مبدع هزینه-فرصت

فردریش فون ویزر اقتصاددانی اتریشی است که در حدفاصل اواسط قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم می‌زیست. فون ویزر تحصیلات خود را در رشته حقوق در دانشگاه وین آغاز کرد. اما از آنجا که رشته حقوق مطلوبش نبود به دنبال مباحث اقتصاد سیاسی رفت. البته موفق نشد بلافاصله در عرصه آکادمیک آن را ادامه دهد و پس از فارغ‌التحصیلی از حقوق به عنوان کارمند دولت در بخش خدمات عمومی به کار مشغول شد. اما بخت با او یار بود؛ پس از 10 سال اشتغال به خدمت در این بخش موفق شد بورسیه‌ای برای تحصیل در رشته اقتصاد سیاسی در دانشگاه هایدلبرگ آلمان دریافت کند. این آغاز سفر او به همراه برادر همسرش یوجین بوم باورک و تحصیل در رشته اقتصاد سیاسی بود. این دو که از افراد اثرگذار مکتب اقتصاد اتریشی شدند بعدها تاثیرات مهمی بر خوانش مکتب اقتصاد اتریش از مفاهیم اقتصادی همچون رحجان زمانی، هزینه-فرصت، و مطلوبیت نهادند. به‌طور مشخص فردریش فون ویزر بعد از دریافت مدرک دکترای رشته اقتصاد در سال 1884 میلادی مشغول به تدریس شد و طی حدود 20 سال تدریس در دانشگاه چارلز پراگ، نهایتاً توانست پس از کارل منگر که یکی از افراد تاثیرگذار زندگی ویزر بود، بر کرسی او تکیه بزند. اهمیت کار ویزر در ابداع و بسط مفاهیمی همچون هزینه-فرصت است. او طی سه دهه پایانی عمر خود به مطالعه در حوزه علوم اجتماعی پرداخت زیرا بر این باور بود که علوم اجتماعی و اقتصاد دو حوزه بسیار مرتبط هستند که نمی‌توان بدون توجه به یکی به درک درستی از سایر حوزه‌ها رسید. دهه دوم قرن بیستم میلادی را باید اوج کاری او دانست جایی که به‌طور مشخص در سال ۱۹۱۴ او هزینه جایگزین یا هزینه-فرصت را برای اولین‌بار با این لفظ در ادبیات اقتصادی به‌کار برد و به تشریح آن پرداخت. آنچه ویزر را در تحلیل متمایز می‌کند رهیافتی است که در مورد انتخابگری و مطلوبیت افراد برای محاسبه منافع و هزینه‌های هر انتخاب قائل است. به هر حال این میراث را شاید بتوان مهم‌ترین چیزی دانست که امروز ویزر با آن به یاد آورده می‌شود. او سرانجام در 22 جولای سال 1926 میلادی از دنیا رفت. اما در همان زمان هم دو مقاله تالیف کرده بود که هنوز منتشر نشده بود. کتاب‌ها، مقالات و دست‌نوشته‌های او سراسر پر از ایده‌های خلاقانه‌ای بود که نشان می‌داد او اقتصاددانی ژرف‌اندیش و پیشرو نسبت به زمانه خود است. البته از حیث قرار گرفتن در فضایی مستعد رشد و مصاحبت با دیگر اقتصاددانان زبردست نیز بخت یار بود. آنچه در این پرونده به آن پرداخته شده است اولاً خلاصه‌ای از زندگی و آثار و ردپای فردریش فون ویزر در مکتب اقتصاد اتریشی و کل ادبیات اقتصادی و ارتباط آن با سایر مفاهیمی است که بعدتر گسترش یافتند. همچنین مختصراً به مفاهیم نظری و پس‌زمینه‌ای مربوط به هزینه-فرصت و مطلوبیت پرداخته شده است.