شب‌های تهران

هیرش سعیدیان: مفهوم «شهر شب» در دهه ۲۰ میلادی در آمریکای شمالی به عنوان زادگاه الکتریسیته در شکل مدرن خود وارد مفاهیم جامعه‌شناسی شد. برخی صاحب‌نظران معتقدند که زمان در یک شهر چند میلیون نفری قابل توقف نیست و نمی‌توان همچون زیست کهن روستایی تاریکی و فقدان نور طبیعی را پایانی بر فعالیت اقتصادی و گردشگری یک کلانشهر دانست. برای مثال ممکن است گردشگری که صدها کیلومتر راه را برای دیدار از اصفهان پیموده تمایل داشته باشد از این شهر زیبا در شب نیز بازدید کند. در برخی شهرهای جهان سال‌هاست که علاوه بر نقاط پراکنده در سطح شهر، خیابان‌راه‌هایی نیز به عنوان قدمگاه شب و روز اختصاص یافته است، محور «استروگت» در شهر کپنهاگ با طول بیش از سه کیلومتر، محله «کوفینگر» در مونیخ، خیابان «ریجنت» در لندن و محله استقلال استانبول از این جمله‌اند. زیست شبانه به ویژه در کشورهای دارای آب و هوای گرم از رونق بیشتری برخوردار است، شهرهای گرم اسپانیا و ایتالیا به نسبت برخی شهرهای شمالی نروژ دارای شب‌های پویاتری هستند. تغییر اقلیم در ایران و گرم‌تر شدن هوا در دو دهه اخیر مدت‌هاست، تقاضا برای احیای زیست شبانه در تهران گرمسیر را در بُرد مباحث روز قرار داده است. شورای پنجم کلیات لایحه «الزام شهرداری به برنامه‌ریزی و بسترسازی و احیای زیست شبانه» را به تصویب رساند و قرار بر این بود که در ابتدا پنج محور پایتخت شامل حد فاصل میدان قدس تا تجریش، میدان ولیعصر تا میدان فاطمی، صادقیه، نازی‌آباد و تهرانپارس از حیات شبانه برخوردار شوند. این طرح اما با مخالفت‌هایی روبه‌رو شد، جانشین فرماندهی نیروی انتظامی اظهار کرد که «حیات شبانه را قبول نداریم و این فرهنگ حتی در اروپا هم نیست و زیر بار آن نخواهیم رفت». یکی از دلایل این مخالفت از سوی یک مقام دیگر پلیس این‌گونه اعلام شد که «نمی‌توانیم واحدهای صنفی را مجزا کنیم و بگوییم که واحدهای صنفی در فلان خیابان‌ها می‌توانند تا دیروقت فعالیت کنند و بقیه باید فعالیت خود را تعطیل کنند». همچنین تامین امنیت مردم در شب از دیگر دغدغه‌های مخالفان طرح است، هرچند موافقان این طرح تزریق نور و جنب و جوش شبانه را عاملی برای مقابله با شب‌مردگی و آسیب‌های اجتماعی و به تبع آن ارتقای امنیت معرفی می‌کنند. مخالفت‌ها البته تنها از سوی برخی مقامات پلیس ابراز نشد و رئیس شورای شهر نیز در نظری متفاوت از برخی همکارانش اظهار کرد که زیست شبانه فرزندانش ممکن است موجب نگرانی او به عنوان یک پدر شود. هرچند وی بعداً اظهاراتش را تعدیل و اظهار کرد: «مردم شب‌ها بیدار بمانند به ما ربطی ندارد.» روزنامه کیهان در مخالفت با این طرح نوشت: «زیست شبانه را به زبان خودمانی می‌توان همان دوردور قانونمند‌شده تلقی کرد.» با این همه موافقان طرح بیشتر بر جنبه‌های اقتصادی و گردشگری این طرح تاکید دارند. ایجاد چند صد هزار شغل شبانه با ایجاد شیفت شب هزاران واحد صنفی از جمله نقاط قوتی است که این طیف بر آن تاکید می‌کنند. با این همه به نظر می‌رسد اجرای عملی این طرح نیازمند گفت‌وگو و نوعی توافق و نزدیک‌سازی نظرات میان موافقان و مخالفان این طرح باشد. با وجود آنکه رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران،  تحقق زیست شبانه را یکی از رویکردهای اولویت‌دار مدیریت شهری عنوان کرده، اما این طرح فعلاً با مخالفت نهادهایی همچون فرمانداری تهران روبه‌رو شده است.