دوراهی اروپا
عراقچی جلسه با نمایندگان اروپایی را به نشانه اعتراض ترک کرد
اوضاع سیاست خارجی این روزها کمی پیچیده شده؛ هم برای ایران، هم اروپا و حتی آمریکا. در این میان به نظر می‌آید اوضاع برای اروپا پیچیده‌تر از دیگران است و اروپا بر سر دوراهی مانده؛ چراکه آمریکا خواستار حضور پررنگ اتحادیه اروپا در نشست لهستان است و ایران خواهان لغو این نشست از سوی اروپاست. از سوی دیگر، ایران در انتظار است که اروپا برای نشان دادن حسن نیت خود هرچه سریع‌تر از SPV رونمایی کند اما آمریکا دریافته راه مطمئن برای تحریک ایران و خروج از برجام از مسیر اروپا می‌گذرد. همه اینها سبب شد که هفته گذشته، هفته پرخبری در عرصه سیاست خارجی باشد.
۲۱ دی‌ماه بود که وزیر امور خارجه آمریکا در جریان سفر به خاورمیانه از برگزاری نشستی برای بررسی مسائل منطقه خاورمیانه و به‌خصوص ایران در لهستان خبر داد و از همه کشورها خواست در این نشست شرکت کنند. این درخواست آمریکا از ورشو با واکنش تند تهران مواجه شد. وزارت امور خارجه ایران چند باری به لهستان در خصوص برگزاری این نشست هشدار داده و عواقب این نشست را گوشزد کرده است. معاون وزیر خارجه لهستان می‌گوید «در این کنفرانس، پیشبرد صلح و امنیت خاورمیانه در کلیت خود مورد بحث و تبادل‌نظر قرار خواهد گرفت و به هیچ وجه این نشست علیه کشور خاصی از جمله ایران نخواهد بود.» اما ایران می‌گوید «دولت لهستان باید نیات واقعی آمریکا از این کنفرانس را درک کرده و متوجه عواقب آن باشد.»
اروپا بر سر دوراهی
حال اروپا برای حضور یا عدم حضور در این نشست بر سر دوراهی مانده. یک رسانه آمریکایی گزارش داده تلاش‌های دولت این کشور برای همراه کردن کشورهای اروپایی با کارزار فشار علیه ایران به بن‌بست خورده و منابع آگاه می‌گویند کشورهای عضو اتحادیه اروپا در این نشست شرکت نخواهند کرد. از آن جمله فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده به دلیل حضور در نشست اتحادیه آفریقا، در کنفرانس موسوم به «آینده خاورمیانه» شرکت نمی‌کند. فرانسه اعلام کرده وزیر خارجه‌اش را به این نشست نمی‌فرستد. بریتانیا و آلمان هنوز تصمیم نگرفته‌اند چه کسی را به‌عنوان نماینده‌شان بفرستند. وزیر خارجه لوکزامبورگ هم گفته به خاطر داشتن برنامه‌ای دیگر در این نشست شرکت نخواهد کرد.
شورای آتلانتیک هم در گزارشی خبر داده «اعلام خبر برگزاری یک نشست بین‌المللی با موضوع امنیت و ثبات در خاورمیانه، نه‌تنها برای ایرانی‌ها بلکه برای لهستانی‌ها نیز غافلگیرکننده بود. حتی شایعاتی هست مبنی بر اینکه وقتی وزیر امور خارجه آمریکا خبر برگزاری این نشست در ماه آتی را اعلام کرد، مقامات لهستانی نیز شوکه شدند.»
چرا صلح نه؟
همزمان با طرح نشست لهستان، شماری از فعالان سیاسی و اجتماعی در آمریکا و کشورهای مختلف طوماری را امضا کردند که در آن از اروپایی‌ها خواسته شده در نشست ورشو شرکت نکنند و «به جای برگزاری اجلاسی برای تقابل با ایران، ما به جامعه جهانی برای اعمال فشار به آمریکا برای بازگشت دوباره به توافق هسته‌ای با ایران پس از خروج یک‌جانبه ترامپ از آن و لغو تحریم‌ها علیه ایران اقدام کنیم.» سازمان‌دهندگان این طومار همچنین از کشورهای اروپایی خواسته‌اند تا این بیانیه را با هدف صرف‌نظر کردن از شرکت در این اجلاس در ورشو و همچنین فراهم ساختن زمینه برگزاری اجلاسی با محوریت صلح در خاورمیانه با حضور تمامی کشورهای خاورمیانه از جمله ایران امضا کنند.
تمام است!
اما این تنها مشکل ایران با اروپا نیست. مدت‌هاست که اتحادیه اروپا می‌گوید در حال طراحی سازوکار ویژه مالی با ایران است اما خبری از نهایی شدن آن شنیده نمی‌شود. این مساله هم منجر به واکنش مقامات ایرانی شده. از آن جمله گفته می‌شود عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه برخورد تندی با نمایندگان اروپایی داشته است. 18 دی‌ماه عراقچی با چند نماینده اروپا جلسه داشت. اگرچه اخبار رسمی از آن جلسه منتشر نشده اما خبرگزاری رویترز به نقل از چهار دیپلمات ادعا کرد در این دیدار که در ساختمان وزارت خارجه ایران، میان طرف ایرانی با دیپلمات‌های فرانسه، انگلیس، آلمان، دانمارک، هلند و بلژیک انجام شد، اروپایی‌ها گفته‌اند که دیگر نمی‌توانند آزمایش‌های موشکی ایران و اقدامات این کشور برای ترور برخی افراد در خاک اروپا را تحمل کنند. این در حالی است که سایت انتخاب گفته به جزئیاتی از آن جلسه دست یافته که نشان می‌دهد جلسه مذکور آنچنان که اروپایی‌ها گفته‌اند پیش نرفته و ماجرا به‌گونه‌ای دیگر رقم خورده بود. شنیده‌های «انتخاب» حکایت از آن دارد که در جلسه مذکور، طرف‌های اروپایی بدون آنکه موضوع جلسه را عنوان کنند، به وزارت خارجه آمده و شروع به بیان موضوعات امنیتی کردند. در این میان، یکی از دیپلمات‌های اروپایی کاغذی بیرون آورد تا بیانیه‌ای از طرف جمع بخواند. در این لحظه، عباس عراقچی با قاطعیت حرف طرف مقابل را قطع کرد و گفت: «فکر می‌کردیم آمده‌اید تا از کم‌کاری‌های خود درباره برجام بگویید یا درباره تروریست‌هایی که در اروپا پناه داده‌اید، توضیح دهید و عذرخواهی کنید.» عراقچی سپس اجازه نداد آنها سخنان خود را ادامه دهند و اعلام کرد که «دیدار تمام است». او سپس از جلسه خارج شد، در را محکم بست و رفت. در این میان، دیپلمات‌های اروپایی خواهش کردند که یادداشت خود را تحویل مقام‌های ایرانی دهند، اما از طرف ایرانی، هیچ‌کس آن را تحویل نگرفت و سرانجام اروپایی‌ها نیز رفتند.
آغاز تحریم‌های اروپا؟
همزمان خبرگزاری رویترز در گزارش خود درباره نشست پرتنش میان دیپلمات‌های ایرانی و اروپایی خبر داد که اتحادیه اروپا طرحی را برای اعمال تحریم علیه ایران در ارتباط با برنامه موشکی و مسائل دیگر تهیه و آماده کرده و گفته مواضع آنها به سمت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا متمایل شده است. بر اساس جزئیات تازه رویترز، یک دیپلمات اروپایی درباره روند مذاکرات دیپلماتیک با ایران گفت: نوعی ناامیدی بین بریتانیا، فرانسه و آلمان بعد از فاز اول دیپلماسی با ایران به وجود آمده است. ما فکر می‌کردیم که می‌توان در حوزه‌های مختلف با ایران وارد مذاکره شد. از سوی دیگر مقامات ایران هم به اروپا انتقاد کرده‌اند. از آن جمله کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی تاخیرهای مکرر اتحادیه اروپا برای عملیاتی کردن سازوکار مالی ویژه تعامل را غیرقابل پذیرش دانست و گفت: اگر دولت‌های اروپایی می‌دانستند بر شرکت‌های خود نفوذی ندارند، چرا با ایران وارد مذاکره شدند؟
از سوی دیگر رئیس سازمان انرژی اتمی از آغاز برخی برنامه‌های هسته‌ای ایران خبر داده و گفت: دهم یا یازدهم بهمن‌ماه از اردکان 30 تن کیک اورانیوم را راهی اصفهان می‌کنیم. علی‌اکبر صالحی گفته دستوراتی در زمینه فعالیت هسته‌ای به ما داده‌اند و ما روی آن فکر می‌کنیم که هم خلاف برجام نباشد و هم پیام لازم را داشته باشد. در کنار همه اینها، برخی از منابع آگاه اروپایی به دیپلماسی ایرانی گفته‌اند سازوکار ویژه اروپایی موسوم به اس‌پی‌وی (SPV) هفته جاری رسماً از سوی اتحادیه اروپا اعلام می‌شود. به گفته این منابع جمع‌بندی‌ها بر سر آخرین مراحل تصمیم‌گیری برای سازوکار ویژه اروپایی به پایان رسیده است و آخرین مشورت‌ها در این باره انجام می‌شود. این منابع همچنین گفتند اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای رسمی آغاز به‌کار این سازوکار را اعلام خواهد کرد.
تحریک ایران
رابطه نسبتاً آرام ایران و اروپا در حالی دستخوش برخی حواشی شده که به نظر می‌رسد این بخشی از سناریوی آمریکا برای بر هم زدن برجام است. آن‌گونه که دنیای اقتصاد نوشت آمریکا کمپین فشار حداکثری علیه ایران را مدت‌هاست آغاز کرده. اما حالا ارزیابی نتایج نشان می‌دهد این رویکرد کارآمدی لازم برای تحقق اهداف آنها را ندارد. به این ترتیب گزینه اصلی پیش‌روی کاخ سفید، تحریک ایران برای خروج از برجام از طریق ایجاد یک بحران میان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران است. در این میان جان بولتون فردی است که به شدت تلاش می‌کند تا با ایجاد چنین بحرانی ایران از برجام خارج شود. چراکه در صورت تداوم برجام بر اساس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران در سال ۲۰۲۰ لغو خواهند شد و در آن زمان ایران قادر است با خرید تسلیحات نظامی از روسیه و چین توانایی دفاعی خود را ارتقا دهد. از این‌رو زمان به ضرر کاخ سفید می‌گذرد. اما گویا این تحریکات بی‌نتیجه هم نبوده و مشکلات ایران و اروپا، حواشی و واکنش‌هایی در داخل هم داشته. از آن جمله آیت‌الله جنتی گفته: اروپایی‌ها از آمریکایی‌ها بدتر هستند یا اگر هم بدتر نباشند، بهتر هم نیستند. او گفته برخی خیال می‌کنند آمریکا که از برجام کنار کشید، می‌توانند به اروپایی‌ها تکیه کنند؛ در حالی که اروپایی‌ها امروز و فردا می‌کنند و کاری به نفع ما نخواهند کرد و دل بستن به اروپا نیز عین سفاهت است. متاسفانه در قضیه برجام مسوولان کشور ما به توصیه‌های رهبر انقلاب توجه نکردند و امروز نیز نتیجه‌ای نگرفته‌اند. او با اشاره به سخنان رهبری درباره مقابله با اقدام آمریکایی‌ها در صورت پاره کردن برجام، تصریح کرد: باید از مسوولان گله کنیم که چرا این کار (آتش زدن برجام) را نکردند؛ در نهایت هم باید همین کار را بکنند.
دستگیری پس از آزادی
اگرچه بخش مهم اخبار سیاسی هفته گذشته، حول سیاست خارجی بود اما در فضای داخل ماجرای کارگر هفت‌تپه هم خبرساز شد.
چندی پیش بود که اسماعیل بخشی، کارگر شرکت نیشکر هفت‌تپه را دستگیر و سپس آزاد کردند. او پس از آزادی مدعی شکنجه طی دوران بازداشتش شده بود که این ادعا از سوی وزارت اطلاعات رد شد.
پس از رد ادعای شکنجه بخشی توسط مجلس و وزارت اطلاعات و قوه قضائیه، ماجرا وارد فاز دیگری شد. ایران نوشت صدا و سیما مستندی با عنوان «طراحی سوخته» پخش کرد. این مستند پاسخی بود به ادعاهای بخشی و سپیده قلیان، فعال مدنی که او هم همزمان با بخشی بازداشت شده بود. اما این مستند، نه‌تنها ادعای آنها مبنی بر شکنجه را تکذیب می‌کرد، بلکه نشان می‌داد این افراد با چهره‌های مارکسیست در داخل و خارج در ارتباط بوده‌اند. هنوز بحث‌ها درباره این مستند در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری ادامه داشت که خبر بازداشت سپیده قلیان منتشر شد. محمدی، دادستان دزفول این خبر را اعلام کرد و گفت: «با نیابت قضایی از سوی دادستانی شهرستان شوش و پس از صدور دستورات قانونی ضابطین به منزل این فرد مراجعه کردند. هنگام مراجعه ماموران با مقاومت برادر و سایر اعضای خانواده که از اجرای حکم تمرد کرده، مواجه می‌شوند و برادر وی با ضابطین درگیر می‌شود.» به گزارش ایسنا، وی اضافه کرد: «در این درگیری دو مامور آقا و یک خانم زخمی می‌شوند؛ اما شرایط با دقت مدیریت و در نهایت متهم دستگیر می‌شود. همچنین یکی از برادران متهم که ماموران را مجروح کرده بود نیز بازداشت و روانه زندان شد.» محمدی درباره بازداشت اسماعیل بخشی هم گفت «با نیابت قضایی از سوی دادستانی شهرستان شوش و درخواست جلب بازداشت اسماعیل بخشی، دستور جلب این فرد در دادسرای دزفول صادر شد و این فرد یکشنبه شب در دزفول با همکاری نیروهای امنیتی-انتظامی دستگیر شده است.» وی با تکذیب خبر منتشره مبنی بر هجوم نیروهای مسلح ناشناس به خانه وی تصریح کرد: «این فرد از صبح روز گذشته (شنبه) متواری شده بود که با تلاش‌های صورت‌گرفته و پس از اقدامات موثر عملیاتی دستگیر شد.»
