تاریخ انتشار:
چرا ایرانی‌ها جذب خودروهای شاسی‌بلند شدند؟
تکه خوشمزه کیک بازار خودرو
اگر بخواهیم نگاهی تاریخی به ظهور شاسی‌بلندها در صنعت خودرو جهان بیندازیم، باید به دوران پس از جنگ جهانی دوم برگردیم. تاریخ نشان می‌دهد که خودروهای شاسی‌بلند از سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم به‌صورت تجاری به وجود آمده و رفته‌رفته به جزئی لاینفک از صنعت خودرو تبدیل شدند.
اگر بخواهیم نگاهی تاریخی به ظهور شاسی‌بلندها در صنعت خودرو جهان بیندازیم، باید به دوران پس از جنگ جهانی دوم برگردیم. تاریخ نشان می‌دهد که خودروهای شاسی‌بلند از سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم به‌صورت تجاری به وجود آمده و رفته‌رفته به جزئی لاینفک از صنعت خودرو تبدیل شدند.
این خودروها در واقع به‌عنوان یکی از سگمنت‌های جدید خودرو به بازار آمریکا عرضه شده و به تدریج به خطوط تولید سایر خودروسازان جهان نیز سرایت کردند.
در حال حاضر انواع و اقسام شاسی‌بلندها را می‌توان در جاده‌ها و خیابان‌های دنیا به چشم دید و این در حالی است که جیپ ویلیز اولین مدل تجاری این مدل خودروها در جهان بود که روانه بازار شد.
در ادامه شرکت‌های جنرال‌موتورز، فورد و کرایسلر (سه غول صنعت خودرو آمریکا) هم به سراغ این نوع از خودروها رفتند تا مشخص شود شاسی‌بلندها مورد توجه غول‌های خودروسازی جهان قرار گرفته و بازار نیز آنها را می‌طلبد.
اما برگ‌های تقویم خودروسازی دنیا نشان می‌دهد در دهه 50 شرکت لندرور اولین خودرو شاسی‌بلند غیرآمریکایی را معرفی کرده است. این روند ادامه داشت تا از اواخر دهه 60 میلادی که ژاپنی‌ها نیز به جرگه سازندگان خودروهای شاسی‌بلند پیوستند.
با همه اینها، دوره اوج و شکوفایی شاسی‌بلندها دهه 90 میلادی بود. در آن دوران، طراحان خودرو به اشباع شدن بازار خودرو در آمریکای شمالی و اروپا پی برده و در نهایت تصمیم گرفتند طرحی نو را در انداخته و مدل‌های جدید را طراحی کنند.
در واقع در آن برهه از زمان، نیاز به باب کردن یک مد جدید در صنعت خودرو احساس شد و به این ترتیب خودروهای شاسی‌بلند به مد روز بازار تبدیل شدند. این بار علاوه بر آمریکایی‌ها، بریتانیایی‌ها و ژاپنی‌ها، آلمانی‌‌ها نیز به‌طور جدی وارد بازار شاسی‌بلندها شدند تا مشخص شود این غول‌های دوست‌داشتنی، حسابی جای خود را در صنعت و بازار خودرو دنیا باز کرده‌اند.
اوضاع به شکلی پیش رفت که شرکت‌های لوکس‌سازی مانند مرسدس بنز، بی‌ام‌دبلیو و در ادامه طی سال‌های ابتدایی قرن بیست‌ویکم، فولکس واگن و پورشه به ارائه مدل‌های شاسی‌بلند روی آوردند. این اما پایان جذابیت شاسی‌بلندها نبود، چه آنکه در ادامه سایر خودروسازان دنیا نیز به سمت این مدل محصولات رفته و به تولید آنها روی آوردند. کره‌ای‌ها هم از اواخر دهه 90 میلادی وارد بازار شاسی‌بلندها شده بودند.
تفاوت شاسی‌بلندهای دهه 90
اما یک تفاوت عمده میان شاسی‌بلندهای دهه نودی و مدل‌های قبل از دهه 90 وجود داشت. اکثر شاسی‌بلندهای جدید به خصوص از برندهایی که تا به آن زمان شاسی‌بلند ساز به حساب نمی‌آمدند، به‌جای SUV، در واقع یک کراس‌اوور بودند اما تفاوت اس‌یو‌وی‌ها با کراس اوورها در چیست؟
خودروهای SUV یا همان Sport Utility Vehicle از یک شاسی مستقل برخوردارند و براساس توانایی‌های بالای آفرود و خارج جاده ساخته شده‌اند. این در حالی است که کراس‌اوور از ساختاری شبیه خودروهای سواری برخوردار بوده و از یک شاسی مونوکوک یا یکپارچه بهره می‌برد.
از سوی دیگر، سیستم تعلیق آنها چیزی بین خودروهای سواری و اس‌یووی است. این خودروها برای مسیرهای سخت و صعب‌العبور خارج از جاده، مناسب نبوده و بیشتر به درد مسیرهای خاکی، برفی و ناهمواری‌ها می‌خورند.
با این حال اما هندلینگ، فرمان‌پذیری و کیفیت سواری خودروهای موردنظر بسیار شبیه به خودروهای سواری است، حال آنکه محصولات SUV از هندلینگ و فرمان‌پذیری مناسبی برخوردار نیستند.
رخنه شاسی‌بلندها به بازار ایران
اما ببینیم خودروهای شاسی‌بلند چه زمانی در بازار ایران نیز نفوذ کردند. نگاهی به برگ‌های تاریخ خودروسازی ایران نشان می‌دهد ورود شاسی‌بلندها به کشور به دهه 30 شمسی بازمی‌گردد، زمانی که مونتاژ جیپ ویلیز در ایران آغاز شد.
در ادامه لندرور هم به بازار ایران ورود پیدا کرد و تولید آن در خودروسازی کشور آغاز شد و سپس در اوایل دهه 50 وانت سیمرغ و جیپ آهو که در اصل همان جیپ چروکی چیف بودند نیز آمدند.
در دوران پس از انقلاب اما نیسان پاترول جایگزین شاسی‌بلندهای آمریکایی شد و تا سال‌ها در کنار جیپ صحرا و لندرور تنها شاسی‌بلندهای بازار ایران باشند و هیچ رقیب جدی و سرسختی را در کنار خود نبینند.
سلطه پاترول و جیپ و لندرور در بازار شاسی‌بلندهای ایران تا دهه 80 ادامه داشت، تا اینکه محصولاتی جدید راهی بازار شدند. در واقع به نوعی می‌توان گفت شاسی‌بلندهای مدرن از دهه 80 شمسی و با ورود نیسان رونیز، سانگ یانگ موسو و سوزورکی ویتارا در ایران تولید و عرضه شدند. در واقع سوزوکی ویتارا و موسو اولین کراس‌اوورهایی بودند که در کشور به تولید رسیدند.
با بهبود روند واردات خودرو در سال 84 کم‌کم شاسی‌بلندهای ژاپنی، کره‌ای و آلمانی توانستند بازار خودروهای وارداتی را در ایران به تسخیر خود در آورند. اولین شاسی‌بلند وارداتی تویوتا مدل معروف پرادو بود که در سال 1384 به بازار عرضه شد. پرادو یک اس‌یووی کلاسیک به حساب می‌آمد، حال آنکه دیگر خودرو وارداتی شاسی‌بلند آن سال‌ها، بی‌ام‌دبلیو ایکس 3 بود که حکم یک کراس اوور مدرن را داشت.
میزان استقبال از خودروهای شاسی‌بلند در ایران طی یک دهه گذشته به شکلی بوده که از سال 1387 تا به امروز، همواره پرفروش‌ترین خودرو وارداتی به کشور هر سال یک محصول شاسی‌بلند بوده است.
همچنین در طول دو سال گذشته نیز این عنوان در اختیار هیوندای سانتافه قرار داشته، به نحوی که میزان واردات این خودرو در سال جاری از میزان تولید برخی از برندها همانند برلیانس یا تندر 90 بیشتر بوده است.
دلیل علاقه ایرانی‌ها به خودروهای شاسی‌بلند
اما چرا شاسی‌بلندها تا این حد در بازار ایران جا افتاده‌اند و اصلاً دلایل علاقه وافر ایرانیان به این مدل خودروها چیست؟
در ابتدا باید ذکر کرد که روند اقبال به شاسی‌بلندها از دهه 90 میلادی به یک رویه همیشگی تبدیل شده و این روند همواره به طور صعودی ادامه داشته است. در سال‌های اولیه قرن جدید این خودروها در سهم بازار به برابری با خودروهای سدان در بازار آمریکا رسیدند. البته در حد فاصل سال‌های 2008 تا 2012 به دلیل افزایش قیمت نفت و بالطبع بالا رفتن قیمت بنزین و به دلیل مصرف سوخت زیادتر این خودروها نسبت به مدل‌های سواری مشابه، افزایش فروش شاسی‌بلندها در بازار جهانی متوقف شد و روند معکوس نیز در پیش گرفت.
با این حال از حدود دو سال پیش با کاهش شدید قیمت نفت، مجدداً خودروهای شاسی‌بلند در مسیر افزایش فروش قیمت قرار گرفته‌اند. جالب‌تر اینجاست که این بار علاوه بر بازار آمریکا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، در بازار اروپا و چین نیز شاسی‌بلندها روز به روز در حال افزایش سهم خود هستند.
از آن سو بازار ایران هم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازارهای خاورمیانه از این موضوع مستثنی نیست، به خصوص اینکه قیمت سوخت هیچ‌گاه یک شاخص تاثیرگذار بر تصمیم خرید مشتریان ایرانی نبوده است. به عبارت بهتر، با وجود آنکه قیمت نفت و بنزین در میزان استقبال از شاسی‌بلندها در دنیا تاثیر مهمی دارد، در ایران این‌گونه نبوده و گرانی سوخت از میل به شاسی‌بلندها کم نکرده است.
اما علاوه بر عامل یاد‌شده عوامل دیگری هم بر استقبال زیاد از خودروهای شاسی‌بلند در بازار ایران موثر بوده است. از جمله آنها آسان‌تر بودن رانندگی با این خودروها در ترافیک شهری، امکان پارک کردن ساده‌تر و تسلط بیشتر است. این عوامل تاثیر زیادی در تصمیم خرید مشتریان ایرانی در بازار شاسی‌بلندها داشته است.
همچنین شاسی‌بلندها به دلیل استفاده از سیستم تعلیق خشک‌تر و مستحکم‌تر از دوام و ماندگاری بیشتری در مواجه شدن با کیفیت نامناسب خیابان‌ها و جاده‌ها برخوردارند.
اما دلیل دیگر اقبال به این خودروها مسائل روانشناسی و جامعه‌شناسی بازار ایران است. اصولاً در تمامی کشورهای در حال توسعه همانند ایران یا چین افراد زیادی علاقه دارند تا موفقیت مالی و تجاری خود را به رخ بکشند و برای انجام این کار خودروهای شاسی‌بلند یکی از بهترین گزینه‌ها هستند. دلیل این موضوع، بزرگی و ابهت بیشتر شاسی‌بلندها در مقایسه با خودروهای سواری هم قیمت، باعث می‌شود تا بتوانند به طور اغراق‌شده‌ای این موقعیت مالک یا راننده خودرو را نمایان کنند. بنابراین این ویژگی شاسی‌بلندها نیز یکی دیگر از دلایل اصلی علاقه به این خودروها در بازار ایران است. البته دو عامل جانبی دیگر هم در موفقیت شاسی‌بلندها در بازار ایران تاثیر دارد. یکی علاقه شدید بانوان به این نوع از خودروهاست که شاید به غیر از دلایل روانشناسی و جامعه‌شناسی ذکر شده، دربرگیرنده پارامتر روانی دیگری هم باشد. اکثریت بانوان معتقد هستند که در حال رانندگی از سوی مردان مورد بی‌مهری و بعضاً نوعی آزار اجتماعی قرار می‌گیرند، اما با خرید و راندن خودروهای شاسی‌بلند می‌توانند برای خود یک نوع حفاظت فیزیکی تاثیرگذار و عامل بازدارنده در قبال این رفتار رانندگان مرد ایجاد
کنند. البته این عاملی است که شاید برای بعضی از مردان نیز قابل استناد باشد و آنها هم این موضوع را مهم‌ترین عامل روی آوردن به شاسی‌بلندها می‌دانند. اما آخرین عامل در استقبال از شاسی‌بلندها، استفاده زیاد ایرانیان از خودرو برای سفر است. در اصل، خودروهای شاسی‌بلند به‌دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر و همچنین فضای بار بهتر به‌عنوان خودروهای مناسب سفر شناخته می‌شوند. به نظر می‌رسد درواقع به دلیل جانیفتادن خودروهای مینی‌ون در بازار ایران، شاسی‌بلندها مجبور به ایفای نقش مینی ون‌ها هم هستند. این در حالی است که در ابعاد یکسان، یک مینی‌ون خودرو بسیار مناسب‌تری برای سفرهای داخل جاده به حساب می‌آید.
تقسیم‌بندی شاسی‌بلندها در بازار ایران
در حال حاضر بازار شاسی‌بلندهای کشور را می‌توان به پنج بخش تقسیم کرد. بخش شاسی‌بلندهای فوق کوچک یا میکرو، که اولین بخش به شمار می‌رود.
این بخش از بازار تا همین اواخر در اختیار برندهای چینی بود اما با ورود رنو ساندرو استپ وی و پژو 2008 در آینده نزدیک، این بازار به سمت خودروهای تولید غول‌های جاده مخصوص متمایل خواهد شد. هر چند البته چینی‌ها هم چندان دست‌وپابسته نبوده و با عرضه مدل‌های جدید ام‌وی‌ام ایکس 22 و جک‌اس 3 آمادگی خود را برای رقابت نشان داده‌اند. لیفان ایکس 50 هم دیگر گزینه در این بازه قیمتی است. از گزینه‌های وارداتی هم باید از سنگ یانگ تیوولی و رنو کپچر و نیسان جوک در این بخش از بازار نام برد.
دومین بخش به سگمنت شاسی‌بلندهای کوچک تعلق دارد. بازه‌ای که پرفروش‌ترین بخش خودروهای شاسی‌بلند در ایران محسوب می‌شود. این بخش در اختیار برندهای چینی است، هر چند خودروهایی همچون رنو داستر هم در این کلاس قرار دارند. اما بازار به‌طور کلی در اختیار جک‌اس5، ام‌وی‌ام ایکس 33، چری تیگو 5 و هایما اس 7 قرار دارد و داستر تنها بخش کوچکی از بازار را به‌دست آورده است.
این سگمنت در واقع پرفروش‌ترین بخش بازار خودروهای شاسی‌بلند در بازار ایران به حساب می‌آید که البته با تولید نسل جدید رنو داستر در کشور، بازار این بخش از انحصار چینی‌ها در خواهد آمد. اما با وجود این چینی‌ها با شناختن اقیانوس آبی بازار خودرو ایران و ضعف خودروسازان دولتی در عرضه خودروهای شاسی‌بلند ارزان‌قیمت، به‌خوبی از این فضا و اقیانوس آبی استفاده کرده و سود سرشاری را از فروش شاسی‌بلندهای خود در این بخش به دست آورده‌اند.
اما سومین بخش از بازار خودروهای شاسی‌بلند ایران، شامل شاسی‌بلندهای جمع‌وجور می‌شود. رده بالاتر شاسی‌بلندهای جمع‌وجور نیز دو‌دیفرانسیل هستند که این بازه نیز به‌طور کامل در اختیار برندهای وارداتی قرار داشته و تنها محصول تولید داخل یعنی سوزوکی ویتارا نیز دیگر آنقدر از مد افتاده که توان رقابت با کیا اسپورتیج، هیوندای توسان و میتسوبیشی ای‌اس‌ایکس را ندارد.
چهارمین بخش از بازار شاسی‌بلندهای ایران اما مربوط به سگمنت خودروهای شاسی‌بلند سایز متوسط است. هیوندای سانتافه، کیا سورنتو، میتسوبیشی اوتلندر، تویوتا راو 4 و نیسان ایکس تریل و هوندا سی‌آر‌وی در این بخش قرار می‌گیرند. با این حساب، رقابت بسیار سخت و نفسگیری بین میتسوبیشی، کیا و تویوتا برای کسب عنوان دومین شاسی‌بلند سایز متوسط پرفروش بازار ایران در جریان است.
هیوندای سانتافه هم با فاصله بسیار زیادی در رتبه اول جایگاه خود را مستحکم کرده است. در ماه‌های آتی رنو کولئوس نسل جدید هم در همین سگمنت به بازار ایران خواهد آمد که سبب افزایش رقابت خواهد شد.
در نهایت اما پنجمین بخش بازار شاسی‌بلندهای ایران متعلق به مدل‌های لوکس است. در این بخش، به علت تغییرات پی‌درپی قوانین واردات، روزبه‌روز از تعداد بازیگران آن کاسته می‌شود. بی‌ام‌دبلیو ایکس 3 و ایکس 4 و ایکس 1، دی اس 6، لکسوس NX، ولوو ایکس سی 90 و پورشه ماکان تا همین ماه گذشته از بازیگران این بخش بودند اما حال به دلیل حذف واردکنندگان غیررسمی و همچنین خودروهای با برند غیرآمریکایی تولید آمریکا، این روزها این بازار به بی‌ام‌دبلیو ایکس 1، دی اس 6، و پورشه ماکان محدود شده است. هر چند البته در حال حاضر هنوز تعداد زیادی لکسوس NX صفر کیلومتر در بازار برای خرید موجود است.
هرچه هست، بازار شاسی‌بلندهای لوکس ایران برای عرضه مدل‌های جدید بسیار تشنه است. می‌توان گفت که این بخش از بازار از عدم تنوع شدید رنج می‌برد. جای خالی شاسی‌بلندهای لوکس از برندهای مرسدس بنز، لندرور- رنجرور، آئودی و جگوار در این بازار بسیار به چشم می‌آید.
البته در ماه‌های آتی با آغاز کار رسمی فولکس واگن، مدل‌های شاسی‌بلند این خودروساز و برندهای زیر‌مجموعه‌اش مثل سئات و اشکودا به بازار ایران عرضه خواهند شد. فولکس واگن تیگوان و توارگ، سئات آتکا و اشکودا کودیاک از گزینه‌هایی هستند که قطعاً به بازار ایران عرضه خواهند شد.
اما نکته‌ای که هیچ‌گاه از سوی شرکت‌های معتبر تحقیق بازار یک تحقیق مدون و مستدل درباره پیش‌بینی آینده بازار ایران صورت نپذیرفته، این است که بازار ایران از لحاظ رفتار مصرف‌کنندگان شباهت‌های زیادی به بازار چین دارد.
البته تفاوت‌های زیادی هم در قیمت‌گذاری و نحوه خرید خودرو بین این دو بازار به چشم می‌آید، اما علایق و نیازهای روانشناسی و جامعه‌شناسی آنها شباهت‌های نزدیکی به هم دارند. طبق نظرسنجی‌های معتبر در سال 2018 بیش از 50 درصد از حجم فروش خودرو در بازار چین متعلق به خودروهای شاسی‌بلند خواهد بود.
در بازار ایران نیز طبق پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته، بیشترین حجم فروش خودرو در بازار شاسی‌بلندها در بازه قیمتی 50 تا 100 میلیون تومان است. چنانچه خودروسازان بزرگ یعنی ایران‌خودرو و گروه سایپا محصولات جذاب و رقابتی را در این بازه قیمتی به بازار عرضه کنند این احتمال وجود دارد که در چند سال آینده، اتفاقات مشابه در بازار شاسی‌بلندهای چین، در بازار ایران نیز رخ دهد.
هر چند در بازار جهانی به دلیل نوسانات قیمت نفت ممکن است اتفاقاتی همانند سال 2008 تا 2012 رخ داده و با افزایش قیمت نفت مجدداً بازار شاسی‌بلندها در مسیر سراشیبی قرار بگیرد، اما در بازار ایران با توجه به پایین بودن نسبی قیمت سوخت در مقایسه با بازارهای جهانی این عامل تاثیر چندانی بر تصمیم مصرف‌کنندگان ایرانی برای خرید شاسی‌بلندها ندارد.
در واقع به نظر می‌رسد علاقه ایرانیان به شاسی‌بلندها هر روز افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر، تولیدکنندگان بخش خصوصی که عموماً به تولید خودروهای چینی روی آورده‌اند نیز به خوبی و با تیزبینی این حقیقت را درک کرده‌اند و تمرکز خود را روی عرضه خودروهای شاسی‌بلند ارزان‌قیمت قرار داده‌اند. کرمان موتور در یک سال گذشته تنها یک محصول جدید سواری چینی به نام لیفان 820 را عرضه کرده است درحالی‌که در همین مدت لیفان ایکس 50 و جک اس 5 را به بازار داد و در ادامه جک اس 3 را هم عرضه خواهد کرد که همگی شاسی‌بلند محسوب می‌شوند.
مدیران خودرو نیز تنها محصول سدان جدیدی که عرضه کرده است چری آریزو 5 است درحالی‌که در همین مدت ام‌وی‌ام ایکس 33 فیس‌لیفت، ام‌وی‌ام ایکس 22 و چری تیگو 5 را عرضه کرده و در ادامه چری تیگو 7 را نیز در اختیار مشتریان ایرانی قرار می‌دهد. همگی این مدل‌های جدید مدیران خودرو نیز در زمره شاسی‌بلندها قرار دارند.
این در حالی است که ایران‌خودرو در این بخش تنها هایما اس 7 را عرضه کرده که آن نیز یک محصول چینی است. البته ایران‌خودرو در اسفندماه امسال یک شاسی‌بلند جدید به نام پژو 2008 را روانه بازار خواهد کرد. همچنین سایپا نیز علاوه‌بر چانگان که چینی محسوب می‌شود، دیگر محصول شاسی‌بلندش رنو ساندرو استپ وی است. این موضوع ضرورت بازنگری استراتژی‌های بازاریابی خودروسازان بزرگ داخلی را طلب می‌کند تا با افزایش سبد محصولات شاسی‌بلند ارزان‌قیمت، سهم بازار بیشتری را از ناحیه شاسی‌بلندها به دست بیاورند.
بدون شک اگر ایران‌خودرو و سایپا دیر بجنبند، در غیر این صورت آنها تکه بزرگ و سودآوری از کیک بازار خودرو ایران را تقدیم چینی‌ها خواهند کرد.
دیدگاه تان را بنویسید