رویگردانی از علم

ابراهیم علیزاده: با خنده و به طعنه گفت: «چند اقتصاددان بودند که سر قیمت ارز با ما چانه می‌زدند، مثلاً ارز 3800 تومان بود، می‌گفتند اگر این قیمت 4200 تومان شود تمام ایران گلستان می‌شود، گفتیم چطور؟ یکسری محاسبات می‌کردند که اگر نرخ ارز ما 4200 تومان شود، صادرات ما دو برابر می‌شود. حالا قیمت ارز حداقل 4200 تومان است، 7500 تومان هم در بازار دوم هست، یک بازار کوچک‌تر هم با قیمت دیگر داریم. خب اگر آنچه شما ترسیم می‌فرمودید می‌شد الان باید عطر گل در مشام مردم آنقدر باشد که چیز دیگری را نتوانند استشمام کنند.» حسن روحانی این سخنان را 14 آبان‌ماه در دیدار با معاونان و مدیران وزارت امور اقتصادی و دارایی زده بود و کنایه‌هایش را این‌طور ادامه داد: «بعضی فکر می‌کنند اقتصاد کتاب است، فرمول‌هایی را در کتاب خوانده، امتحان داده و نمره گرفته و اقتصاددان می‌شوند. نه، اقتصاد خیلی فراز و نشیب دارد و اینجاست که من به وزارت اقتصاد توصیه می‌کنم اگر می‌خواهید در اقتصاد پیشرفت کنید، صاحبان تجربه را هم بیاورید.» وی در این جلسه که فرهاد دژپسند، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی و حسین میرشجاعیان، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران به عنوان وزیر اقتصاد و معاون اقتصادی وزیر اقتصاد حضور داشتند، تصریح کرد: «همه علم اقتصاد در دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دیگر نیست، میزانی هم در بازار است، این را قبول کنید، میزانی هم در فضای اقتصادی جهانی است، ما باید هم از علم استفاده کنیم و هم از تجربه.»

روحانی سخنانی مشابه این را، این‌بار در هیات دولت مطرح کرد؛ با همان لبخند و زبان کنایه‌آمیز. وی در جلسه‌ای که این بار دژپسند و عبدالناصر همتی، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران و رئیس کل بانک مرکزی حضور داشتند اظهار کرد: «ما سال‌ها بود که با بانک مرکزی بحث می‌کردیم ورود طلا را آزاد کند، همیشه بانک مرکزی مخالفت می‌کرد و می‌گفت اگر طلا آزاد شود قیمت ارز بالا می‌رود، خب ما طلا را آزاد کردیم، قیمت ارز هم نرفت بالا، پایین آمد. پس معلوم شد فرمول‌هایی که دوستان ما در دانشگاه خواندند، گاهی نیاز به یک تجدیدنظری دارد و به هر حال در مقام عمل می‌شود راه دیگری برایش پیدا کرد.» دقیقاً در همین روز هفتم آذرماه حسین میرشجاعیان، معاون اقتصادی وزیر اقتصاد نیز سخنان قابل تاملی را بیان کرد. تسنیم سخنان او را این‌طور نقل کرده است: «ما اقتصادی‌ها یک اشکالی داریم و فکر می‌کنیم چیزی که روی کاغذ درست جواب می‌دهد، در محیط بیرونی هم درست جواب می‌دهد. در صورتی که این‌طور نیست، فاصله تئوری تا واقعیت شکاف زیادی است. اکثر اقتصاددانان قبول دارند که در بلندمدت مداخله دولت در قیمت‌گذاری امری مضر است، ولی شخصی که حائز 24 میلیون رای می‌شود فقط در ذهنش متغیرهای اقتصادی نیست، متغیرهای اجتماعی و فرهنگی و سیاسی نیز هست.» آیا اعلام برائت رئیس‌جمهور از اقتصاددانان و همراهی اقتصادخوانده‌های شاغل در دولت، تبعات اقتصادی ناگواری به همراه نخواهد داشت؟ آیا ممکن نیست با در نظر گرفتن ملاحظات غیراقتصادی فصل تازه‌ای از پوپولیسم در اقتصاد ایران کلید بخورد؟