گفت‌وگو با وحید قطبی‌زاده، برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری جشنواره سی‌وسوم فیلم فجر
کمپانی سینمایی نداریم
حوزه فنی در آثار ایرانی، چه نسبتی با سطح دانش فنی در سینمای جهان برقرار می‌کند؟ دعوت از نیروهای متخصص خارجی، هرچند تغییراتی در کیفیت فیلم‌های ایرانی ایجاد خواهد کرد اما به انتقال این دانش به داخل منجر خواهد شد؟ پروژه‌های سینمایی بزرگ مانند فیلم محمد(ص) از این فرصت بهره گرفته‌اند.
حوزه فنی در آثار ایرانی، چه نسبتی با سطح دانش فنی در سینمای جهان برقرار می‌کند؟ دعوت از نیروهای متخصص خارجی، هرچند تغییراتی در کیفیت فیلم‌های ایرانی ایجاد خواهد کرد اما به انتقال این دانش به داخل منجر خواهد شد؟ پروژه‌های سینمایی بزرگ مانند فیلم محمد(ص) از این فرصت بهره گرفته‌اند. وحید قطبی‌زاده که سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری را از جشنواره سی و سوم فیلم فجر به خاطر فیلمبرداری فیلم «رخ دیوانه» دریافت کرد در گفت‌وگو با «تجارت فردا» پروژه محمد(ص) را فرصت مناسبی برای پرورش نیروی متخصص در ایران ارزیابی کرد که به دلیل «سربسته بودن» نتوانست مجالی را برای کسب تجربه گروه‌های سینمایی ایرانی فراهم کند. قطبی‌زاده یادآور شد که تمرکز دانشگاه‌ها و مراکز آکادمیک سینمای ایران بر این هنر- صنعت بیشتر در قسمت هنری آن است و به بخش صنعتی توجه زیادی نمی‌شود. دیدگاه این مدیر فیلمبرداری را در ادامه می‌خوانید.
در سینمای ایران پروژه‌هایی که از لحاظ تکنیکی نزدیک به سینمای جهان باشد، به ندرت ساخته می‌شود یا اگر هم ساخته شود مثل فیلم محمد(ص) برای اجرای این تکنیک‌ها، نیروهای متخصص را از کشورهای خارجی انتخاب می‌کند. آیا نیروی انسانی آموزش‌دیده در ایران نداریم؟
مشکل اصلی ما در ایران این است که تیم بزرگ و حرفه‌ای که مسلط به تکنولوژی‌های روز سینمای جهان باشد نداریم. کار خوب سینمایی باید توسط یک تیم بزرگ و حرفه‌ای ساخته شود. ما در ایران «کمپانی سینمایی» نداریم که این کارها را انجام دهد و این مشکل بزرگی است. ما نیازمند شرکت‌های بزرگی هستیم که از گروه‌های فیلمسازی حمایت کنند و عوامل فنی را در این زمینه پرورش دهند تا بتوانند از جدیدترین فناوری‌ها در رشته‌های سینمایی مختلف استفاده کنند.
به نبود نیروی فنی متخصص در ایران برای استفاده از فناوری‌های روز اشاره کردید. سازندگان محمد(ص) هم سراغ متخصصان خارجی رفته‌اند. آیا راه دیگری داشتند؟
پروژه سینمایی محمد(ص) می‌توانست یک پروژه باز باشد به این مفهوم که سایر عوامل سینمای ایران هم در مرحله تولید، به آن دسترسی داشته باشند. در حالی که این پروژه سینمایی کاملاً سربسته جلو رفت. روش کار به شکلی بود که با چند شرکت خارجی قرارداد بسته شد و چند سرپرست ایرانی هم در کار حضور داشتند. این پروژه می‌توانست به شکلی باشد که گروه‌های ایرانی و خارجی کار را با هم تقسیم کنند. به هر حال این پروژه بزرگ فرصت مناسبی برای سینمای ایران بود. من فکر می‌کنم استفاده از گروه‌های متخصص خارجی برای این پروژه سینمایی کار درستی بود و همان‌طور که گفتم در سینمای ایران توان انجام این سطح از کار حرفه‌ای را با حجم بالا نداریم. چون ما تیم و گروهی نداریم که بتواند این حجم کار را انجام دهد. البته این امکان وجود داشت که به جای صرف هزینه برای آوردن گروه‌های متخصص خارجی و تجهیزات کاری، نیروهای متخصص را از داخل سینمای خودمان جمع کنند و چند «کارگروه» تشکیل دهند. شاید از این
طریق امکانش فراهم می‌شد که یک کمپانی در ایران با هدف استفاده از نیروهای متخصص و تکنیک‌های روز دنیا در سطح فناوری‌های جدید سینمایی شکل بگیرد و برای پروژه‌های بعدی، یک سرمایه محسوب شود.
اینکه سرپرستی تیم‌هایی که برای بخش‌های تکنیکی این فیلم از خارج آمده بودند با مدیران ایرانی بود، اتفاق خوبی بود؟
معمولاً در یک پروژه بزرگ سینمایی مثل فیلم محمد(ص)، باید بین سرپرست کار و نیروهایی که کار را اجرا می‌کنند، فاصله زیادی وجود داشته باشد. سرپرست تیم باید کار را از همه بهتر بداند و انجام دهد. همان‌طور که در بقیه زمینه‌های کاری این موضوع رواج دارد اما در بخش استفاده از تکنیک‌های سینمایی ما از دانش مدیریتی لازم برخوردار نیستیم و ضعیف عمل می‌کنیم. شاید چون ما هیچ‌وقت تجربه کارهای بزرگ سینمایی را که از تکنیک‌های به روز جهان در آن استفاده شود نداشتیم و منابع انسانی هم در این زمینه پرورش ندادیم. به همین دلیل سفارش‌دهنده‌ها، کاری در این سطح را به ما پیشنهاد نمی‌دهند.
در نهایت بعد از اتمام محمد(ص) به لحاظ تکنیکی این فیلم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نوعی نا‌هماهنگی در بخش تکنیکی فیلم وجود دارد و به نظر من کار، یکدست در نیامده است. این کاستی نه به دلیل استفاده از چند گروه در پروژه بلکه به ضعف مدیریتی آن بر‌می‌گردد. بعضی صحنه‌ها خیلی خوب درآمده اما بعضی دیگر اشکالات فنی خیلی مشخصی دارد که حتی اگر کسی با دانش کم هم آن صحنه را ببیند می‌تواند این اشکالات را تشخیص دهد. من فکر می‌کنم ناظرانی که این کار را انجام دادند در این زمینه دقت لازم را نداشتند.
گفته می‌شود در این پروژه سینمایی به متخصصان خارجی دستمزدهای بالایی پرداخت شد، در این باره چه نظری دارید؟
بله، قطعاً شرکت‌های خارجی که در فیلم حضور داشتند، قرار‌دادهای خوبی با مدیر پروژه بسته بودند و حتماً آن دستمزدها را هم دریافت کردند. در حالی که رقم دستمزدهای ما در ایران برای این حرفه بالا نیست و تضمینی هم وجود ندارد که رقمی را که در قرارداد ذکر می‌شود دریافت کنیم. البته رقم دستمزد جلوه‌های ویژه در همه دنیا پایین است و نیروهای این حرفه در همه‌جا به دستمزدشان معترض هستند. به هر حال ما هیچ اطلاعات شفافی از فیلم محمد(ص) نداریم که بدانیم چه قراردادهایی بسته شده و چه هزینه‌ای صرف شده، بنابراین نمی‌توان در این زمینه اظهار نظر کرد.
کشورهای موفق در زمینه جلوه‌های ویژه و مسائل فنی، چه راهی را طی کرده‌اند؟
در حال حاضر بخش زیادی از جلوه‌های ویژه سینمای جهان در کشورهایی مثل هند، مالزی و سنگاپور انجام می‌شود. در واقع امروزه از لحاظ تکنولوژی شرایط به نفع ایران است، چون سیستم‌های این حرفه در دنیا خیلی ارزان شده و همان‌طور که می‌بینیم کشورهای همسایه ما به این حرفه گرایش پیدا کرده‌اند. بخشی از این به دلیل منابع تکنولوژی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است که این کشورها تامین و خریداری کرده‌اند. بخش دیگر آن به دلیل تربیت منابع انسانی است که این کشورها توانستند در این رشته از تکنیک‌های سینمایی موفق عمل کنند و از بقیه کشورها جلوتر باشند. امروزه بخش‌های مختلف جلوه‌های ویژه در سینما و تلویزیون مثل تولید انبوه شده که در آن نیروی انسانی و تعداد کسانی که در این رشته کار می‌کنند مهم است. بنابراین بازارهایی مثل ما هم خیلی راحت می‌توانند در این زمینه وارد شوند، پیشرفت کنند و کار را از بقیه کشورها بگیرند. اما متاسفانه در ایران تا به حال در این زمینه سرمایه‌گذاری نشده، کسانی هم که به این رشته گرایش پیدا کرده‌اند به دلیل علاقه شخصی‌شان بوده است
و به همین دلیل سقف پیشرفت این رشته در ایران کوتاه است. بنابراین ما منابع انسانی و مالی مناسبی برای فیلمبرداری یک پروژه نیاز نداریم و همین باعث شده در سطح مطلوبی که کشورهای دیگر کار می‌کنند، در پروژه‌های بزرگ حضور نداشته باشیم. ما در ایران با ابزارهای پیچیده کار می‌کنیم اما سطح کاری‌مان پایین است. نیروی انسانی کم و بودجه پایین باعث این مشکل است. همچنین هیچ‌گونه کنترل کیفی و نظارتی در این زمینه وجود ندارد و هر کسی می‌تواند با یک پروژه فیلمبرداری قرارداد ببندد و با هر کیفیتی که در توان دارد، کار را تحویل دهد.
سینمای ایران در استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های روز دنیا در چه جایگاهی قرار دارد؟
در حال حاضر جدیدترین فناوری‌هایی که در سینمای جهان کاربرد دارد در سینمای ایران هم وجود دارد یا می‌تواند وجود داشته باشد. یعنی ما در ایران از لحاظ سخت‌افزاری مشکلی نداریم.
به نظر شما برای پیشرفت آموزشی و تخصصی در این حوزه باید چه اقدامی انجام داد؟ دولت باید بودجه لازم را در اختیار سینماگران قرار دهد یا خود سینماگران هم باید دانش‌شان را افزایش دهند؟
من فکر می‌کنم با گذشت زمان این مشکل حل می‌شود. نسل کارگردان و تهیه‌کننده امروز سینما با این حرفه و تکنولوژی‌ها آشنایی چندانی ندارد. مساله مهمی است که کارگردان و تهیه‌کننده فیلم هم با این حرفه آشنایی داشته باشند. عدم آشنایی سفارش‌دهنده‌های این تکنیک‌ها باعث شده آنهایی که کار را تحویل می‌دهند دنبال تکنیک‌های جدیدتر نروند و سعی نکنند کار با‌کیفیت‌تری تحویل دهند. وقتی سفارش‌دهنده کار، از دانش لازم برخوردار نیست، نمی‌تواند کار خوب تحویل بگیرد. البته این مشکل به مرور زمان در حال حل شدن است. آشنایی سینماگران با این حرفه موجب می‌شود هنرمندانی که تکنیک‌های جلوه‌های ویژه و فیلمبرداری را انجام می‌دهند، سطح کار خود را تا سطح روز جهان بالا ببرند. سینمای ایران برای پیشرفت در این حوزه نیاز به سرمایه‌گذاری یا برنامه‌ریزی مدیریتی خاصی ندارد بلکه ناخودآگاه ما به این سمت در حال حرکت هستیم. قبلاً برای جلوه‌های ویژه یک فیلم با یک نفر
قرارداد بسته می‌شد و کار را انجام می‌داد اما الان می‌بینیم که کسی به صورت فردی این کار را انجام نمی‌دهد و فعالیت در جلوه‌های ویژه میدانی و بصری به شکل گروهی و تیمی انجام می‌شود، چون توان انجام این کار از عهده یک نفر خارج است. با بالا رفتن سطح دانش سفارش‌دهنده‌ها این نیاز شکل می‌گیرد که نیروهای متخصص این حرفه خودشان را ارتقا دهند.
دیدگاه تان را بنویسید