تاریخ انتشار:
چشم‌انداز صنعت قطعه‌سازی در گفت‌وگو با محمدرضا نجفی‌منش
نهال مشارکت
دبیر انجمن قطعه‌سازان و رئیس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق بازرگانی تهران می‌گوید: «ما تا سال ۱۴۰۴ تولید بیش از سه میلیون خودرو را برنامه‌ریزی کردیم که این میزان تولید خودرو حدود ۵ / ۲۲ میلیارد دلار قطعات می‌خواهد که در داخل کشور تولید می‌شود. ۵ / ۲ میلیارد دلار هم باید برای بازار یدکی تولید شود و شش میلیارد دلار نیز برای بازار صادراتی نیاز است. با این برنامه‌ریزی باید بازار هشت میلیارددلاری ما به ۵ / ۳۱ میلیارد دلار برسد. حالا ممکن است در روند تولید این میزان قطعات شرکت‌های ایرانی مشارکتی با شرکت‌های خارجی داشته باشند.»
پس از اجرای برجام صنعت قطعه‌سازی ایران با چه تغییراتی مواجه شد و این اتفاق‌ها چقدر قابل اتکا بوده و قابلیت استمرار دارند؟ محمدرضا نجفی‌منش، دبیر انجمن قطعه‌سازان و رئیس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق بازرگانی تهران با بیان توضیحاتی درباره همکاری‌های جدید در زمینه تولید خودرو تصریح می‌کند که نتایج این همکاری‌ها را بلافاصله نمی‌توان مشاهده کرد و نیاز به فرصت است تا ثمرات آن قابل مشاهده شود. وی در ادامه از مسیر پیش‌روی صنعت قطعه‌سازی سخن می‌گوید و یادآور می‌شود: «ما تا سال 1404 تولید بیش از سه میلیون خودرو را برنامه‌ریزی کردیم که این میزان تولید خودرو حدود 5 /22 میلیارد دلار قطعات می‌خواهد که در داخل کشور تولید می‌شود. 5 /2 میلیارد دلار هم باید برای بازار یدکی تولید شود و شش میلیارد دلار نیز برای بازار صادراتی نیاز است. با این برنامه‌ریزی باید بازار هشت میلیارددلاری ما به 5 /31 میلیارد دلار برسد. حالا ممکن است در روند تولید این میزان قطعات شرکت‌های ایرانی مشارکتی با شرکت‌های خارجی داشته باشند.»
پس از آغاز اجرای برجام چه تغییرات ملموسی را در صنعت قطعه‌سازی خودرو شاهد بودید؟
پس از اجرای برجام هیات‌های متعدد خارجی به ایران آمدند و در ادامه از این رفت‌وآمدها و انعقاد تفاهمنامه‌ها به تدریج ثمراتی را شاهد خواهیم بود. مثلاً شرکت پژو برای همکاری با ایران، یک قرارداد مشارکت با ایران‌خودرو منعقد کرده است. سیتروئن و رنو هم همین‌طور بوده و قرار است همکاری‌های خود را با ایران افزایش دهند. فولکس هم همین‌طور است و قرار شده همکاری با این شرکت خودروسازی هم افزایش یابد. شما تصور کنید کاری که در کشورهای دیگر هم انجام شده قرار است در ایران انجام شود. شما مثلاً اگر به هند بروید مشاهده می‌کنید که در هند فورد آمریکایی را با 80 درصد قطعات هندی تولید می‌کنند. اینها حرکت‌های اساسی در صنعت خودرو هر کشوری محسوب می‌شود. بعضی از همکاری‌ها با شرکت‌های خارجی اکنون شروع شده است. مثلاً یک شرکت آلمانی که 90 کارخانه دارد به ایران آمده و با یک شرکت ایرانی وارد مذاکره شد و قرار شده که 60 درصد سهام شرکت ایرانی را بخرد تا پس از حضور در ایران، با مدیریت خود کارهایی در ایران انجام دهد. اینها علامت‌های بسیار خوبی است. یک شرکت بزرگ اسپانیایی هم قرار است مشارکت خود را آغاز کند. ما اخیراً به همراه هیاتی از اتاق بازرگانی
تهران به اسپانیا رفته بودیم که مذاکرات اولیه را انجام دادیم و اکنون اینها ابراز علاقه کرده‌اند که در ایران سرمایه‌گذاری کنند. حوزه کاری مدنظر آنها هم قطعات پرس‌کاری پیشرفته است. تخصص‌های این شرکت‌ها تکنولوژی‌های جدیدی است که این شرکت‌ها به ایران می‌آورند و علاوه بر این، اقدام به سرمایه‌گذاری در ایران خواهند کرد. این شرکت اسپانیایی 10 میلیارد یورو گردش مالی سالانه دارد و 90 کارخانه با40 هزار نیرو دارد. یعنی چنین غول‌هایی در حوزه خودروسازی، به آمدن در ایران علاقه‌مند شده‌اند. به نظر من، همه اینها از نتایج برجام است. اما این‌طور نیست که فکر کنیم همین فردا صبح باید نتایج عملی برجام را مشاهده کنیم. ثمره دادن چنین کارهایی زمان‌بر است. قبل از اینکه کاری انجام شود، ابتدا بررسی‌هایی صورت می‌گیرد و کارهایی انجام می‌شود، مکان‌یابی می‌کنند، شریک مناسب می‌یابند و بعد هم شروع به کار می‌کنند.
فکر می‌کنید در بخش داخلی، شرکت‌های ایرانی چقدر آمادگی چنین همکاری‌های بزرگی با خارجی‌ها را دارند؟
ببینید ما در زمانی که تحریم بودیم و هیچ کشوری با ما همکاری نمی‌کرد توانستیم گلیم خود را از آب بیرون بکشیم و تولیدات خود را انجام دهیم و یکسری کارها هم به بهترین نحو انجام شد. با توجه به تجربه‌ای هم که در این مدت ما کسب کردیم، آمادگی جذب و همکاری با این شرکت‌های بین‌المللی را در حد بالایی داریم و تازه ما در حال برداشتن یک قدم به جلو هستیم. ما نه‌تنها برای تامین نیازهای داخلی می‌خواهیم فکری کنیم بلکه برای بازارهای بین‌المللی هم اقداماتی انجام خواهیم داد. مثلاً کشورهایی مثل ترکیه و هند میزان صادرات قابل توجهی در بخش صنعت قطعه‌سازی دارند، چرا ما نتوانیم؟ اگر ما در حوزه‌های بین‌المللی به صورت مناسب اقدام کنیم و در همکاری‌های خارجی اجازه کار مشترک داده شود می‌توانیم به چنین اهدافی دست پیدا کنیم. مهم‌ترین دستاوری که در اینجا عاید ما می‌شود انتقال دانش فنی روز به ایران است. ما مدتی از دنیا فاصله داشتیم و با تکنولوژی‌های روز دنیا آشنایی نداریم و حالا این همکاری‌های خارجی می‌تواند دستاوردهای قابل توجهی برای ما داشته باشد. یا به عنوان مثال یک شرکت تولید لنت در ایران مذاکره‌ای با یک شرکت فرانسوی کرده که این شرکت
فرانسوی اعلام کرده آمادگی همکاری تا 50 درصد مشارکت را هم دارند. اگر چنین همکاری‌هایی شکل بگیرد هم برای تولید داخل ما مناسب خواهد بود و هم اینکه ما می‌توانیم نیازهای بازارهای بین‌المللی را تامین کنیم. توجه کنید ایران یکی از کشورهای با هزینه پرسنل پایین است و هزینه کارگر در ایران حتی از کشور چین هم کمتر است.
مهم این است که ما در مسیر مناسبی قرار گرفته‌ایم. این مهم‌ترین بحثاست. اینکه همکاری‌ها چه زمانی به نتیجه می‌رسد شاید در اولویت بعدی باشد، مهم‌ترین مساله این است که ریل این قضیه گذاشته شده است. حال اینکه بتوانیم بگوییم چقدر زمان می‌برد که به صورت واقعی ثمره آن را ملاحظه کنیم، کمی سخت است.
یا هزینه انرژی در ایران نسبت به کشورهای دیگر کمتر است و مواد اولیه خوبی داریم. به نظرم تنها اگر یک میزان از مشکلاتی مانند نرخ سود بانکی و امثال آن درست شود وضعیت ما برای رقابت در فضای بین‌المللی مناسب‌تر خواهد شد.
مهم‌ترین مانع داخلی برای همکاری‌های خارجی چیست؟ مثلاً فضای کسب‌وکار کشور ما برای این مشارکت‌ها آمادگی دارد؟
اتفاقاً چون ما در کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق تهران پیگیر این مساله هستیم به آن توجه داریم. ما باید نمایش بین‌المللی بهتری نسبت به فضای کسب‌وکار داخل کشور خود داشته باشیم. اکنون قرار است شرکت‌های بین‌المللی به ایران بیایند و به ما کمک کنند که ما چگونه بتوانیم فضای کار خود را بهبود دهیم. از سوی دیگر در بخش دولت وزارتخانه‌هایی مانند وزارت اقتصاد به این مساله توجه دارند و دفتر پایش فضای کسب‌وکار تشکیل شده تا بتوان در مجموع راهکارهایی ارائه داد که فضای کسب‌وکار کشور ما بهبود پیدا کند. اکنون همه مسوولان و سیاستگذاران مختلف از ریاست‌جمهوری گرفته تا معاون اول ریاست‌جمهوری و دیگر مسوولان دغدغه بهبود فضای کسب‌وکار کشور را دارند. چراکه آنها می‌دانند برای همکاری‌های خارجی و مشارکت با فعالان اقتصادی خارجی به فضای کسب‌وکار مناسب نیاز است و بدون فضای کسب‌وکار مناسب امکان همکاری‌های خارجی و مشارکت با آنها چندان وجود ندارد. مجلس شورای اسلامی در برنامه ششم توسعه مصوبه کرده که ما باید در این سال‌ها رشد اقتصادی هشت‌درصدی داشته باشیم. برای تحقق رشد اقتصادی هشت‌درصدی به سرمایه‌گذاری جدید نیاز است. شاید 20 تا 25 درصد
سرمایه‌گذاری‌های جدید را نتوان از محل منابع داخلی کشور تامین کرد و ناچاریم سرمایه‌گذار بین‌المللی را وارد کشور کنیم که این سرمایه‌گذاری‌ها انجام شود. ما برای اینکه این سرمایه‌های خارجی را وارد کشور کنیم باید فضای مهیا و آماده‌ای را در اقتصاد کشور خود داشته باشیم. در حال حاضر هرچند رتبه ما از نظر فضای مناسب کسب‌وکار در بین کشورهای دنیا 120 است اما وضعیت شاخص‌های ما چندان نامناسب نیست. مثلاً در همین شاخص فضای کسب‌وکار، شاگرد اول دنیا از 100 نمره، 83 نمره را کسب کرده و نمره ما 57 است. یعنی اختلاف ما با شاگرد اول دنیا در داشتن فضای کسب‌وکار مناسب در حد 26 نمره در 10 آیتم است. بنابراین اصلاح اینها اصلاً پیچیده نیست. من در این مورد می‌خواهم مثال گذرنامه را در 15 سال پیش مطرح کنم. آن زمان شاید اگر شما می‌خواستید گذرنامه‌ای دریافت کنید باید به دفتر مرکز گذرنامه می‌رفتید و پس از معطلی چندین‌ساعته در آنجا و گذراندن کلی مراحل اداری، نهایتاً بعد از دو یا سه ماه می‌توانستید در آن محل گذرنامه خود را دریافت کنید. اکنون با آمدن پلیس 10+ شما در چند دقیقه مدارک خود را تحویل می‌دهید و سپس بعد از یک دوره زمانی، گذرنامه شما در
محل مورد نظر شما تحویل خواهد شد. وقتی ما توانستیم در دادن گذرنامه چنین تحولی را به وجود آوریم و از آن سیستم قبلی به این روش جدید تغییراتی را انجام دادیم، چرا در کارهای دیگر نتوانیم چنین اقدامی کنیم؟ ما اکنون در بخش تجارت فرامرزی، شروع کسب‌وکار و موارد دیگر مشکلاتی داریم که نمی‌توانیم نمره مناسبی از نظر فضای کسب‌وکار مناسب کسب کنیم اما در بخش مجوز ساختمان رتبه ما 27 است و در این بخش مزیت داریم. همین هم نشان می‌دهد اگر ما در دیگر بخش‌ها هم بتوانیم چنین مواردی را عملیاتی کنیم راحت می‌توانیم رتبه خود را بهبود دهیم. رتبه پایین ما به منزله این نیست که نمی‌توانیم این وضعیت را بهبود دهیم بلکه با اصلاح برخی رویه‌ها می‌توانیم وضعیت خود را در داشتن فضای مناسب کسب‌وکار بهبود دهیم.
دیگر نه‌تنها وضعیت مانند گذشته نیست بلکه بعضی از آنهایی که خودروها را قسطی می‌فروختند، الان به صورت نقدی عرضه می‌کنند. چون تقاضا خوشبختانه در بخش خودرو به صورت مناسب است. خودروهای جدیدی که به بازار می‌آیند با تقاضای مناسبی مواجه هستند. شاید بد نباشد که بگویم بعضی از خودروها ظرف نیم‌ساعت فروش می‌روند.
به نظر شما صنعت قطعه‌سازی ایران چه میزان ظرفیت جذب سرمایه خارجی را دارد و برای این همکاری‌های خارجی چه میزان جذب سرمایه را می‌توان هدف‌گذاری کرد؟
برآوردی که ما برای افق سال 1404 داریم جذب هشت میلیارد دلار سرمایه خارجی است و حداقل سه میلیارد دلار آن باید طی دو سه سال آتی انجام شود که ما بتوانیم به آن هدف تولید سه میلیون خودرو و صادرات شش میلیارددلاری قطعات خودرو برسیم.
برآوردی دارید که از آغاز اجرای برجام تاکنون چه میزان سرمایه خارجی جذب شده است؟ اصلاً این میزان قابل توجه بوده است؟
میزان واقعی جذب سرمایه خارجی طی این مدت را ندارم اما کارهایی شروع شده که چون معمولاً شرکت‌ها از اعلام اعداد خود اجتناب می‌کنند نمی‌توانیم در این مورد رقم دقیقی را اعلام کنیم. با این حال می‌دانیم که در این زمینه پژو، سیتروئن و رنو اقداماتی کرده‌اند و برنامه‌هایی برای ورود سرمایه به ایران دارند. مثلاً رنو قرار است رقمی در حد یک میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کند. اینها چنین برنامه‌ریزی‌ای انجام داده‌اند اما معمولاً طول می‌کشد تا این کارها انجام شده و سرمایه‌های این شرکت‌های خودرویی وارد ایران شود.
به نظر شما چه دوره زمانی نیاز است تا ما اثر واقعی اجرای برجام را در بخش خودروسازی مشاهده کنیم؟
ببینید چنین همکاری‌هایی زمان می‌برد. مشارکت با خارجی‌ها در حوزه خودروسازی تا به ثمر برسد طول می‌کشد و این‌طور نیست که همین فردا صبح بتوانیم نتایج مذاکرات خود را مشاهده کنیم. حتی وقتی ما در داخل کشور پروژه‌ای را کلید می‌زنیم دو، سه سالی طول می‌کشد تا به نتیجه برسد. مهم این است که ما در مسیر مناسبی قرار گرفته‌ایم. این مهم‌ترین بحث است. اینکه چه زمانی به نتیجه می‌رسد شاید در اولویت بعدی باشد، مهم‌ترین مساله این است که ریل این قضیه گذاشته شده است. حال اینکه بتوانیم بگوییم چقدر زمان می‌برد که به صورت واقعی ثمره آن را ملاحظه کنیم، کمی سخت است. واقعاً پیشگویی در این مورد راحت نیست.
به نظر شما اولین نشانه‌ها تا چه زمانی بروز پیدا می‌کند؟ مثلاً ممکن است تا پایان امسال ما ثمره‌ای از همکاری با خارجی‌ها را مشاهده کنیم؟
به عنوان مثال یکی از محصولات شرکت پژو قرار است تا پایان امسال روانه بازار شود. یعنی نتایج ملموس این مذاکرات و همکاری با خارجی‌ها را به تدریج مشاهده خواهید کرد.
فکر می‌کنید این همکاری‌ها چقدر استمرار داشته باشد و چه ضمانت اجرایی برای تداوم این مشارکت‌ها وجود دارد؟
به نظرم شما اصلاً نباید دنبال چنین موردی باشید که چه ضمانتی برای اجرا وجود دارد. چه ضمانتی وجود دارد که مثلاً یک انسان تا فردا صبح زنده بماند. ما در آن مسیر مناسب قرار گرفته‌ایم و به سمت جلو در حال حرکت هستیم، یعنی اینکه ضمانت و قطعیتی در این مورد باشد را نباید مدنظر قرار داد. اینها بستگی به همت خود ما و طرف‌هایی دارد که در این شرایط با ما همکاری می‌کنند. این شرکا هم اراده همکاری را دارند و هم سرمایه این کار مشترک را در اختیار دارند که به ایران آمده‌اند.
این سوال را به این دلیل پرسیدم که ما پیش از این در دوران تحریم‌ها شاهد بودیم برخی شرکا، همکاری خود را ادامه ندادند و همین هم باعث شد که در سفر مقامات بخش دولتی و خصوصی ایران به کشورهای اروپایی رئیس سابق اتاق ایران از بدعهدی نسبت به همکاری‌های سابق ایران گلایه‌هایی را مطرح کند. به نظر شما آیا ممکن نیست دوباره آن اتفاق‌ها رخ دهد؟
ببینید من نه می‌توانم بگویم بله و نه می‌توانم بگویم نه. آنها که با میل و رغبت و رضایت خود همکاری با ما را قطع نکردند، یک کشوری مثل آمریکا در جهان وجود دارد که به آنها گفت یا ما یا ایران؟ اگر می‌خواهید با ایران همکاری کنید دیگر سراغ آمریکا نیایید. سهم ما در اقتصاد دنیا کجا و سهم آمریکا در اقتصاد دنیا کجا! تازه آمریکا برای شرکت‌های دیگر کشورها خط‌ونشان هم کشید که اگر به ایران بیایند دیگر اجازه ورود به آمریکا را به آنها نخواهد داد. اگر ما جای آن شرکت‌ها بودیم همکاری خود را ادامه می‌دادیم؟ بعضی از این شرکت‌ها حتی حاضر شدند هزینه این قطع همکاری را هم پرداخت کنند. ما باید کاری کنیم که کشوری مثل آمریکا نتواند چنین رفتاری کند و الان خوشبختانه دولتمردان ما هوشمندانه عمل کرده‌اند و بهانه‌ای دست آنها ندادند و نه‌تنها بهانه‌ای دست آنها ندادند بلکه دیگر کشورها را هم با خود همراه کردند و همه می‌گویند آمریکا در حال بدعهدی است نه ایران. ما باید متوجه پوست خربزه‌ها باشیم تا دچار مشکلاتی نشویم.
یادمان باشد ما هنوز به تولید سال ۱۳۹۰ نرسیده‌ایم. در آن سال ما یک میلیون و ۶۵۰ هزار دستگاه خودرو تولید کرده بودیم. اکنون میزان تولید ما بیش از ۳ / ۱ میلیون دستگاه خودرو است و اگر همین روند را ادامه دهیم شاید سال آینده به تولید ۶ / ۱ میلیون دستگاه برسیم.
قرار است میزان تولید قطعات خودرو در ایران چه میزان افزایش یابد؟
ما تا سال 1404 تولید بیش از سه میلیون خودرو را برنامه‌ریزی کردیم که این میزان تولید خودرو حدود 5 /22میلیارد دلار قطعات می‌خواهد که در داخل کشور تولید می‌شود. 5 /2 میلیارد دلار هم باید برای بازار یدکی تولید شود و شش میلیارد دلار نیز برای بازار صادراتی نیاز است. با این برنامه‌ریزی باید بازار هشت میلیارددلاری ما به 5 /31 میلیارد دلار برسد. حالا ممکن است در روند تولید این میزان قطعات شرکت‌های ایرانی مشارکتی با شرکت‌های خارجی داشته باشند.
به نظر شما صنعت قطعه‌سازی کشور چقدر برای تحقق این هدف 5 /31 میلیارددلاری مهیاست؟
ما 100 درصد آمادگی داریم و در طرف داخلی با هیچ مشکلی مواجه نیستیم. ما باید سعی کنیم سرمایه‌گذارهای خارجی به کشور ما وارد شوند و امیدواریم این همکاری‌های مشترک ادامه پیدا کند.
در حال حاضر وضعیت تولید قطعات خودرو ما چگونه است؟ آیا با مازاد عرضه مواجه نیستیم؟
ببینید ما اکنون مازاد نداریم و امسال نسبت به سال گذشته حدود 40 درصد افزایش تولید داشتیم و البته افزایش فروش هم به همین میزان بوده است. جالب است بدانید نقشی که صنعت خودرو در رشد داشته قابل توجه است و شاید چند درصد از رشد اقتصادی که اقتصاد ما داشته مرهون رشد تولید خودرو بوده است. اکنون اگر وضعیت صنایع را ملاحظه کنید، ما خودرو را که حذف کنیم، بقیه صنایع رشد منفی داشته‌اند.
پس ما وضعیتی مثل سال گذشته نداریم که دولت مجبور شد برای تحریک تقاضا تسهیلاتی را برای متقاضیان در نظر بگیرد تا خودروهای مازاد مانده در انبار به فروش برسند؟
نه، دیگر نه‌تنها وضعیت مانند گذشته نیست بلکه بعضی از آنهایی که خودروها را قسطی می‌فروختند، الان به صورت نقدی عرضه می‌کنند. چون تقاضا خوشبختانه در بخش خودرو به صورت مناسب است. خودروهای جدیدی که به بازار می‌آیند با تقاضای مناسبی مواجه هستند. شاید بد نباشد که بگویم بعضی از خودروها ظرف نیم‌ساعت فروش می‌روند. اگر ما قدر داشته‌های خود را بدانیم، می‌توانیم موفق شویم.
در دوره‌هایی ما با کمبود قطعات خارجی برای خودروهای موجود در بازار مواجه بودیم. آیا همچنان با این مشکل درگیر هستیم؟
نه، با توجه به اینکه خیلی از قطعات خودرو در داخل تولید می‌شود و ظرفیت‌های داخل هم خوب است مشکلی نیست. یادمان باشد ما هنوز به تولید سال 1390 نرسیده‌ایم. در آن سال ما یک میلیون و 650 هزار دستگاه خودرو تولید کرده بودیم. اکنون میزان تولید ما بیش از یک میلیون و 300 هزار دستگاه خودرو است و اگر همین روند را ادامه دهیم شاید سال آینده به تولید 6 /1 میلیون دستگاه برسیم.
دیدگاه تان را بنویسید