اروپا با کدام ارتش؟

در دو هفته گذشته سربازان نروژی با دیگر سربازان اروپایی در یک گروه قرار گرفتند. یک جوخه از مونته‌نگرو با یک گروهان از اسلوونی در یک گردان اسپانیایی جمع شده بودند و سپس همگی در یک تیپ ایتالیایی قرار گرفتند. اینها همه بخشی از بزرگ‌ترین تمرین نظامی ناتو پس از جنگ سرد قلمداد می‌شد اما آن چیزی نبود که امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه در ذهن داشت. او در ۶ نوامبر خواستار یک ارتش واقعی اروپایی شد و اصرار کرد اروپا خود را از وابستگی نظامی به آمریکا برهاند.

ماکرون دقیقاً منظورش را بیان نکرد اما با این حال اظهارنظر در مورد ارتش اروپا در زمان افزایش ابهامات در روابط دو سوی اقیانوس اطلس کاری غیرواقعی، غیرعملی و بدون احتیاط به نظر می‌رسد. طرفداران اروپای فدرال همواره در رویای ادغام دفاعی بوده‌اند. اما اقدامات آنها هیچ‌گاه از سطح پروژه‌های مشترک تجهیزاتی یا مقابله با دزدی دریایی فراتر نرفت. جاه‌طلبانه‌ترین طرح تشکیل ارتش مشترک در دهه ۱۹۵۰ به خاطر مخالفت فرانسه به شکست انجامید. اما از آن زمان فرانسه همواره طرح‌های کوچک‌تری را برای تشکیل نیروهای خودمختار اروپایی ارائه داده است. این طرح‌ها عمدتاً با مانع مخالفت بریتانیا مواجه می‌شوند چراکه بریتانیا از شکاف در ناتو هراس دارد. فرانسه خود در سال ۱۹۶۶ از فرماندهی مشترک ناتو خارج شد و در سال ۲۰۰۹ مجدداً به آن پیوست.

وضعیت دفاعی اروپا به سه دلیل در کانون توجهات قرار می‌گیرد: فرآیند برگزیت باعث می‌شود سرسخت‌ترین مخالف این طرح از اتحادیه اروپا بیرون رود؛ دونالد ترامپ اعتماد اروپاییان به اتحاد ناتو را شکست و فرانسه و آلمان نتوانسته‌اند دلیل مشترکی برای آن پیدا کنند و در این حال رهبران اروپا در مورد اهداف آن اتفاق نظر ندارند. آیا ارتش مشترک نشانه‌ای از اتحاد نزدیک‌تر است یا یک ژاندارمری برای محافظت از مرزهای قاره اروپا خواهد بود یا آن‌گونه که آقای ماکرون در هفته گذشته بیان کرد نیرویی خواهد بود که بتواند بزرگ‌ترین قدرت‌ها مثل روسیه و چین را دور براند؟

آلمان به استفاده از طرح‌های دفاعی اروپا از قبیل طرح «همکاری دائمی ساختاریافته» علاقه‌مند است. آن طرح مجموعه‌ای از پروژه‌های اتحادیه اروپاست که سال گذشته با شور و هیجان زیاد و به منظور نزدیک‌تر ساختن کشورهای کوچک و بزرگ اروپا به یکدیگر مطرح شد. آقای ماکرون با ناراحتی گفت که آن طرح سیاست را بر امور نظامی اولویت می‌دهد و به جای آن «طرح مداخله اروپایی» را پیشنهاد داد که در آن گروه کوچکی از قدرت‌های بزرگ‌تر تشکیل می‌شود و کشورهای غیرعضو اتحادیه نیز می‌توانند به آن ملحق شوند و با یکدیگر طرح‌های اعزام نیرو در آینده را برنامه‌ریزی کنند. از نظر آلمان این طرح به معنای کشاندن دیگر کشورها به جنگ‌های فرانسه در قاره آفریقا بود اما آلمان با کمال بی‌میلی آن را پذیرفت.

با وجود تمام این طرح‌ها، کارزار هوایی اروپا در لیبی در سال ۲۰۱۱ ثابت کرد که اروپا بدون کمک گسترده آمریکا حتی قادر نیست در یک جنگ با اندازه متوسط شرکت کند. بودجه دفاعی کشورهای اروپایی رو به افزایش است اما آنها هنوز از نظر تسلیحات و زرادخانه‌ها عقب هستند. اروپاییان خودروهای زرهی، تانکرهای سوخت‌رسانی در هوا و هواپیماهای حمل‌ونقل را در نروژ مستقر کردند اما داده‌های اندیشکده آلمانی «شورای روابط خارجی» نشان می‌دهد ذخایر تجهیزاتی آنها در همه این حوزه‌ها رو به کاهش بوده است و با خروج بریتانیا از اتحادیه، اروپا باز هم ضعیف‌تر خواهد شد.

چه اشکالی دارد که برخی در مورد نیروهای اروپایی رویاپردازی کنند؟ اگر این کار باعث شود آنها ارتش خود را به طور مناسبی تجهیز کنند چه بهتر. ادغام واحدهای نظامی هلند، رومانی و چک در ارتش آلمان امری پسندیده است اما این خطر وجود دارد که توانایی جنگی آنها باز هم اندک باشد که در این صورت آمریکا دلایل بیشتری برای ناامید شدن از متحدانش پیدا می‌کند. رهبران اروپایی، آمریکا را به خاطر خروج از پیمان موشک‌های هسته‌ای میان‌برد سرزنش کردند اما تا به حال در مورد نقض آشکار آن پیمان از سوی روسیه ساکت مانده‌اند. اقدام آقای ماکرون در صحبت از نیاز به محافظت از خویش در برابر آمریکا نوعی ناسپاسی بود و در عمل مقایسه متحد جدایی‌ناپذیر (هرچند ناسازگار) اروپا با روسیه و چین تلقی می‌شود.

اروپاییان برای دفاع از خود باید بیشتر تلاش کنند اما ارتش یا ارتش‌های اروپایی تنها در صورتی کارایی دارند که به طور محکم در سازوکار ناتو باقی بمانند. هر چیز دیگری غیر از این فقط به درد مراسم تشریفات می‌خورد نه جنگ واقعی.