نوآوری

عملیاتی که از سنگاپور آغاز شد به شکلی باورنکردنی مایوس‌کننده و خون‌بار بود. ماه گذشته جک به همراه 49 نفر دیگر بر یک هواپیما سوار شدند و با چتر در یک جزیره فرود آمدند. ماموریت آنها ساده بود: بکش یا کشته شو. جک چند نارنجک برداشت و به سمت یک کارخانه متروک پیش رفت. او برای حفظ خویش سرش را پایین گرفته بود و فکر نمی‌کرد او را تشخیص داده باشند اما اشتباه می‌کرد. پس از یک رگبار شدید گلوله سکوت حکمفرما شد. یک‌بار دیگر جک نتوانست از مرحله اول بگذرد. به فری فایر (Free Fire) خوش آمدید. این بازی یکی از پرطرفدارترین بازی‌های جنگی امسال در تلفن‌های هوشمند است. شرکت اینترنتی سی‌گروپ (Sea Group) که یک دهه قبل در سنگاپور تاسیس شد این بازی را ساخت. هم‌اکنون ارزش شرکت به 17 میلیارد دلار می‌رسد. این شرکت علاوه بر بازی مشهور خود یک اپلیکیشن تجارت الکترونیکی به نام شاپی (Shoppee) دارد که در مقایسه با آمازون در آسیای جنوب شرقی محبوبیت بسیار بیشتری دارد. موفقیت آن تحولی مهم در اقتصاد ببرهای آسیا را نشان می‌دهد. در طول سال‌های رونق و شکوفایی بسیاری از بزرگ‌ترین شرکت‌های ببرهای آسیا از دل سیاست‌های دولت پدید آمدند. شرکت‌های خانوادگی (Chaebol) در کره جنوبی انبوهی از اعتبارات ارزان و معافیت‌های مالیاتی دریافت کردند. قهرمانان عرصه نیمه‌رساناها در تایوان شاخه‌های یک نهاد پژوهشی رسمی کشور بودند. ابرثروتمندان هنگ‌کنگ روابط نزدیکی با مقامات برقرار کردند و از سیاست‌های زمین بهره بردند. بزرگ‌ترین بنگاه‌های سنگاپور نیز در نهایت به دولت تعلق داشتند.  سی‌گروپ چیز دیگری را نشان می‌دهد. موفقیت آن ارتباط زیادی با سیاست دولت ندارد. فن‌سالاران سنگاپور که بسیاری از متون اقتصادی را با دقت و جزئیات نوشته‌اند احتمالاً در خواب هم نمی‌دیدند که یک بازی جنگی با چند بازیکن تهیه شود که در آن شخصیت یک ملکه زیبایی به دلال اسلحه تغییر کند. احتمالاً آقای لی‌کوآن یو به این موضوع علاقه‌ای نداشت اما مقامات امروز شادمان هستند. سیاست صنعتی عامل مهمی در جهش ببرهای آسیا به‌شمار می‌رود. حتی صندوق‌ بین‌المللی پول که از قدیم به اقتصاد دولتی بدبین بود امسال گزارشی مفصل درباره موفقیت الگوهای دولتی این کشورها منتشر کرد. اما آنچه در یک کشور در حال توسعه کارکرد خوبی دارد لزوماً برای یک کشور ثروتمند مفید نیست. ببرهای آسیا در دهه 1970 توانستند از دیگران پیروی کنند. تمرکز کره جنوبی بر صنایع سنگین تقلیدی از ژاپن بود. همچنین این کشورها توانستند مجوزهایی را در زمینه فناوری پیشرفته به‌دست آورند. این همان کاری بود که تایوان در عرصه نیمه‌رساناها انجام داد. علاوه بر این، ببرهای آسیا توانستند پژوهشگران را جذب کنند.

پیشرفت به خودی خود حاصل نمی‌شود

امروز چالش‌ها متفاوت هستند. مقامات و کارآفرینان در نگاه به جلو فقط آینده‌ای مه‌آلود می‌بینند. شاید توسعه راهبردهای ملی برای هوش مصنوعی یا رایانش کوانتومی امری عاقلانه به نظر برسد، اما چگونه؟ دیگر فناوری برای کپی کردن وجود ندارد چون هنوز خلق نشده است. کشف فوری نوآوری‌های واقعی دشوار است. بنابراین باید شرایط مناسبی برای شرکت‌ها فراهم ساخت تا خود را جلو کشانند و در زمان پیدایش فرصت‌ها از آنها بهره گیرند. این روزها برنامه‌های ببرهای آسیا نیز گاهی همانند سیاست‌های صنعتی قدیمی به نظر می‌رسند. رئیس‌جمهور تایوان خانم تسای اینگ-ون (Tsai Ing-wen) «برنامه صنایع نوآور 2+5» را معرفی کرد که بخش‌هایی مانند انرژی‌های سبز و ماشین‌آلات هوشمند را هدف قرار می‌دهد. سنگاپور 23 «نقشه تحول صنعتی» دارد که همه‌چیز از تولید مواد غذایی تا هوافضا را پوشش می‌دهند. کره جنوبی قصد دارد در پنج سال آینده 30 تریلیون وون (25 میلیارد دلار) در هشت صنعت نوظهور، از هوش مصنوعی گرفته تا اتومبیل‌های خودران، سرمایه‌گذاری کند. اما با نگاهی نزدیک‌تر می‌توان به تفاوت آنها با طرح‌های سال گذشته پی برد. برنامه‌های جدید اقداماتی از بالا به پایین نیستند بلکه محصول گفت‌وگو و تعامل با شرکت‌ها و متخصصان هستند. همچنین دیگر توصیه نمی‌شود که برای چه بخشی یارانه پرداخت شود. در عوض مصالح اصلی مورد نیاز شناسایی می‌شوند. گابریل لیم دبیر دائمی وزارت تجارت و صنعت سنگاپور می‌گوید: «فرآیند تدوین برنامه به اندازه محصول نهایی اهمیت ندارد.» برخی از این عناصر مشخص هستند: زیرساختارهای مناسب از بندر گرفته تا اینترنت؛ باز بودن تجارت؛ نیروی کار تحصیل‌کرده؛ و هزینه‌کرد زیاد برای پژوهش و توسعه. اما ببرهای آسیا برای تقویت نوآوری نیز به روش‌هایی نوآورانه روی آورده‌اند.

تصمیمات بزرگ در اتاق هیات‌مدیره

تایوان یکی از موثرترین چارچوب‌های تشویق را برای وام‌دهی به بنگاه‌های کوچک و متوسط دارد. این بنگاه‌ها اغلب صاحب ایده و فاقد منابع هستند. در چارچوب تایوان یک سامانه متمرکز اشتراک اطلاعات در مورد عملکرد شرکت و فهرستی از ضمانت‌های اعتبارات وجود دارد که به بانک‌ها اطمینان‌خاطر می‌دهد. لی چانگ‌کن رئیس هلدینگ‌ مالی کاثی (Cathay) بزرگ‌ترین گروه مالی تایوان می‌گوید وقتی من نظام مالی خودمان را برای بانکداران دیگر کشورها شرح می‌دهم آب دهانشان راه می‌افتد. هم‌اکنون در تایوان 64 درصد از وام‌های بانک‌ها به بخش خصوصی را وام‌های بنگاه‌های کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند. این میزان در سال 2005 فقط 41 درصد بود. سنگاپور یک کارخانه نمایشی بزرگ ایجاد کرد که در آن بنگاه‌های کوچک و متوسط به بهترین تجهیزات روباتیک و چاپ سه‌بعدی دسترسی دارند. این امکانات در هنگ‌کنگ نیز فراهم هستند. اگر یک کارآفرین ایده برجسته‌ای داشته باشد دیگر برای تحقق آن به انبوهی از سرمایه نیاز نیست.  با وجود این مقامات دولتی ببرهای آسیا حد و مرز خود را می‌شناسند -این روزها بزرگ‌ترین تصمیمات در اتاق‌های هیات‌مدیره شرکت‌ها اتخاذ می‌شوند که از آن میان می‌توان به سرمایه‌‌گذاری سامسونگ در صفحه‌نمایش‌های تاشو؛ سرمایه‌گذاری عظیم TSMC در ظرفیت در تایوان؛ پیدایش بنگاه‌های نوپایی مانند سی‌گروپ در سنگاپور و هدف بازار بورس هنگ‌کنگ برای تبدیل شدن به بازار اصلی مالی آسیا اشاره کرد. فن‌سالاران اقتصادی از پشت صحنه همه‌چیز را هدایت می‌کنند.

علاوه بر این، ببرهای آسیا بر آن بخش‌هایی از اقتصاد خود تمرکز کرده‌اند که از مرزهای فناوری بسیار عقب مانده‌اند. طبق برخی برآوردها، این کشورها توانایی زیادی در تولید دارند اما بهره‌وری در بخش خدمات آنها اندکی بیشتر از نصف بهره‌وری در شرکت آمازون است. بخشی از این امر به بی‌رحمی بازارهای کوچک بازمی‌گردد: یک زنجیره خرده‌فروشی در کشوری با شش میلیون جمعیت در مقایسه با زنجیره‌ای در بازار 3 /1 میلیاردنفری محدودیت‌های بیشتری دارد. اما بخشی از مشکلات نیز درونی هستند. کره جنوبی موانع مقرراتی زیادی در پیش پای خدمات و صنایع شبکه‌ای خود قرار داده است که از تمام کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، به‌جز بلژیک، بلندتر هستند. سنگاپور با جسارت تمام تلاش کرد بخش خدمات، از رستوران‌ها گرفته تا بنگاه‌های ساخت‌وساز را به زور سروسامان دهد. این کشور معیارهای اندازه‌گیری بهره‌وری را پالایش کرد و به عنوان مثال میزان کف ساختمان را که هر کارگر در یک روز تکمیل می‌کند بازبینی کرد. این کشور شرکت‌های آینده‌دار را شناسایی و به آنها کمک می‌کند مثلاً برای آنها برنامه‌های جدید کسب‌وکار آماده می‌سازد یا برای توسعه در خارج آنها را هدایت می‌کند. ادوارد رابینسون اقتصاددان ارشد نهاد پولی سنگاپور عقیده دارد که کشورهای ثروتمند آسیایی باید در مدرن‌سازی بخش‌های خدماتی خود از دیگران جلوتر باشند. با توجه به اینکه افراد بسیار زیادی در این کشورها در کارهای فناوری بالا آموزش دیده‌اند این کشورها در بهترین موقعیت قرار دارند تا با استفاده از ابزارهای دیجیتال بهتر به مردم خود خدمت‌رسانی کنند.

بدون چشم و هم‌چشمی

هواسونگ در 35کیلومتری جنوب سئول روستایی تازه‌تاسیس است که شبکه 5G دارد و هر شهر دیگری به آن حسودی می‌کند. بازدیدکنندگان می‌توانند دیگر امکانات ضروری از قبیل مدرسه، کارواش و رستوران پای مرغ را در آنجا ببینند اما مبادا این موضوع شما را جذب کند. مراقب باشید که تمامی ساختمان‌ها قلابی هستند. موسسه کره‌ای پژوهش و آزمایش خودرو این شهرک قلابی را ساخت تا اتومبیل‌های خودران از قبیل اتومبیل کیا را در آن آزمایش کند. کیا به تازگی در یک بعدازظهر توانست یک مدار را با موفقیت تکمیل کند. اتومبیل آن که به سرعت 75 کیلومتر در ساعت دست یافته بود موفق شد از آزمون نور خیره‌کننده خورشید و تابلوهای جاده که هر کامپیوتری را گیج می‌کنند سربلند بیرون آید. تکنسینی که در صندلی راننده نشسته بود دستانش را بر روی سینه گذاشت و فرمان اتومبیل خودبه‌خود می‌چرخید. کره جنوبی یکی از بهترین زیرساختارهای جهان شامل تراشه‌سازها و خودروسازهای کلاس جهانی و همچنین شبکه رو به رشد 5G را برای اتومبیل‌های خودران دارد. دولت حمایت‌گراست و به خودروهایی که در محل آزمایش عملکرد خوبی داشته باشند اجازه می‌دهد در جاده‌های واقعی آزموده شوند. اما چرا شرکت مشاورتی KPMG در فهرست خود از کشورهایی که بهترین آمادگی را برای اتومبیل‌های خودران دارند کره جنوبی را در رتبه 13 قرار داد؟  یک دلیل را می‌توان رفتار دوگانه دولت نسبت به فناوری‌های مرتبط دیگر از جمله اپلیکیشن‌های سواری اشتراکی دانست. رانندگان تاکسی‌های سنتی تظاهرات خشمگینی را در اعتراض به یک نسخه محبوب این اپلیکیشن به نام کاکائو موبیلیتی (Kakao Mobility) در سئول به راه انداختند. چهار راننده قدیمی در اعتراض به پیدایش این اپلیکیشن خود را آتش زدند. نوآوری مورد علاقه سیاستگذاران و فعالان کسب‌وکار است اما اگر پذیرش عمومی نداشته باشد کمکی به بهره‌وری اقتصاد نمی‌کند. آن‌گونه که پل دیوید از دانشگاه استنفورد مدت‌ها قبل گفته بود چهار دهه از ساخت اولین نیروگاه برق توماس ادیسون گذشت تا بالاخره در دهه 1920 تولیدکنندگان یک اپلیکیشن برق را پذیرفتند. این اپ به کارخانه‌ها کمک می‌کرد در خطوط مونتاژ خود از برق دینام استفاده کنند.

احتیاط‌کاری کره جنوبی در برخورد با اپ‌های سواری اشتراکی نشان‌دهنده فقدان یک زیرساختار در ببرهای آسیاست: نظام تامین اجتماعی دارای عملکرد خوب. شاید کلید پیشرفت در یک فناوری جدید مانند اتومبیل‌های خودران شبکه مناسب 5G نباشد بلکه وجود یک نظام بهتر مستمری باشد. اگر از کسانی که به خاطر پیشرفت‌های فناوری عقب می‌مانند حمایتی صورت نگیرد نمی‌توان انتظار داشت که مردم از آن پیشرفت طرفداری کنند. ببرهای آسیا همیشه به خوبی منابع را بسیج می‌کردند. اکنون نیز در تخصیص آنها بهتر عمل می‌کنند. اما همان‌گونه که از نشانه‌های اخیر نارضایتی اجتماعی برمی‌آید برخی از این کشورها قادر نیستند به‌طور موثر حمایت عمومی را برانگیزانند.

منبع: اکونومیست