مثلث فسادآور
تحریم، انحصار و ارز چندنرخی چگونه فساد می‌آفرینند؟
ابراهیم علیزاده: «تحریم»، «انحصار» و «ارز چندنرخی» سه بندی که پای اقتصاد ایران را رها نمی‌کنند. ایران هنوز دستاوردهای برجام را کسب نکرده، با تشدید تحریم‌ها مواجه شد. اقتصاد ایران هنوز به ثمره انحصارشکنی در یکی دو بخش اقتصادی و بانکی مانند آزادسازی واردات طلا برای بخش خصوصی دست پیدا نکرده، درگیر تشدید انحصار در خیلی از بخش‌های دیگر شده است. اقتصاد ایران هنوز طعم محقق شدن وعده تک‌نرخی کردن ارز را نچشیده بود که ارز دونرخی آن به چندنرخی تبدیل شد و در نهایت حاصل همه این اتفاقات شرایط خاصی را برای اقتصاد ایران به وجود آورد.
رئیس‌جمهور نیز شرایط فعلی را شرایط ویژه‌ای توصیف کرده و گفته است: «مردم در زندگی، کسب‌وکار، فعالیت، واردات و صادرات، تولید، بازار و معیشت خود، مشکلاتی دارند، اما چون می‌دانند ریشه این مشکلات عمدتاً از سوی دشمنان طراحی شده و آنها آغازگر این صحنه برای ما و منطقه هستند، کاملاً در محاسبات خود سهم دولت، دیگر دستگاه‌ها و داخل و خارج را می‌سنجند.» وی که در نشست 26 دی‌ماه هیات وزیران با استانداران سراسر کشور سخن می‌گفت، به بحث تحریم‌ها اشاره و بیان کرد: «در کنار مشکلاتی که فشار خارجی تحریم بر کشور وارد کرده، برخی مشکلات هم در داخل کشور داشته و داریم.» او سپس از ارتباط تحریم و فساد صحبت کرد و افزود: «تحریم به ظاهر به رشد و توسعه کشور و زندگی مردم فشار وارد می‌کند، اما اثر بسیار بد آن گسترش فساد است.» رئیس‌جمهور همچنین با بیان اینکه تحریم، انحصار و چندنرخی بودن فسادآور است، گفت: «به دلیل آنکه ارز به صورت چندنرخی در اختیار قرار می‌گیرد، فساد ایجاد می‌کند و این نیاز به مراقبت و دقت بالا دارد.» این سخنان روحانی در حالی است که در همین دوره ریاست‌جمهوری او همزمان با چندنرخی بودن ارز و اختصاص ارز دولتی برای برخی بخش‌ها، هنوز مصارف برخی از ارزهای توزیع‌شده مشخص نیست. اواخر دی‌ماه امسال رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در یک گفت‌وگوی تلویزیونی اعلام کرد: «بر اساس گزارش‌ها از ابتدای امسال تا ۲۷ دی، از کل منابع ارزی که برای واردات کالا تخصیص پیدا کرده بود، حدود یک‌چهارم آن (به میزان 5 /3 میلیارد دلار) با وجود اختصاص ارز، کالایی وارد نشده است.» نکته قابل تامل اینکه برای حل این مشکل، به جای اصلاح سیاست چندنرخی بودن ارز، تصمیم گرفته شده که سامانه اعتبارسنجی بازرگانان راه‌اندازی و محدودیت‌هایی برای تجار در نظر گرفته شود. در چنین فضایی که هنوز اقتصاد ایران درگیر بسترهای رانت‌زا مانند ارز چندنرخی است، رئیس‌جمهور از اهمیت شفافیت نیز سخن گفته و بیان کرده است: «درست است که برای مبارزه با فساد نیاز به دستگاه نظارتی و دادگاه داریم، اما اساس در این راه شفافیت است. این فضای مجازی است که می‌تواند این شفافیت را به وجود بیاورد. امکانات فضای مجازی روزانه گسترش پیدا می‌کند و فیلتر و فیلترینگ هم به تدریج به تاریخ خواهد پیوست.» اما آیا صرفاً سخنان گلایه‌آمیز از مشکلات، منجر به حل آنها خواهد شد؟
