نقاط کور سیاستگذاری
چرا سیاستگذاری برای حاشیه‌نشینان شهرها مهم است؟
محمد ناظری: در ابتدای همه‌گیری ویروس کرونا گفته می‌شد این ویروس عادلانه شیوع می‌یابد و تفاوتی بین اقشار مختلف نمی‌گذارد اما گذر زمان نشان داد این گزاره بیشتر «آرزواندیشانه» بود تا واقعی. تبعات اقتصادی کرونا و آمارهای رسمی سازمان تامین اجتماعی نشان داد برخی کسب‌وکارهای خاص مانند کارگری فصلی، دستفروشی و همچنین افرادی که توان مالی دوام آوردن در قرنطینه را نداشتند، نسبت به سایر اقشار آسیب بیشتری از کرونا دیده‌اند. اما در یک دسته‌بندی دیگر می‌توان گفت مناطق حاشیه شهرهای بزرگ که بسیاری از ساکنانش، مشاغل پایداری ندارند و از امکانات بهداشتی و زیرساخت‌های مناسب برخوردار نیستند بیشترین آسیب را دیده‌اند و کمتر از سایرین به آنها پرداخته شد. چشم‌پزشکان به قسمتی از شبکیه که فاقد سلول گیرنده نور است و قدرت بینایی ندارد «نقطه کور» می‌گویند، ظاهراً مناطق حاشیه‌ای شهرهای بزرگ برای سیاستگذاران چنین حکمی دارند. سیاستگذاران در شرایطی که فهرست چالش‌های کشور چندان زیاد نشده بود، قادر به رصد همه گرفتاری‌ها نبودند چه برسد به شرایط حال که با انبوهی از ابرچالش‌های مختلف مواجه‌ایم. شاید در چنین شرایطی جامعه هنری و رسانه‌ها وظیفه داشته باشند این نقاط کور را جلوی چشم سیاستگذار بیاورند اما عملاً چنین اتفاقی نمی‌افتد. گزارش‌های اجتماعی رسانه‌ها از مناطق حاشیه‌ای یا میان سیل اخبار سلبریتی‌ها و حوادث گم می‌شود یا مانند قتل آسیه پناهی، زن آلونک‌نشین کرد، چند روزی سرخط اخبار است و فراموش می‌شود. در سینمای ایران حتی در بخش سینمای اجتماعی که از فقر زیاد گفته می‌شود هم هرچند نشانه‌هایی از زندگی در حلبی‌آبادها و مناطق حاشیه‌ای به نمایش کشیده می‌شود اما کمتر اثری دیده می‌شود که موضوع اصلی آن حاشیه‌نشینی باشد. «شهر زیبا» اثر اصغر فرهادی در دهه 70 و «مغزهای کوچک زنگ‌زده» هومن سیدی در سال 1396 از معدود آثاری هستند که مستقیماً به حاشیه‌نشینی می‌پردازند. در فضای موسیقی ایران هم حتی در بخش‌های زیرزمینی و اعتراضی موسیقی، حاشیه‌نشینان در حاشیه هستند و در آثار هنرمندان موسیقی اجتماعی یا موضوعات کلان سیاسی و اجتماعی و فلسفی مطرح می‌شود یا مسائل عاشقانه دردناک. در سال‌های اخیر تنها اثر موسیقی که مستقیماً به موضوع حاشیه‌نشینی پرداخت، کاری از محمدرضا شایع به نام «محله گم وگورها» بود که سال گذشته مورد استقبال مخاطبان موسیقی رپ و کاربران فضای مجازی قرار گرفت؛ اما ظاهراً در فضای اجتماعی و هنری کشور هم جایی برای نمایش گسترده این معضل وجود ندارد. به این ترتیب ممکن است در کشور بذر مشکلات اجتماعی و امنیتی کاشته شود و بدیهی است که این مشکلات در آینده می‌توانند به بحران تبدیل شوند. چند سال نادیده گرفتن حاشیه‌نشینان منجر به شورش‌های سال گذشته در شهرهای بزرگ کشور شد و اکنون ویروس کرونا باز هم این طبقه را در معرض نارضایتی قرار داده است. بیشتر افرادی که در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند، پس‌اندازی ندارند و برای زندگی روزانه خود نمی‌توانند از کار کردن دست بکشند. در این پرونده بررسی می‌کنیم که چرا سیاستگذاری برای حاشیه‌نشینان شهرها مهم است؛ آیا در شرایط فعلی این قشر تاب‌آوری لازم را در برابر مشکلات دارند؟
