ستون فقرات دین
در چه شرایطی مراجع به سیاستگذار و حکمران تذکر می‌دهند؟
حامد خراسانی: در طول تاریخ مواردی وجود دارد که مراجع تقلید و روحانیون بلندپایه برای وضعیت معیشتی مردم به حکمرانان و سیاستگذاران تذکر داده‌اند. در سال‌های اخیر فشار اقتصادی و به‌خصوص تورم بالا، باعث تاثیر منفی بر زندگی مردم شده است. این مساله باعث شده است افراد تاثیرگذار و مهم کشور به حمایت از وضعیت معیشتی مردم موضع‌گیری کنند. آیت‌الله جوادی‌آملی اخیراً در یکی از سخنرانی‌هایشان نسبت به وضعیت اقتصادی و شرایط کنونی نکاتی را متذکر شده‌اند. در این سخنرانی از نقش مهم اقتصاد بر مردم و جامعه صحبت به میان آمده است. آیت‌الله جوادی‌آملی عنوان کرده‌اند که اقتصاد، انسان را ستون دین می‌کند و مردم زمانی می‌توانند ستون باشند که مشکلات اقتصادی نداشته باشند. در ادامه این سخنرانی، به تفصیل کلمه «فقیر» را ریشه‌یابی کرده‌اند و مفهوم این کلمه را از «گدا» جدا کرده‌اند و توضیح داده‌اند فقیر به معنای کسی است که ستون فقراتش شکسته است و چنین شخصی دیگر شرایط ایستادن و قائم بودن را ندارد، از این‌رو مسوولان باید با برنامه‌ریزی ویژه‌ای فشار کنونی را بر روی مردم از بین ببرند. در صحبت‌های ایشان چند نکته دیگر ذکر شده است که «مال عامل قیام یک ملت است» و همچنین «مال را به دست مسوولان سفیه نسپارید». این تذکرهای صریح و شفاف را باید هشداری مهم و دلسوزانه در شرایط کنونی در نظر بگیریم.
باید توجه داشته باشیم که معمولاً مراجع زمانی تذکر می‌دهند که اوضاع از شرایط عادی و نرمال خارج شده است. یعنی به‌طور معمول، آنها برای موارد غیرضروری تذکر نمی‌دهند. همان‌طور که مشهود است، وضعیت اقتصادی کشور شرایط نابسامانی را طی می‌کند. اما اگر سیاستگذار در چنین شرایطی واکنشی سریع نسبت به شرایط نشان ندهد چه عواقبی به سراغ کشور خواهد آمد؟ اولین نکته این است که همان‌طور که بارها توسط بزرگان تذکر داده شده است، شرایط اقتصادی در حفظ دین مردم نیز بسیار تاثیرگذار است. اگر صداوسیما، وزارت آموزش و پرورش و سازمان‌های اینچنینی مبالغ کلانی را برای ترویج دین در نظر می‌گیرند، باید سیاستگذار در سطح کلان در نظر داشته باشد که وضعیت اقتصادی نابسامان تاثیری بسیار بد بر روی دینداری مردم خواهد گذاشت که بعداً با هزینه‌های معمول جبران نخواهد شد.
اما نکته بعدی که باید آن را در نظر بگیریم، این بحث است که به عواقب سپردن بیت‌المال به دست مسوولان سفیه توجه کنیم. ابتدایی‌ترین نکته آن است که مال ضایع می‌شود. اما ارزشمندتر از مال، اعتماد مردم خواهد بود. پژوهش‌های دقیقی در اقتصاد رفتاری وجود دارد که نشان می‌دهد مردم با یک مورد بی‌اعتمادی، تمام اعتمادشان را از دست می‌دهند. یعنی اگر شما به پنج نفر پولی قرض بدهید و یکی از آنها پول شما را بدزدد، دیگر به سختی پول قرض خواهید داد. این نکته نشان می‌دهد که اعتماد جای آزمون و خطا ندارد. اگر سیاستگذار بی‌مسوولیتی نسبت به شرایط و مال مردم داشته باشد، این بی‌اعتمادی ممکن است سالیان زیادی در خاطر مردم باقی بماند.
