احتمال شوک

از اواخر سال 1357 که قیمت هر قطعه سکه طلا، 630 تومان بود تا امروز که قیمت هر قطعه سکه طلا به حدود چهار میلیون تومان رسیده است، بازار خرید و فروش آن فراز و فرودهای زیادی داشته است. آیا در آینده هم شاهد این نوسانات (نمودار 1) در قیمت سکه طلا خواهیم بود؟ و همچنان سکه طلا جذابیت سرمایه‌گذاری خود را ادامه خواهد داد؟

ارزش واقعی سکه طلا

هر سکه طلا (مستقل از سال ضرب آن یا تمثال استفاده شده بر روی آن) حاوی 13598 /8 گرم طلا با عیار 22 (درجه خلوص 900 در 1000) است. با انجام اندک محاسباتی متوجه می‌شویم ارزش طلای موجود در هر قطعه سکه طلا به راحتی با ضرب قیمت جهانی اونس طلا در نرخ دلار و با احتساب ضریب 2354 /0 به دست می‌آید. البته ممکن است لازم باشد، بابت هزینه ضرب سکه یا مالیات بر ارزش افزوده مبلغی به عدد نهایی اضافه شود. هزینه ضرب سکه در حال حاضر بین 5 تا 20 هزار تومان و مالیات بر ارزش افزوده نیز 9 درصد است. در این یادداشت هر جا به قیمت محاسباتی سکه طلا اشاره شده، صرفاً ارزش طلای موجود در سکه طلا معیار قرار داده شده است. حقیقت دیگری که لازم است بر آن تاکید شود، این است که قسمت اعظم رشد قیمت سکه طلا طی 40 سال اخیر، به دلیل رشد نرخ ارز بوده است؛ زیرا طی این 40 سال قیمت اونس جهانی طلا صرفاً شش برابر شده در صورتی که نرخ دلار در این سال‌ها حدوداً هزار برابر شده است. (نرخ دلار در پایان سال 1357 حدود 116 ریال بوده است.) و از آنجا که نرخ ارز در ایران با نوسانات شدیدی همراه بوده است، طبیعتاً قیمت سکه طلا نیز با نوسانات شدیدی همراه شده است.

سکه طلا، ابزار حفظ ارزش پول

از آنجا که در ایران، ابزار یا بازاری برای حفظ ارزش پول در مقابل تورم وجود ندارد، عموم مردم به تدریج یاد گرفته‌اند که از طلا و سکه طلا برای حفظ ارزش پس‌اندازهای خود استفاده کنند و تجربه 40 سال اخیر نشان داده است که سکه طلا به خوبی از عهده این مسوولیت برآمده است.  استفاده از سکه طلا در مهریه بانوان ایرانی که از اواسط دهه 60 به بعد، به تدریج درخانواده‌های ایرانی مرسوم شد نیز، در پاسخ به همین نیاز رایج شده است. تا قبل از آن زمان، مهریه بانوان ایرانی عمدتاً بر مبنای پول رایج و بر مبنای ریال یا تومان تعیین می‌شد.

حباب قیمت سکه طلا در بازار

هرچند فرمول ارائه‌شده در این یادداشت، قیمت سکه طلا را بر مبنای ارزش طلای به‌کارگرفته شده در آن، به صورت دقیق محاسبه می‌کند و قیمت سکه طلا در بازار نیز در بیشتر اوقات دقیقاً بر عدد محاسباتی به‌دست‌آمده منطبق است، اما گاهی اوقات نیز مشاهده می‌شود که قیمت سکه طلا در بازار، با قیمت محاسباتی آن متفاوت است.

چنانچه قیمت سکه در بازار بیشتر از قیمت محاسباتی فوق باشد، این مابه‌التفاوت قیمت، در حقیقت حباب قیمت سکه را تشکیل می‌دهد. همان‌طور که در نمودار 2 نشان داده شده است، قیمت سکه طلا در بازار، صرفاً در مواقعی که بازار ارز با نوسانات شدید همراه بوده (همچون سال‌های 1390 و 1391 و همچنین سال‌های 1396 و 1397) یا احتمال بروز نوسانات شدید در نرخ ارز وجود داشته است (همچون اواخر سال 1395) با حباب مواجه شده است، اما در سایر مواقع، بازار سکه طلا فاقد حباب بوده یا حباب اندکی داشته است. در واقع قیمت سکه طلا به عنوان پیش‌نشانگر افزایش قیمت ارز عمل کرده است. حباب قیمت سکه، در سایر قطعات سکه به دلیل ارزان‌تر بودن و در نتیجه نقدشوندگی بالاتر، مشهودتر است. حقیقت این است که سایر انواع سکه طلا در قطعات نیم‌سکه، ربع‌سکه و سکه‌های گرمی که به ترتیب  معادل 2 /1، 4 /1 و 8 /1 سکه طلای کامل وزن دارند، معمولاً دارای حباب قیمتی هستند. به‌خصوص سکه گرمی که حباب قیمتی آن در برخی زمان‌ها حتی به صد درصد نیز رسیده است و در حال حاضر نیز سکه گرمی بیش از 60 درصد حباب قیمتی دارد. برای محاسبه حباب قیمت سایر قطعات سکه، کافی است قیمت آنها با احتساب ضریب قطعات به شرح فوق، با قیمت سکه طلای کامل (سکه تمام) مقایسه شود.

آیا بازهم شاهد رونق بازار سکه طلا خواهیم بود؟

چنانچه در ماه‌های پیش رو تا پایان سال، کشور با محدودیت‌های ارزی ناشی از تحریم‌ها روبه‌رو شود، طبیعتاً شاهد بروز شوک دیگری در بازار ارز خواهیم بود، در آن صورت قطعاً با محدودیت‌هایی که از طرف حاکمیت بر بازار ارز اعمال خواهد شد- بر اساس تجربیات گذشته- شاهد نوسان شدید و شوک قیمت در بازار سکه طلا نیز خواهیم بود. در غیر این صورت، با توجه به تورم شدیدی که مردم در 20 ماه اخیر با آن روبه‌رو بوده‌اند و هنوز بخش قابل توجهی از ایشان، قدرت خرید خود را باز نیافته‌اند، بعید به نظر می‌رسد که شاهد نوسان شدیدی در بازار ارز باشیم و طبیعتاً در این شرایط، بازار سکه طلا نیز در آرامش خواهد بود.