت گرفته است. از آنجا که شرکت‌های سوئدی همه صاحب برند خوشنام و باسابقه هستند، این نوع همکاری می‌تواند به نفع ما و اقتصاد کشور باشد.

اگر بخواهیم یک جمع‌بندی از روند مذاکرات تجاری با این کشور اروپایی داشته باشیم، آیا سوئد می‌تواند شریک قابل اتکا و در عین حال قابل اعتمادی برای ایران باشد؟

نسبت به آینده اقتصادی و تجاری ایران و سوئد خوشبین و امیدوار هستیم. البته هر اندازه روابط سیاسی و اقتصادی ما بر پایه روابط برد-‌برد تعریف شده باشد و گسترش پیدا کند به نفع منافع ملی ایران است. از طرفی، در حالی که باید به مسائل بین‌الملل توجه داشته باشیم باید کار خودمان را انجام دهیم، زیرا در مسائل بازرگانی در صورت مذاکره درست و برد-‌برد می‌توانیم موفق باشیم. سوئد کشوری است که فرصت‌های زیادی برای کار با ما دارد و سفر این هیات بلندپایه از سوئد حاکی از این بود که به دنبال کار جدی با ایران هستند. از طرفی با تشکیل دفتر تجاری سوئد در ایران، این‌گونه برداشت می‌شود که برای توسعه روابط اقتصادی‌شان با ایران بسیار مصمم و علاقه‌مند هستند.