ارقام دوست‌داشتنی

محمد علی‌نژاد: میل به پیشرفت یکی از خصلت‌های بارز انسان است و هرچه موفقیت‌های یک فرد بیشتر می‌شود انگار عطشش برای پیشرفت و حرکت رو به جلو بیشتر می‌شود. از سوی دیگر اکثر انسان‌ها هیچ‌گاه از شرایط موجود راضی نیستند و همواره فکر می‌کنند شرایطشان در مقایسه با افراد مشابه‌شان بدتر است. بحث اشتغال که می‌شود این وضعیت شدیدتر می‌شود و بسیاری فکر می‌کنند دستمزدی که دریافت می‌کنند در قبال کاری که انجام می‌دهند شاید کافی نباشد و در پی این هستند تا به هر نحوی که شده نسبت به میزان پرداختی‌ها در شرکت‌های مشابه یا مشاغل دیگر با تحصیلات مشابه اطلاع پیدا کنند. از سوی دیگر شرکت‌ها و صاحبان کسب‌وکار نیز همواره یکی از دغدغه‌هایشان این بوده است که چه دستمزدی به کارمندان خود بدهند تا هم آنها ناراضی نباشند و هم هزینه‌هایشان به حداقل برسد. داشتن آگاهی کافی در خصوص اعداد و ارقام مربوط به دستمزدها به کارفرمایان و کارجویان کمک می‌کند تا در خصوص آینده کاری خود یا کسب‌وکار خود بهتر تصمیم گرفته و حقوق منصفانه‌تری دریافت یا پرداخت کنند. چند سالی هست که ایران‌تلنت این معضل را با ارائه گزارش‌های سالانه حقوق و دستمزد خود تقریباً حل کرده است. ایران‌تلنت که مدت‌هاست نام خود را به عنوان یک سایت کاریابی (Job site) و پلی میان کارفرما و کارجو در کشور بر سر زبان‌ها انداخته از سال 1392 نیز در گزارشی تحت عنوان حقوق و دستمزد به عنوان مرجعی جامع و شفاف در خصوص میانگین حقوق گروه‌های شغلی مختلف نام خود را مطرح کرده و فعالان بازار کسب‌وکار کشور را به نوعی از سردرگمی در این حوزه رها کرده است. با این حال گزارش سال 97 ایران‌تلنت از جهات زیادی با گزارش‌های سال‌های پیش این گروه متفاوت است. مهم‌ترین وجه تمایز گزارش امسال، تصمیم گروه ایران‌تلنت در خصوص ایجاد وب‌سایتی مستقل با نام IranSalary.com بوده که با هدف تسریع و تسهیل استفاده کاربران از این اطلاعات در تمام طول سال به فعالیت مشغول است. پلت‌فورم اخیر، سامانه هوشمندی است که فرآیند جست‌وجوی اطلاعات از حقوق‌های دریافتی را برای کاربران تسهیل کرده و این امکان را به آنها می‌دهد که به آسانی از میانگین دریافتی در گروه شغلی مربوط به خود آگاهی پیدا کنند و تاثیر پارامترهای مختلف بر افزایش یا کاهش حقوق را مورد ارزیابی قرار دهند.

نحوه تحقیق

ارزیابی حقوق و دستمزد از سال 1392 آغاز شد و تا سال 1396 نزدیک به 350 هزار نفر در این ارزیابی‌ها شرکت کردند. نحوه جمع‌آوری داده‌ها از سال 1392 به این صورت بود که در دی و بهمن هر سال پرسش‌نامه‌ای آنلاین در وب‌سایت ایران‌تلنت ارائه شده و از واجدان شرایط برای پر کردن این فرم دعوت می‌شد اما از امسال کاربران با ورود به سایت iransalary اطلاعات خود را به‌روزرسانی خواهند کرد. از دلایل مشارکت افراد در این ارزیابی می‌توان به شناخت جایگاه خود در بازار کار، بررسی پیشنهادهای شغلی جدید، درخواست برای افزایش حقوق و مقایسه دریافتی خود با افرادی با مشاغل مشابه اشاره کرد.

اما یکی از مهم‌ترین کارهایی که این گزارش انجام داده، استانداردسازی داده‌ها بوده است. ارائه اطلاعات دستمزدی نیازمند دسته‌بندی صحیح و دقیق داده‌ها بر اساس گروه شغلی، استان محل کار، رده سازمانی و سایر دسته‌بندهای موثر بر میزان دریافتی نظیر سابقه کار و مهارت‌های کاربردی است. پس از جمع‌آوری داده و ثبت آنها در پایگاه اطلاعاتی، این داده‌ها با استفاده از روش‌های آماری تحلیل و طبقه‌بندی می‌شوند. البته پیش از ارائه، پارامترهای نهایی گزارش از سوی چند صاحب‌نظر در این حوزه مورد تایید قرار گرفته است.

داده‌های حقوق و دستمزد در چارچوب کمی و با استفاده از روش پیمایشی مورد پردازش قرار می‌گیرند. پس از انجام مراحل لازم برای آماده‌سازی داده‌ها و بیرون انداختن مقادیر پرت، بازه رایج دریافتی با محاسبه پنج درصد پایین و 95 درصد بالای دستمزد دریافتی گروه‌های مورد نظر به دست آمده و همچنین برای نمایش دستمزد خالص افراد در یک گروه شغلی از صدک‌های 5، 25، 50، 75 و 95 استفاده شده است. در این گزارش همچنین برای توصیف داده‌ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات واردشده از نرم‌افزارهای آماری نظیر SPSS و روش‌های توصیفی آمار شامل فراوانی، میانه، صدک و میانگین استفاده شده است.

علاوه بر این در جداول حقوق و دستمزد نه‌تنها بازه رایج دریافتی برای سه سطح سازمانی (آبی، بنفش و قرمز) در یک گروه شغلی صورت گرفته است، بلکه بازه دریافتی افراد بر اساس مشخصات فردی و اطلاعات محل کارشان به صورت مجزا مشخص شده است. داده‌های حاصل از این نظرسنجی در کنار داده‌های به دست آمده از پرسش و پاسخ از برخی فعالان بازار، جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل شده‌اند.

یافته‌های گزارش 97

در حالی که با اعلام دولت مبنی بر افزایش حداقل حقوق در سال جدید، توجه بیشتری به بحث حقوق و دستمزد شده است، گروه ایران‌تلنت با استفاده از اطلاعات موجود در سامانه ایران‌سلری به بررسی دقیق حقوق و دستمزد در استان‌های مختلف کشور و به تفکیک شغل، حوزه اشتغال، بخش خصوصی یا دولتی، میزان تحصیلات، سابقه کاری و... پرداخته است.

بر اساس داده‌های به دست آمده از حدود 40 هزار نفر از شاغلان تمام‌وقت در استان تهران در سال 97، میانگین درآمد کارشناسان در این سال دو میلیون و 800 هزار تومان و مدیران ارشد شش میلیون و 200 هزار تومان بوده است که در این میان افراد شاغل در شرکت‌های بازرگانی بیشترین میانگین حقوق را دریافت کرده‌اند. همچنین یکی دیگر از یافته‌های این پژوهش، تاثیر بیشتر سطح تحصیلات در بخش دولتی در مقایسه با بخش خصوصی بوده است.

بر اساس نتایج پژوهش‌های انجام‌شده از سوی مجموعه ایران‌تلنت، به‌طور کلی میانگین دستمزد در سال 97 برای کارشناسان 8 /2 میلیون تومان، برای مدیران رده میانی 1 /4 میلیون تومان و برای مدیران ارشد 2 /6 میلیون تومان محاسبه شده است. بدین ترتیب می‌توان این نتیجه را گرفت که دریافتی مدیران ارشد بیش از دو برابر میانگین دریافتی کارشناسان یک مجموعه است و اختلاف فضایی‌ای میان دستمزدهای آنها وجود ندارد.

در بخشی دیگر از نتایج این گزارش که تاثیر نوع فعالیت شرکت بر میزان دستمزد را مورد بررسی قرار می‌دهد، مشاهده می‌شود شاغلان در شرکت‌های بازرگانی بیشترین دریافتی‌ها را در سطوح مدیریتی نسبت به مدیران سایر گروه‌های شغلی داشته‌اند. همچنین در این شرکت‌ها اختلاف میان رده‌های سازمانی بیشترین مقدار است. همچنین اندازه یک شرکت عامل دیگری است که بر میزان دستمزدها تاثیر می‌گذارد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، شاغلان در شرکت‌های بزرگ دریافتی بیشتری نسبت به مجموعه‌های کوچک‌تر دارند. به‌طوری که میانگین دریافتی کارشناسان شرکت‌های بزرگ 17 درصد، برای مدیران میانی 20 درصد و برای مدیران ارشد 14 درصد بیشتر از شرکت‌های کوچک گزارش شده است. البته ذکر این موضوع نیز حائز اهمیت است که در مقایسه با روند سه سال گذشته، اختلاف میان شرکت‌های بزرگ و کوچک در حال کمتر شدن است.

از سوی دیگر مقایسه دریافتی کارکنان بخش خصوصی و دولتی نشان می‌دهد میانگین دریافتی مدیران در این دو بخش تا حد بسیار زیادی نزدیک به هم است اما کارشناسان شاغل در بخش دولتی نزدیک 25 درصد بیشتر از همرده‌هایشان در بخش خصوصی دستمزد می‌گیرند. البته باید به این موضوع نیز اشاره کرد که مزایا در این بررسی‌ها لحاظ نشده و تنها دستمزد خالص ملاک مقایسه ایران‌سلری بوده است. در شرکت‌های بین‌المللی اما اوضاع به کلی متفاوت است و میانگین درآمد مدیران ارشد بسیار بالاتر از شرکت‌های دولتی و خصوصی داخلی است. بر اساس داده‌های منتشرشده از سوی ایران‌سلری میانگین دریافتی مدیران ارشد ایرانی شرکت‌های بین‌المللی حدود 12 میلیون و 200 هزار تومان در ماه است.

یکی از چالش‌هایی که بر سر راه نیروی کار جوان به بازار کار وجود دارد سابقه کار است، اکثر شرکت‌ها برای استخدام نیروی مورد نیاز خود اغلب خواستار افرادی با سابقه کار بالا هستند اما تاثیر سابقه کار بر حقوق کارمندان چقدر است. گزارش ایران‌سلری نشان می‌دهد بیشترین تاثیر سابقه کار در سال‌های نخست کاری تا 15 سال اتفاق می‌افتد. بر اساس آمار می‌توان این‌گونه اعلام کرد که یک مدیر ارشد با دریافتی تقریباً سه‌برابری یک کارشناس تازه‌کار بازنشسته می‌شود. همچنین بر اساس اطلاعات پلت‌فورم این وب‌سایت، یک کارشناس در زمان بازنشستگی به‌طور متوسط 8 /1 برابر یک کارشناس تازه‌کار در همان حوزه کاری حقوق دریافت می‌کند.

در زمینه مدرک نیز به نظر می‌رسد بخش دولتی اهمیت بیشتری به مدرک تحصیلی می‌دهد بدین صورت که تفاوت دریافتی یک مدیر ارشد فوق‌لیسانس در بخش دولتی 25 درصد از یک مدیر ارشد با لیسانس در همان بخش بیشتر است در حالی که این تفاوت در بخش خصوصی تنها 13 درصد است. این نتایج را می‌توان این‌گونه تحلیل کرد که بخش خصوصی به‌جای توجه به مدرک تمایل بیشتری به مهارت‌گرایی و سنجش افراد بر اساس توانمندی و اثربخشی‌شان دارد.

یکی دیگر از بخش‌های جذاب این پلت‌فورم، گزینه‌ای به نام مسیر شغلی است که در آن می‌توان مشاهده کرد در هر شغل به چه میزان رشته‌های تحصیلی مختلف فعالیت دارند و بالعکس فارغ‌التحصیلان رشته‌های تحصیلی مختلف در چه حوزه‌هایی مشغول کار هستند.