الفبای نجات

فرزین زندی: کرونا کماکان موضوع بحث بسیاری از مردم، کارشناسان و تحلیلگران حوزه‌های گوناگون در سراسر جهان است. در این میان اما آنچه شاید نقطه عطف گفت‌وگوهای بین‌المللی و حتی مایه نگرانی خیل بی‌شماری از جهانیان و حتی سیاستمداران و مسوولان رده‌بالای دولت‌هاست، اهمیت و حساسیت مسائل اقتصادی است. از همین رو، «مجمع جهانی اقتصاد» اقدام به بازنشر گزارش تحلیلی وب‌سایت «رویترز» کرده است که در آن بیش از 50 اقتصاددان در نظرسنجی رویترز در مورد بازیابی وضعیت اقتصادی پساکرونا شرکت کرده و پیش‌بینی‌های جالب توجهی را در این مورد ارائه کرده‌اند. پیش‌بینی‌های متفاوت این اندیشمندان؛ همزمان، بازه‌ای از سقوط شش‌درصدی اقتصادی تا رشد 7 /0درصدی آن را نوید می‌دهد. تحلیل‌های این اقتصاددانان که در قالب مدل‌های گرافیکی نمودارهای گوناگون به شکل حروف انگلیسی ترسیم شده موجب طرح پرسش‌هایی در این زمینه شده است که آیا وضعیت اقتصادی پساکرونا، یک نمودارU شکل خواهد بود یا فرمی به شکل V و حتی W خواهد داشت؟

پیش‌بینی‌های بازیابی و بهبود وضعیت اقتصادی در شرایط پساکرونا و اتمام ممنوعیت‌های کاری و فعالیت‌های حوزه اقتصادی در این نمودارهایی که شبیه به حروف انگلیسی هستند، وضعیتی را به تصویر کشیده است که نشان خواهد داد گزینه‌های گوناگونی چون «رشد مجدد»، «ترمیم آهسته» یا «سقوط» اقتصادی به چه شکل می‌تواند تحقق یابد. بر اساس نتایج نظرسنجی از این اقتصاددانان، برخی از آنها پیش‌بینی می‌کنند که اقتصاد جهانی در سال 2020 کاهشی شش‌درصدی خواهد داشت و پیش‌بینی‌های مثبت در این مورد نیز، بر بیشینه رشد 7 /0درصدی تاکید دارد که مجموعاً از ادغام این دو دیدگاه، می‌توان میانگین انقباض 2 /1درصدی را نتیجه گرفت. «کارستن برزسکی»، رئیس کل ماکرو در مرکز تحقیقات ING، تصویر چنین برآوردی را به یک «عصر یخبندان ویروسی» تشبیه کرده است و تاکید دارد که «این یک ترمز ناگهانی از 100 به صفر در فعالیت‌های اقتصادی است که فقط در عرض چند روز یا چند هفته رخ داد» و ادامه آن، پیش‌بینی چشم‌اندازی دقیق را بسیار دشوارتر می‌کند.

بر اساس دیدگاه‌های این اقتصاددانان، چند سناریو مورد بحث قرار گرفته است. در میان سناریوهایی که در پایین به‌طور جداگانه به هر یک پرداخته خواهد شد، سناریوی اول و آخر یعنی سناریوی V و √ را می‌توان دو سر طیف نامید و بر این دو، به شیوه دیگری تمرکز کرد.

سناریوی نخست، نمودار V شکل

سناریوی بهترین حالت: هنگامی‌که یک افت شدید، متعاقباً با رشدی تند و تیز و برابر، بهبودی را حاصل می‌کند.

انقباض تولید ناخالص داخلی (GDP) در ماه‌های آوریل و ژوئن احتمالاً در مقیاسی خواهد بود که برای ده‌ها سال دیده نشده است اما محرک‌های مالی و پولی - بیش از 10 تریلیون دلار- می‌تواند به بازگشت سریع به همان میزان کمک کند. «راس واکر»، سرپرست اقتصاد جهانی در NatWest Markets، مقیاس نزول اقتصادی در این سه ماه را همراه با «جهش قابل توجه در ربع سوم و چهارم سال، با باز شدن مشاغل» پیش‌بینی می‌کند. امکان تحقق این سناریو، کمتر از تصور به نظر می‌رسد و در واقع آن را می‌توان، وضعیتی خوش‌بینانه تلقی کرد.

سناریوی دوم، نمودار U شکل

این حالت زمانی رخ می‌دهد که بازیابی، بیش از چندین ربع به درازا بکشد. از آنجا که اقتصادها نسبت به سال‌های 2009-2008 دچار انقباض سریع‌تر و عمیق‌تری شده‌اند، به نظر می‌رسد که این حالت، بیشترین امکان رخ دادن را داشته باشد.

حالت U، مورد بنیادی مد نظر برزسکی در ING است و خاطرنشان می‌کند که اثر توقف فعالیت‌ها، اندک‌زمانی پس از برداشته شدن محدودیت‌ها نیز همچنان ادامه خواهد داشت. برزسکی معتقد است که «آزادسازی محدودیت‌های فعالیتی جاری ناشی از کرونا، تدریجی خواهد بود، فاصله‌گذاری اجتماعی ادامه خواهد یافت و صنعت توریسم احتمالاً همچنان از این وضعیت رنج خواهد برد.»

سناریوی سوم، نمودار W شکل

اگر کاهش محدودیت فعالیت‌ها، در ابتدا، موجب افزایش ناگهانی فعالیت‌ها و رونق سراسری شود، اما اثرات بیکاری و ورشکستگی شرکت‌ها، جلوی چنین رشدی را بگیرد، وضعیتی شبیه به نمودار W بروز خواهد کرد. این وضعیت همچنین ممکن است در صورت شیوع موارد جدیدی از ویروس کرونا نیز رخ دهد که در برخی از کشورهای آسیایی اتفاق افتاده است. در چنین شرایطی، وضعیت بازیابی، کمتر به شکل V یا U گرایش پیدا خواهد کرد و بیشتر به فرم W شکل درمی‌آید.

سناریوی چهارم، نمودار L شکل

این حالت زمانی بروز پیدا می‌کند که رشد اقتصادی، با شیب نزولی مواجه شود و برای مدتی، از بهبود و بازیابی دوری جوید. چنین وضعیتی هنگامی رخ خواهد داد که همه‌گیری جهانی کرونا به‌طور فزاینده‌ای ادامه یابد و جهان را وادار به پذیرش محدودیت‌های طولانی‌مدت کند. البته تحقق این سناریو بعید به نظر می‌رسد، زیرا با توجه به وضعیت شهر ووهان چین، به‌عنوان شهری که ویروس در آن ظهور کرده اما پس از گذشت بیش از دو ماه، محدودیت‌ها به‌طورکلی در آنجا لغو شده است. نتایج نمودار L ممکن است کسب‌وکارهایی را که در بازارهای نوظهور توانایی همراهی با محرک‌های بزرگ را ندارند و بیشتر بر صادرات کالا تکیه می‌کنند به مخاطره اندازد.

سناریوی پنجم، نمودار  √  شکل

«فلورین هنس»، اقتصاددان برن‌بِرگ می‌گوید که این نمودار نه به شکل L، نه U و نه به شکل V است. در عوض، آنچه در پروفایل‌های علامت‌گذاری در این وضعیت بیشتر به چشم می‌خورد، علامتی شبیه به «تیک» است. شکل‌گیری چنین روندی در این نمودار، به دلیل بهبودی تدریجی پس از آزادسازی و رفع محدودیت فعالیت‌هایی است که آرام‌تر از آنچه پیشتر، تحمیل شده بوده‌اند کاهش می‌یابند که این روند به معنای بروز یک رکود شدید است. «جیلز موئک»، اقتصاددان ارشد گروه سرمایه‌گذاران AXA، چنین شرایطی را شبیه به نشان برند ورزشی «نایکی» تصویر می‌نماید و سناریویی است که شاید بتوان آن را واقع‌بینانه‌ترین حالت در نظر گرفت. موئک مدعی است «با توجه به اینکه هزینه‌های تحمیل‌شده بر مصرف‌کنندگان در این وضعیت، افزایش خواهد یافت، احتمالاً امکان پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری برای مردم مختل می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد سناریوی احتمالی در این وضعیت، پدیدآورنده شرایطی است که روند بازیابی و بازگشت اقتصاد جهانی به حالت عادی، روندی کاملاً نرم و مدت‌دار باشد.»

بنابر سناریوهای نگارش‌شده بر مبنای نظرسنجی از این اقتصاددانان، آنچه پس از عنصر «ابهام» بیش از سایر موارد بر پیش‌بینی وضعیت آینده اقتصاد سایه افکنده، «صبر» است. آنچه در این وضعیت و در سناریوهای مختلف به چشم می‌خورد آن است که بهبود وضعیت اقتصاد جهان، فرآیندی زمان‌بر خواهد بود و قطعاً به همان سرعتی که فعالیت‌های اقتصادی، متاثر از همه‌گیری جهانی کرونا متوقف شد، با همان سرعت، قابل بازگشت و ترمیم نخواهد بود.