۱۵۰۰ میلیارد تومان از منابع ICT را جذب نکردیم

مرتضی براری، معاون حقوقی، امور دولت و مجلس وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این روزها برای حفظ بودجه و اعتبارات پیش‌بینی‌شده در لایحه بودجه سال 94 این وزارتخانه در راهروهای مجلس چانه‌زنی می‌کند. او معتقد است وزارت ارتباطات ردیف‌های بودجه‌ای پیش‌بینی‌شده را براساس نیازهای حوزه ICT تنظیم کرده و از بخش بزرگی از درآمدهای خود چشم‌پوشی کرده تا دولت آنها را صرف دیگر بخش‌ها کند و مهم‌ترین وظیفه خود را توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور قرار داده تا از عقب‌ماندگی چند سال گذشته بکاهد.



بودجه پیش‌بینی‌شده برای بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات پیرو افزایش درآمدهای بخش در سال 94 افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است. از آنجا که مجلس تصویب کرده بود صد درصد درآمدهای ICT صرف توسعه همین بخش شود اما باز هم برای سال 94 همه درآمد پیش‌بینی‌شده به عنوان بودجه درنظر گرفته نشده است. علت آن‌چه بوده است؟
طبق مجوز ماده واحده‌ای که در مجلس تصویب شد، قرار شد درآمدهای بخش صرف توسعه بخش‌های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات شود. بعد از خصوصی‌سازی مخابرات، بودجه وزارت ارتباطات تقریباً به یک‌دهم رسید. در سال 88 بودجه وزارتخانه 2700 میلیارد تومان بود اما در سال 91 به 140 میلیارد تومان رسید و در این مدت روی زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری صورت نگرفت و توسعه زیرساخت‌ها به شدت با مشکل مواجه شد. به طوری که در بسیاری از استان‌ها خیلی از مسیرهای اصلی و پروتکشن یک مسیر است و وقتی یک فیبر قطع می‌شود، کل شبکه استان هم قطع می‌شود چون استان‌های مرزی در رینگ فیبر قرار ندارند. به‌واسطه اینکه سرمایه‌گذاری در زیرساخت انجام نشده، با قطع شدن یک فیبر کل شبکه ارتباطی قطع می‌شود. بر همین اساس ماده واحده‌ای که در مجلس تصویب شد تا حداقل با کسب بودجه زیرساخت‌ها توسعه یابند و کمبودهای موجود را به نحوی جبران کنیم. در این راستا سال گذشته درآمدی که به دولت اعلام کردیم، چهار هزار میلیارد تومان بود اما با دولت و سازمان مدیریت توافق شد 2500 میلیارد تومان از چهار هزار میلیارد تومان به وزارت ارتباطات پرداخت شود. یعنی 25‌چهلم بودجه‌ای که به خزانه کشور واریز می‌کنیم به وزارتخانه برگردد. در هشت ماه گذشته هم 9/1 هزار میلیارد تومان به خزانه واریز کردیم و تقریباً 590 میلیارد تومان به وزارت ارتباطات تخصیص دادند که یک مقدار از آن 25‌چهلم کمتر است که در تلاشیم طی توافقی که کردیم این پرداخت صورت بگیرد تا با تامین بودجه پروژه‌ها به سرعت جلو بروند. اما امسال درآمد را 500 میلیارد تومان افزایش دادیم و رقم آن به 4500 میلیارد تومان رسید. عملاً 11 درصد افزایش درآمدی را اعلام کردیم که با توافق با سازمان مدیریت قرار شد سه هزار میلیارد آن به وزارت ارتباطات تخصیص یابد. تاکید وزیر ارتباطات هم بر این بود که وقتی بودجه نیاز داریم، پرداخت شود.

38 هزار و 130 میلیارد ریال در لایحه بودجه امسال پیش‌بینی شده است.
اعتبارات هزینه‌ای سه هزار میلیارد تومان در بودجه دیده شده است. 200 میلیارد هم برای صیانت اجتماعی دیده شده است.

با رقم بودجه‌ای که برای نفت بسته شده، فکر می‌کنید رقم‌های بودجه‌ای وزارت ارتباطات در سال 94 محقق شود؟ چون در سال 94 که سال آخر برنامه پنجم هم هست، دولت باید سیاست‌های انقباضی در بودجه‌های تخصیصی داشته باشد.
درآمدهای ما از بودجه عمومی کشور و از نفت نیست. درآمدهای ما از درآمد اپراتورهاست که به خزانه واریز می‌شود و دوباره به وزارت ارتباطات تخصیص داده می‌شود. چون مجوز نسل سوم و بالاتر به اپراتورهای تلفن همراه داده شده حدس ما این است که این درآمد محقق می‌شود و مشکلی در این زمینه ایجاد نخواهد شد.

آیا دولت همه رقمی را که تصویب بشود اختصاص می‌دهد؟ چون در سال 93 تاکنون این اتفاق نیفتاده است و مجبور است با درآمد موجود بسیاری از حوزه‌های دیگر را هم پوشش بدهد.
با توجه به شناختی که از بدنه دولت دارم، دولت اعتقاد دارد زیرساخت حوزه ICT یک زیرساخت فرادستگاهی است و توسعه در این بخش‌ها باعث توسعه در همه بخش‌های کشور می‌شود. این توسعه منجر به این می‌شود که دولت الکترونیکی جان بگیرد، شبکه ملی اطلاعات، شبکه ملی سلامت و شبکه آموزش الکترونیکی شکل بگیرند. یعنی این حوزه موتور محرک اقتصاد کشور است و با توجه به اعتقادی که دولت به حوزه ICT دارد، یقین دارم توجه خوبی به این حوزه خواهد کرد و تا حد امکان آنچه را در توان دارد، برای تقویت این حوزه به‌کار خواهد گرفت.

بخش زیادی از درآمدهای پیش‌بینی شده در لایحه بودجه 94 به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تخصیص یافته است و بیشتر روی درآمد اپراتورها سرمایه‌گذاری کردید.
سازمان تنظیم مقررات یک سازمان نظارتی است. این سازمان هم مثل بقیه دستگاه‌ها بودجه‌ای را جذب می‌کند. بخشی از این بودجه، بودجه USO است که در سال جاری بودجه‌مان در این حوزه 240 میلیارد تومان بود و سال آینده 280 میلیارد تومان است و هدف‌مان توسعه ارتباطات مناطق محروم و روستایی است که در چند سال گذشته توسعه صورت نگرفته است. همین الان هم تعداد زیادی از روستاها حدود 500 روستا را در برنامه امسال گذاشته‌ایم که ارتباط تلفنی به آنها داده شود و خیلی از روستاهای بزرگ هنوز به شبکه اینترنت وصل نشده‌اند. با توجه به اینکه در حال حاضر بیشتر خدمات از طریق اینترنت انجام می‌شود، بخشی از بودجه را برای اتصال روستاها به اینترنت تخصیص داده‌ایم. بخش‌های دیگر مانند پست هم باید یکسری خدمات را توسعه بدهند که آنها را در منابع USO دیده‌ایم.

بخشی از این دلایل در تصویب بودجه سال گذشته هم وجود داشت. سال گذشته چه میزان از این برنامه‌ها و بودجه‌های آن محقق شد و توانستید به هدف‌های تعیین‌شده برسید؟
طبق قولی که به مجلس دادیم، سعی خواهیم کرد مطابق آن قول برنامه را جلو ببریم و با توجه به اینکه دولت در شش ماه اول سال تمام بودجه استان‌ها را پرداخت کرد و بودجه استان‌ها سپس حوزه بهداشت را در اولویت قرار داد، بودجه‌های بقیه حوزه‌ها مثل حوزه ارتباطات با تاخیر پرداخت شد. امید زیادی داریم تمام منابعی که برای امسال دیده‌شده جذب شود و سعی می‌کنیم تعهدات و برنامه‌هایی را که برای امسال دیدیم محقق کنیم و تمام بخش‌های وزارت ارتباطات هم به طور جدی برنامه‌ها را پیگیری می‌کنند. شرکت ارتباطات زیرساخت هم پروژه‌هایی را با عنوان پروژه‌های تدبیر و امید و توانا شروع کرده که پروژه توانا استفاده از ظرفیت بخش داخلی و شرکت‌های خصوصی برای توسعه یک بخشی از شبکه زیرساخت کشور است. موازی با پروژه‌هایی که مناقصه آنها برگزار شد، یک بخش‌هایی هم فقط با استفاده از فناوری‌های داخلی و تولید داخل اجازه توسعه دارند. سایر دستگاه‌ها هم به دنبال این هستند بقیه تعهداتی را که به مجلس و دولت دادیم یا برنامه پنجم توسعه برعهده‌مان گذاشته محقق کنیم. خیلی خوش‌بین هستم که هم منابع جذب شوند و هم تعهداتی که داریم، جواب بدهد.

سال 94 آخرین سال برنامه پنجم است و تکالیف سنگینی روی دوش وزارتخانه است که بتواند تمام تعهدات و برنامه‌های برنامه پنجم را محقق کند. فکر می‌کنید عملی است؟ سه سال اول برنامه را که از دست دادید. در این شرایط بودجه‌ای فکر می‌کنید چقدر تحقق همه آن برنامه‌ها امکان‌پذیر باشد؟
تمام تلاش وزارتخانه این است که تعهدات‌مان در برنامه پنجم توسعه را اجرا کنیم. در برنامه پنجم توسعه باید مقام دوم منطقه را اخذ کنیم. در ابتدای دولت رتبه چهاردهم تا شانزدهم را داشتیم و در حوزه شبکه ملی اطلاعات نیز تعهداتی داشتیم که نیاز است در دو سال باقی‌مانده تمام تلاش‌مان را بکنیم این شبکه اجرا شود. وزیر ارتباطات هم تاکید کردند برنامه جدی وزارتخانه تحقق شبکه ملی اطلاعات تا آبان‌ماه 94 است. اما درخصوص شاخص‌های دیگر که صد درصد خدمات بین دستگاهی و 60 درصد خدماتی که به مردم ارائه می‌دهیم به صورت کاملاً الکترونیکی باشد، تمام تلاش‌مان را می‌کنیم این شاخص‌ها را محقق کنیم. عزم وزارتخانه جزم است که تا حد امکان از کوچک‌ترین تلاش دریغ نکند تا ما به تعهدات برنامه پنجم توسعه برسیم اما باید خیلی تلاش کنیم چون کشورهای منطقه هم با همان سرعت جلو می‌روند. درست است که ما چند سال در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری نکردیم و وقفه داشتیم اما آنها با همان سرعت جلو می‌رفتند و اکنون که ما به صورت جدی شروع کردیم، آنها با همان سرعت جلو می‌روند اما خیلی امید داریم که حداقل رتبه ما در منطقه یک‌رقمی شود.

سال گذشته بحثی مطرح بود مبنی بر اینکه در پیش‌بینی بودجه 94، ردیف اعتبارات حوزه ICT، سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف در زیرمجموعه وزارت ارتباطات تجمیع شوند. در بودجه 94 این موضوع محقق نشد اما بودجه خوبی هم به همه دستگاه‌ها اختصاص یافت که در حوزه ICT ارتقا یابند. این تجمیع چرا امسال اتفاق نیفتاد؟
تخصیص بودجه به این حوزه بیانگر اعتقاد دولت به این حوزه است و ما هم از آن استقبال می‌کنیم اما اعتقاد نداریم تمام منابع در وزارتخانه متمرکز شود و اجازه آزادی عمل دستگاه‌ها گرفته شود. اعتقاد داریم در شورای عالی فناوری اطلاعات هماهنگی‌ها انجام شود و در راستای سیاستگذاری‌هایی که صورت می‌گیرد، همه دستگاه‌ها با اختیار عمل خودشان به سرعت کارها را جلو ببرند.

چقدر می‌توانید مطمئن باشید مسیر درست برای تحقق برنامه‌های تعیین‌شده طی می‌شود؟ ممکن است خرج زیرساخت‌ها و خرید دستگاه‌ها شود.
ما یک وزارتخانه حاکمیتی هستیم و سعی می‌کنیم سیاستگذاری کلان بکنیم، آن دستگاه‌ها باید خودشان به این حوزه اعتقاد داشته باشند و نظارت کنند. در شورای عالی فناوری اطلاعات کمیسیون‌هایی وجود دارد که طی جلساتی که برگزار می‌شود، تلاش می‌کنند در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات هدفمند حرکت کنند. بحث دیگری که امسال در بودجه لحاظ کردیم، تلاش کردیم نگاشت برنامه‌ای استان داشته باشیم که نگاشت برنامه پنجم توسعه در استان چگونه است. استان چه سهمی در تحقق اهداف برنامه پنجم دارد و دستگاه‌های استانی را مجاب کردیم به این شاخص‌ها برسند. از همین رو هم امسال بحث بودجه استانی دیده شده است و تلاش می‌کنیم در این حوزه قدم‌های بسیار ارزشمندی برداشته شود. موضوع بعدی که ما در استان حضور پیدا می‌کنیم، تاکید بر اهمیت حوزه IT است که چقدر می‌تواند موتور توسعه استان باشد و چقدر در ارتقای سلامت استان می‌تواند نقش‌آفرینی کند و آموزش در مناطق محروم و روستایی را رونق دهد. با توجه به اینکه اینترنت را به بیشتر روستاها بردیم، این امکان وجود دارد که دانش‌آموزان روستاها را آموزش دهیم و توسط یک لپ‌تاپ یا کامپیوتری که در اختیار آنها قرار داده می‌شود، توسط بهترین استاد منطقه‌ای یا استانی یا ملی آموزش داده شوند. حق آنها این است که مثل خیلی از خانواده‌های شهری از بهترین امکانات استفاده کنند. آموزش الکترونیکی تا اندازه زیادی می‌تواند باعث ارتقای جامعه روستایی شود و باعث می‌شود آنها در آینده تولیدکننده برنامه‌های کامپیوتری شوند.

انتظار دارید وقتی این بودجه‌ها در زیرمجموعه وزارتخانه‌های دیگر تدوین می‌شود، صرف امور مربوط به توسعه خدمات روی این بستر شود؟
ما امسال توجه جدی به زیرساخت‌ها کردیم چون وظیفه اصلی وزارتخانه توسعه زیرساخت‌هاست. این زیرساخت‌ها زمانی ارزشمند است که منجر به توسعه، ارتقای بهره‌وری، ارتقای رفاه و ارتقای ثروت و ارتقای اشتغال شود. اعتقاد داریم زیرساخت، مثل شاهراه ارتباطی است. این زیرساخت‌های مناسب ارتباطی را در استان‌ها قرار دادیم و در بعضی استان‌ها مانند بوشهر، خوزستان، آذربایجان غربی و فارس و هرمزگان که به شدت مشکل داشتند، شرکت ارتباطات زیرساخت کار ضربتی کرد که توانست با یک اقدام عاجل مسیرهای پروتکشن جدید ایجاد کند و بتوانیم مشکلات را حل کنیم. وظیفه وزارتخانه این است که زیرساخت‌های ارتباطی را در استان ایجاد کند. پس از آن وظیفه دستگاه‌های اجرایی است که از این زیرساخت حداکثر استفاده را بکنند. یعنی آموزش و پرورش روی زیرساخت ایجاد‌شده، آموزش الکترونیکی را در روستاها رونق ببخشد. وزارت بهداشت روی این زیرساخت سلامت الکترونیکی را رونق بدهد یا تجارت الکترونیکی را در استان‌ها راه‌اندازی کنیم و بقیه دستگاه‌ها هم باید از این زیرساخت بیشترین استفاده را بکنند. مانند بحثی که مجوز نسل سوم و فناوری بالاتر را به اپراتورها دادیم و ارتباط بین کاربر و شبکه را ارتباط باند پهن قرار دادیم. قرار نیست دوباره از این بستر صدا جابه‌جا شود. فضا باز شده که شرکت‌ها و کسانی که اپلیکیشن تولید می‌کنند از این ظرفیت حداکثر استفاده را بکنند. در خیلی از کشورها موبایل پنجره واحد تمامی خدمات شده است و هیچ کسی برای ارائه هیچ خدمتی نباید از موبایلش خارج شود. موبایل ابزار سرویس‌دهی همه نیازهای افراد شده است. فضا را در استان‌ها فراهم می‌کنیم که دولت الکترونیکی را اجرا کنند. روی هم رفته در بخش استانی توجه جدی صورت می‌گیرد و امسال به بخش روستا توجه جدی کردیم. به طور جدی تمام روستاهای هر استان را بررسی می‌کنیم، برنامه‌ریزی می‌کنیم و به مجمع نمایندگان استان برنامه می‌دهیم که طی این برنامه سعی می‌کنیم مشکلات روستاها را حل کنیم.

یکسری چالش‌های اساسی هم در تصویب بودجه دارید مانند سال گذشته که صدا و سیما تکالیف اضافه‌تری را با ردیف‌های بودجه پیش‌بینی‌شده برعهده وزارت ارتباطات گذاشت. امسال هم با همین چالش‌ها مواجه هستید؟
ببینید چهار سال اقدامی برای توسعه زیرساخت کشور صورت نگرفت و انتظار داریم با کمکی که با مصوبه مجلس به وزارت ارتباطات شد، تمام تلاش‌مان را به تحقق برنامه پنجم توسعه معطوف کنیم تا برنامه‌ها محقق شود. تمام اعتبارات ما پیرو برنامه‌ای است که از برنامه پنجم توسعه اخذ شده است. وقتی شما 12 درصد بودجه یک وزارتخانه را بگیرید، عملاً 12 درصد بودجه برنامه‌های وزارتخانه مختل می‌شود چون تمام منابع ما متناسب با طرح‌هایمان است. با توجه به تاکید وزیر که تمام منابع در راستای برنامه باشد، به شدت پیگیری می‌کنیم که متناسب با برنامه هم جلو برویم. سال گذشته یک‌دفعه 12 درصد از بودجه وزارتخانه را گرفتند که آثار آن را در برنامه امسال می‌بینیم. در بعضی از بخش‌ها ما با چالش جدی برای توسعه مواجه شدیم. اما امسال در مجلس در تلاشیم به بودجه وزارتخانه آسیبی نرسد. بعضی از دستگاه‌ها به بودجه وزارت تعرض می‌کنند، در حالی که ما برای اجرای پروژه‌های مشخص مبلغی را در نظر گرفتیم، تقریباً برای تدوین برنامه سال آینده بیش از چهار ماه در وزارتخانه جلسه داشتیم و تحلیل کردیم که این پروژه در سال آینده باید به چه عددی برسد و با توجه به اینکه آخرین سال برنامه پنجم توسعه است، وزیر تاکید کردند تلاش کنیم این شاخص‌ها محقق شود. با چنین دقتی برنامه‌ریزی کردیم و بودجه تدوین کردیم و از نمایندگان خواهش می‌کنم به این مسائل توجه شود و تلاش می‌کنیم بودجه وزارتخانه دچار تغییرات نشود.

یکی از تکالیف جدی برنامه‌های بودجه‌ای در وزارت ارتباطات شبکه ملی اطلاعات است. چه زمانی سرنوشت آن مشخص می‌شود؟
شبکه‌هایی مثل شبکه ملی اطلاعات مانند شبکه زیرساخت است و پروژه‌ای نیست که آغازی یا انتهایی داشته باشد. اگر کمترین سرمایه در آن صورت بگیرد، ممکن است دیگر زیرساخت‌ها منطقی نباشد. ما زیرساخت‌ها را فراهم می‌کنیم. در شبکه ملی اطلاعات یکسری خواسته‌ها دیده شده و آن خواسته‌ها باید محقق شود. این شبکه تا پایان سال آینده اجرایی می‌شود و توسعه آن همواره ادامه خواهد داشت. این پروژه به طور جدی در سازمان فناوری اطلاعات در دستور کار است و قرار است بعد از مدتی در استان‌ها به تدریج اجرایی شود و استارت بخورد. زیرساخت‌های آن در حال تامین است.

امسال دوباره فروش اوراق مشارکت از طرف شرکت ارتباطات زیرساخت در لایحه بودجه پیش‌بینی‌شده دارید. سال گذشته هم این موضوع بود و محقق نشد و دوباره امسال تکرار شده است.
امسال در یکی از تبصره‌ها آورده شده است. شرکت ارتباطات زیرساخت برای توسعه‌اش به شدت نیازمند منابع است.

چرا همین اوراق را در سال 93 نفروختید؟
در سال 92 تلاش‌هایی صورت گرفت اما بی‌نتیجه ماند. تقریباً 13 هزار کیلومتر فیبر در کشور کشیده می‌شود و تمام تجهیزات آن باید تامین شود. هزینه پروژه‌های شرکت زیرساخت بیش از هزار میلیارد تومان است. ما به شدت برای توسعه زیرساخت‌های کشور به منابع نیاز داریم به همین خاطر آن تبصره پیش‌بینی شده تا فرصتی برای وزارتخانه باشد که بتواند از آن ظرفیت استفاده کند و سرعت کارها را افزایش بدهد. اما مدل مدنظر وزارتخانه این است که اگر بتوانیم یک‌سوم سرمایه‌گذاری کنیم، سه برابر آن را بخش خصوصی باید سرمایه‌گذاری کند. پیشنهاد ما این است که طی یک برنامه چند‌ساله 17 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کنیم و از آن طرف هم 51 هزار میلیارد تومان فضا برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم کنیم. روی هم رفته، امسال با توجه به اینکه آخرین سال برنامه پنجم است و تعهدات‌مان را باید پابرجا ببینیم، قرار است از آن بخش هم برای تامین منابع استفاده بکنیم.

با توجه به کاهش شدید قیمت نفت این موضوع چه تاثیری ممکن است روی حوزه ICT داشته باشد؟
ما در کشوری زندگی می‌کنیم که همه چیز به هم گره خورده است. وقتی احساس کنیم در یک جایی با مشکل مواجه هستیم، همه بسیج می‌شویم آن مشکل را حل کنیم. اگر بودجه نفت کم بشود، بودجه دولت کم می‌شود و به شدت دولت با مشکل بودجه مواجه خواهد شد و ما هم باید رعایت کنیم. ممکن است تاثیراتی روی ما بگذارد. مانند شش ماه گذشته که وقتی دیدیم استان‌ها در اولویت قرار گرفتند، ترجیح دادیم دیرتر منابع جذب کنیم. نفت هم تاثیر خواهد گذاشت و بی‌تاثیر نخواهد بود چون همه ارکان یک دولت هستیم تلاش می‌کنیم اولویت‌های دولت به صورت جدی پیگیری شود اما از آن طرف هم دولت به حوزه IT اعتقاد دارد که این سرمایه‌گذاری در این حوزه باعث توسعه همه بخش‌های کشور می‌شود و امیدواریم سال آینده سال خوبی در این حوزه داشته باشیم و بتوانیم به تعهدات‌مان جامه عمل بپوشانیم. در برنامه‌ریزی وزارت ارتباطات، با توجه به اینکه آخرین سال برنامه پنجم است، یک مقدار عقب‌افتادگی جدی به خاطر سرمایه‌گذاری نکردن دولت‌های قبل در این حوزه داشتیم که امیدواریم مجلس حمایت کند که این بودجه با همین ساختار تصویب شود. نمایندگان مجلس پیش از این تصویب کرده بودند صد درصد منابع درآمدی وزارت ارتباطات به این وزارتخانه اختصاص یابد اما با توجه به اینکه وضعیت نفت این‌گونه است و منابع کشور با مشکل مواجه شده، خودمان با دولت هماهنگ کردیم که 1500 میلیارد منابع را جذب نکنیم.