ضربه آخر

  محمد ناظری: تقریباً پدیده‌ای در جهان وجود ندارد که تحت تاثیر بحران کرونا قرار نگرفته باشد؛ از ابتدایی‌ترین مناسبات اجتماعی و سرگرمی مردم گرفته تا اقتصاد و سیاست در بالاترین سطح آن. اما همان‌طور که آسیب‌های این بیماری برای تمام کشورها یکسان نبوده است نهادهای مختلف هم بسته به تاب‌آوری و مدیریت رهبران آن کمتر یا بیشتر تحت تاثیر پیامدهای اپیدمی قرار گرفته‌اند. در کشور ما که سال گذشته با انواع و اقسام مشکلات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و... مواجه بود اثرات بحران کرونا تقریباً بر تمام بخش‌ها مشاهده می‌شود؛ از تعطیلی آموزش و بسیاری از کسب‌وکارها تا آسیب‌های اجتماعی و مشکلات خانوادگی و همچنین ضربه‌هایی که به نظام بهداشت و درمان کشور وارد شده است. در این میان نظام تامین اجتماعی و بازنشستگی کشور که مدت‌هاست روی امواج بحران‌های گوناگون شناور است دقیقاً در تیررس طوفان کرونا قرار گرفته و ضربه‌های متعددی را بر پیکره کم‌جان خود حس می‌کند. سیاست‌های نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی در ایران با راهبردهای حمایتی، بیمه‌ای و امدادی از سوی سازمان‌های متعدد و متنوعی از جمله سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح، کمیته امداد امام خمینی، شهرداری‌ها، بنیاد شهید، بنیاد مسکن، سازمان بهزیستی، وزارت دفاع و... اجرا می‌شود. می‌توان گفت تمام این سازمان‌ها در بخش‌های مختلف حوزه مسوولیت خود با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند. به عنوان مثال تعادل ورودی و خروجی در بیشتر صندوق‌های بازنشستگی کشور وابسته به این سازمان‌ها به شدت به هم خورده است و مساله کسری صندوق‌های بازنشستگی به یکی از شش ابرچالش اقتصاد ایران تبدیل شده است. کمک ۷۰ هزار میلیاردتومانی دولت به دو صندوق بازنشستگی کشوری و نیروهای مسلح در بودجه سال ۱۳۹۸، معادل بیش از ۱۷ درصد بودجه عمومی و ۲۱ درصد هزینه‌های جاری، نشان‌دهنده عمق بحران در نظام تامین اجتماعی به‌عنوان یک ابرچالش برای اقتصاد است. وجود و تداوم این بحران، جامعه حدود 43 میلیون‌نفری بیمه‌شدگان تامین اجتماعی و حدود 7 /3 میلیون‌نفری مستمری‌بگیران و دولت را به ‌شدت متاثر کرده است. حالا تحت تاثیر بحران کرونا فشار مضاعفی هم بر همه این سازمان‌ها وارد شده است، اما در این میان «سازمان تامین اجتماعی» به عنوان نماد نهاد تامین اجتماعی در کشور با حوزه مسوولیت بسیار گسترده اکنون در مرکز بحران قرار دارد. سازمان تامین اجتماعی با پوشش بیش از نیمی از جمعیت کشور بزرگ‌ترین صندوق بیمه اجتماعی کشور در میان 18 صندوق مستمری فعال است. پیش‌بینی‌های موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی از خسارت 23 تا 51 هزار میلیاردتومانی صندوق تامین اجتماعی از کرونا حکایت دارد که هم از طریق کاهش درآمدها (مثل کاهش پرداخت حق بیمه) و هم از طریق افزایش هزینه‌ها (مثل افزایش حق بیمه بیکاری) به این صندوق وارد می‌شود. سازمان تامین اجتماعی که قصد داشت با هزینه‌کرد و اشتغال‌زایی تعداد مقرری‌بگیران بیمه بیکاری را کاهش دهد بر اساس آخرین گزارش‌ها بر اثر کرونا 20 هزار میلیارد تومان افزایش هزینه بیمه بیکاری را انتظار می‌کشد. با وجود انباشت مشکلات باید دید بحران کرونا بر نظام تامین اجتماعی در ایران به معنای عام آن چه تاثیراتی برجای خواهد گذاشت. آیا کرونا ضربه آخر را بر ابرچالش نظام بازنشستگی در ایران وارد می‌کند؟