ادیان: مفهوم‌سازی منسجم در باب هستی

ادیان اساساً محصول بلوغ ذهن انسان در زمینه مفهوم‌سازی و عبور از اسطوره‌ها و افسانه هستند. در روایت‌های دینی به ویژه ادیان شرق دور هم اشکال و صورت‌هایی از قصه و افسانه و حتی تمثیل‌های اسطوره‌ای دیده می‌شود؛ اما این وجه دین وقتی به ادیان ابراهیمی می‌رسد، شکل کمال‌یافته‌تری به خود می‌گیرد و انسان را از چنبره قهر طبیعت و قدرت اشیا خارج می‌کند و مقدراتش را به خدایی می‌سپارد که اگرچه در دور‌دست‌ترین جای قابل تصور بر عرش کبریایی نشسته است، از رگ گردن به انسان نزدیک‌تر است. این مفهوم در بخش عهد عتیق کتاب مقدس در قالب هم‌کلامی حضرت ابراهیم با خداوند و در بخش عهد جدید در سیمای حلول روح‌القدس در بطن مریم و زایش مسیح (ع) متجلی شده است. در اسلام، عینیت از این هم فراتر رفته و عهد خداوند با انسان در قالب کتابی که آغاز و فرجامش مشخص و از گزند دستکاری مصون است، تجلی یافته است. این قابلیت قرآن، راه ورود اساطیر را به عنوان روایت‌های تخیلی و احیاناً جعلی بسته و خداوند خود علم و اسماء را بی‌واسطه طبیعت و مظاهرش به انسان آموخته است. آموختن علم و اسماء از خداوند، تجرید فلسفی نیرومندی است که موضوع یکی از مباحث ریشه‌ای فضلای مسلمان و مسیحی در هزار سال گذشته بوده است و ما در شماره‌های آینده تجارت فردا در بخش‌های ادیان و فلسفه به آن خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که فیلسوفان و الهی‌دان‌های مسلمان و مسیحی در این زمینه چه تاثیرهایی بر هم گذاشته‌اند. همچنین نسبت فلسفه و دین و اقتصاد و دین را از این منظر واکاوی و کتاب‌هایی را که به این مباحث پرداخته‌اند، معرفی خواهیم کرد.