مسیر سنگلاخ
ساختار بودجه‌ریزی در ایران چه ایراداتی دارد؟
مرضیه محمودی: 21 بهمن‌ماه، رئیس مجلس از «اصلاحات ساختاری کشور» به دستور مقام معظم رهبری خبر داد. خبری که علی لاریجانی عنوان کرد بسیار کلی بود و اشاره‌ای به جزئیات نداشت. تنها جزئیاتی که او در جلسه شورای اداری قم به این خبر اضافه کرد این بود که «ممکن است ظرف ماه‌های آینده اصلاحات ساختاری در کشور داشته باشیم و این اصلاحات ممکن است موجب برخی تغییرات در بودجه شود». او همچنین گفته بود «در زمینه اصلاح ساختار در برخی از حوزه‌ها همچون در بحث انرژی هم ممکن است تغییراتی به وجود آید که هدف آن رفاه مردم است». پس از آن، برخی از نمایندگان مجلس از سخنان لاریجانی رمزگشایی کردند. از آن جمله امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، عضو هیات‌رئیسه مجلس تاکید کرده بود فرمان رهبری معطوف به «اصلاح لایحه بودجه است» و نه «اصلاح ساختار کشور». او گفته بود پس از آنکه پیش‌نویس لایحه بودجه ۹۸ تهیه شد، رهبر انقلاب نامه‌ای به شورای هماهنگی اقتصادی و دولت نوشتند و ۶ بند ایراد و توصیه داشتند. بعد مسوولان گفتند «اصلاح لایحه بودجه بر این اساس زمان می‌برد چون اصلاح برخی بخش‌ها مقدمات و کار مطالعاتی می‌خواهد»، رهبر معظم انقلاب فرمودند «چهار ماه به شما فرصت می‌دهم، تا جایی که می‌توانید برای ارائه لایحه بودجه ۹۸ انجام دهید، مواردی هم که فرصت نمی‌شود، به‌صورت لایحه اصلاحیه در اردیبهشت‌ماه انجام دهید.» محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور هم درباره اصلاح ساختار بودجه گفته «رهبری به مجلس دستور دادند در جلسات مربوط به سران سه قوه کار اساسی انجام شود تا ماندگار باشد.» برآیند این اظهارات این است که قرار است ساختار بودجه کشور تغییرات اساسی داشته باشد؛ تغییراتی ماندگار با کمک سران سه قوه. اما محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس توضیحات دیگری درباره این اصلاحات عنوان کرده و گفته قرار است اصلاحات به گونه‌ای باشد که نحوه اداره کشور منطبق با شرایط جنگ اقتصادی باشد. این سخنان نشان می‌دهد گویا قرار نیست اصلاحات بلندمدتی انجام شود و تنها قرار است برای سال سخت پیش رو تدابیری اندیشیده شود. اگرچه مشخص نیست تغییر اساسی بودجه مدنظر است یا آماده‌سازی کشور برای شرایط جنگ اقتصادی، اما اگر هدف از اصلاح ساختار بودجه، اصلاحات اساسی و بلندمدت باشد، ساختار بودجه‌ریزی در ایران چه ایراداتی دارد و آیا چهار ماه زمان برای اصلاح سیستم بودجه‌ریزی 40ساله کافی است؟ از آن مهم‌تر اینکه این اصلاحات قرار است شامل چه مواردی باشد؟ چراکه هر سال موسم تدوین بودجه، اصلاحات بودجه مطرح می‌شود. اصلاحاتی مانند کاهش اتکای به نفت، افزایش صادرات غیرنفتی، افزایش درآمد مالیاتی، اصلاح قیمت انرژی و حذف یارانه‌ها. مساله اینجاست که برخی از این آرزوها شدنی نیست. مانند کاهش اتکای به نفت و افزایش درآمد مالیاتی. برخی هم که شدنی است هزینه سیاسی دارد و نه دولت و نه مجلس حاضر به پذیرش تبعات آن نیستند. مانند اصلاح قیمت انرژی و حذف یارانه‌های متعدد. از طرف دیگر احتمالاً بخش مهمی از اصلاح بودجه مشروط به کوچک‌سازی بدنه دولت برای کاهش هزینه‌های جاری است. اما آیا کوچک‌سازی دولت شدنی است؟ یا شرایط اجتماعی جامعه آمادگی حذف یارانه‌های متعدد را دارد؟ با این تفاسیر باید دید چقدر می‌توان امید داشت که اصلاحات ساختاری بودجه انجام شود؟
