تجربه جذاب

10 سال پیش شخصی ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو اعلام کرد پول جدیدی با نام بیت‌کوین تولید کرده و ادعا کرد این پول یک ارز جهانی بدون واسطه خواهد بود، اما اکثر مردم در سال ۲۰۱۷ با این پول آشنا شدند. ارزش این پول در اولین معامله 30 سنت بود اما به ندرت هزاران دلار ارزش پیدا کرد. در چند سال اخیر استقبال از بیت‌کوین و سایر رمزارزها رو به افزایش رفت، به طوری که در پایان سال ۲۰۱۷ قیمت بیت‌کوین به بالاترین رقم و مبلغ حدود 20 هزار دلار رسید که این قیمت تنها چند روز دوام داشت. در سال ۲۰۱۸ بیت‌کوین با چالش‌های متعددی از قبیل قوانین ممنوعیت خرید و فروش این ارز در بعضی کشورها، سرقت از کیف پول و حساب کاربران، باجگیری و به طور کلی عدم قانونگذاری روبه‌رو بود.

بیت‌کوین از تکنولوژی استفاده کرد که پایه و اساس تحولات بنیادی در سیستم مالی جهان بوده و مفهوم پول را در دنیا به چالش کشیده است. این تکنولوژی بلاک‌چین نام دارد که توجه بسیاری را به خود اختصاص داده است. پیش‌بینی می‌شود ارزرمزها از حاشیه به متن آمده و باعث تحولات اساسی در اقتصاد شوند.

 پس از تجربه جذاب بیت‌کوین در سال‌های اخیر، تعداد رمزارزها در دنیا سیر صعودی پیدا کرد. اگرچه پیش‌بینی می‌شود از اهمیت بیت‌کوین در میان رمزارزهای دیگر کاسته شود، اما همچنان بیت‌کوین بیشترین حجم بازار را در این میان به خود اختصاص داده است.

از آنجا که کد بیت‌کوین، به ‌صورت عمومی عرضه شده بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر نیز از کدهای بیت‌کوین استفاده می‌کنند و عموماً با عنوان Altcoin از آنها یاد می‌شود اما تفاوت‌های عمده‌ای با بیت‌کوین دارند. یکی از تفاوت‌ها محدودیت در عرضه است. تعداد سکه‌های موجود و قابل استخراج از شبکه بیت‌کوین حداکثر ۲۱ میلیون است که این محدودیت در عرضه بیت‌کوین را جذاب کرده است.

بازار بیت‌کوین

قیمت بیت‌کوین با نوسانات بسیار زیادی روبه‌رو بوده است. درحالی‌که در طول یک‌سال گذشته، ارزش بیت‌کوین با کاهش حدود ۲۴درصدی روبه‌رو بوده است، حجم معاملات صورت‌گرفته در کل بازار رمزارزها نیز کاهش داشته است. نکته مهم آن است که کاهش حجم معاملات ارزهای دیجیتال، به‌رغم فعالیت بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بزرگ در زمینه دارایی‌های دیجیتال و پذیرش این رمزارز به عنوان یک روش پرداخت توسط بسیاری از شرکت‌های بزرگ پیشگام در زمینه فناوری و تجارت الکترونیک مانند مایکروسافت، رخ داده است. این موضوع نشان‌دهنده آن است که به ‌طور کلی انگیزه فعالان تکنولوژی بلاک‌چین و ارز دیجیتال صرفاً کسب درآمد نیست، بلکه اعتقاد نخبگان به آینده درخشان این فناوری و ظرفیت‌های آن، باعث گرایش مهندسان، توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران به ارزهای دیجیتال و فناوری نوظهور بلاک‌چین شده است.

ضرورت به‌روزرسانی قوانین

بیت‌کوین و سایر رمزارزها با از بین بردن محدودیت جغرافیایی به کاربران این امکان را می‌دهد که مبادلات مالی خود را بدون نیاز به بانک و با ناشناس ماندن هویت خود انجام دهند. ناشناس بودن هویت در معاملات رمزارزها منجر به استفاده از این پول‌ها در اقدامات مجرمانه و پولشویی می‌شود. ماینرهای بیت‌کوین یک شبکه جهانی غیرمتمرکز هستند که مستقل از هرگونه حکومتی به فعالیت خود ادامه می‌دهند. با افزایش قیمت این رمزارز و به تبع آن افزایش پاداش استخراج آن، روزبه‌روز به تعداد ماینرها افزوده می‌شود و افزایش این گره‌ها باعث مستحکم شدن این شبکه و ناتوانی دولت‌ها در مصادره و بلوکه کردن می‌شود. بنابراین نمی‌توان این رمزارزها را ممنوع کرد اما ضروری است اقداماتی برای جلوگیری از هرگونه تهدید علیه ثبات مالی، کاهش ریسک دارایی‌های رمزارز و جلوگیری از اقدامات غیرقانونی با استفاده از آنها، توسط رگولاتور صورت پذیرد. آنچه مبرهن است این است که یک چارچوب قانونی شفاف برای فعالیت‌های مربوط به رمزارزها و ICO و همکاری بیشتر بین‌المللی و آگاهی دادن بیشتر به افراد در زمینه سرمایه‌گذاری رمزارزها ضروری است.

 اکثر اخبار و اطلاعاتی که از طرف خبرنگاران در خصوص بیت‌کوین منتشر می‌شود سطحی و گاه بی‌اعتبار و ناشی از آگاهی پایین نسبت به این رمزارز است. به‌رغم جنجال‌های فراوان در خصوص بی‌اعتبار بودن این رمزارز و تشبیه آن با حباب اقتصادی گل لاله، بیت‌کوین همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد و پیش‌بینی‌هایی مبنی بر افزایش قیمت آن تا چند صد هزار دلار نیز وجود دارد. اگرچه بسیاری از خبرهایی که در مورد بیت‌کوین می‌شنویم جنجال‌های رسانه‌ای برای بیشتر دیده شدن و افزایش تعداد کلیک سایت‌های خبری است اما قبل از استفاده از ارزرمزها در مقیاس گسترده، واکاوی گسترده ابعاد این تکنولوژی ضروری است.

نقش رمزارزها در اقتصاد

رمزارزها و فناوری پشت صحنه آن، با از بین بردن نقش واسطه‌گری، بانک‌ها و موسسات مالی را در حوزه پولی تحت‌الشعاع قرار داده‌اند. این پول‌های مجازی که زیرمجموعه ارز دیجیتال هستند پرداخت‌های نظیر به نظیر را ممکن کرده‌اند. با این سیستم هر کسی در هر محدوده جغرافیایی، بدون پرداخت کارمزد به واسطه‌های مالی و با سرعت بالا می‌تواند انتقال وجه انجام دهد. این در حالی است که در سیستم انتقال وجه فعلی به دلیل تعدد واسطه‌های مالی، هزینه عملیاتی و زمان انتقال بالاست. البته نکته مهم در مورد سرعت انتقال این است که سرعت انتقال ارزرمزها نسبت به ارز فیات در تراکنش‌های داخلی مناسب نیست و فقط برای بین‌المللی مناسب است. به طوری که انتقال وجه بین‌المللی از چند روز از طریق شبکه پرداخت بین‌بانکی سوئیفت به چند دقیقه توسط شبکه بلاک‌چین کاهش می‌یابد. اما رمزارزها علاوه بر مزیت‌هایی که دارند، چالش‌ها و ریسک‌های متعددی نیز با خود به همراه دارند. نبود قوانین و مقررات شفاف که امکان پولشویی و سایر اقدامات مجرمانه و تجارت‌های غیرقانونی را فراهم کرده که می‌تواند به یک چالش جدی در اقتصاد منجر شود. این اتفاق به دلیل ماهیت ناشناس بودن هویت فرستنده و گیرنده و عدم امکان رهگیری رمزارزها، توسط پلیس و مقامات قضایی است. همچنین در صورت هک شدن حساب کاربران، گم شدن یا فراموشی اطلاعات حساب و رمز عبور، دیگر امکان بازیابی رمزارز وجود نخواهد داشت.

وضعیت بیت‌کوین در ایران

تقاضای بیت‌کوین در کشورهایی با اقتصاد ضعیف مانند ونزوئلا، بولیوی و زیمبابوه به عنوان یک ذخیره‌کننده ارزش و پول جایگزین افزایش یافته است. در کشورهایی که مردم به دلیل تورم نگران کاهش ارزش پول خود هستند، استفاده از بیت‌کوین و سایر رمزارزها رو به افزایش است. در ایران نیز بیت‌کوین با استقبال زیادی مواجه شده است اما بسیاری از افرادی که در ایران اقدام به خرید بیت‌کوین یا استخراج آن می‌کنند از طریق صرافی‌های خارج از کشور کار می‌کنند که این کار با ریسک‌هایی مانند بلوکه کردن ارزرمز ایرانیان به بهانه تحریم روبه‌روست. با توجه به شرایط خاص کشور ما و تحریم‌های آمریکا بحث ایجاد رمزارز ملی برای دور زدن تحریم‌ها مطرح شد اما با توجه به تجربه ناموفق ونزوئلا در این زمینه، ایجاد پیمان‌های پولی دوجانبه یا چندجانبه بین کشورهای دوست و ایجاد رمزارزهای منطقه‌ای برای تسهیل در پیمان‌های پولی، راهکار نسبتاً مناسب‌تری برای شرایط بحرانی فعلی به نظر می‌رسد و می‌توان به اثرگذاری مثبت استفاده از رمزارزهای منطقه‌ای در اقتصاد و حذف تدریجی دلار از مبادلات برخی کشورها امیدوار بود. البته در کفایت حجم بازار رمزارزهایی مانند بیت‌کوین برای مبادله نفت و حذف کلی سیطره دلار بر اقتصاد، تردیدهای اساسی وجود دارد.