قوه دافعه

مرضیه محمودی: شورای عالی هماهنگی اقتصادی تصویب کرده آن دسته از «اتباع دولت‌های خارجی که حداقل 250 هزار دلار جهت سرمایه‌گذاری وارد ایران کنند، می‌توانند از امتیاز مجوز اقامت پنج‌ساله برخوردار شوند». مصوبه‌ای که شرایط و ضوابط آن قرار است متعاقباً اعلام شود و هنوز جزئیاتی از آن در دست نیست اما هدفش تشویق سرمایه‌گذاری و جذب منابع ارزی عنوان شده است. حال یا صرف اقامت و زندگی در ایران باید به قدری جذاب باشد تا افراد در این سودا، بخشی از سرمایه خود را به کشور وارد کنند و خواستار تمدید اقامت شوند و با گرفتن اقامت دائم از مزایای آن بهره ببرند یا فرصت‌های سرمایه‌گذاری و فضای اقتصاد باید محرک اصلی سرمایه‌گذاران باشد. در ایران کدام محرک عمل خواهد کرد؟ اصولاً سودای اقامت دائم بیشتر مربوط به کشورهایی است که ویزای آنها در سطح جهان معتبر است و صرف گرفتن اقامت موقت و دائم آن کشور، می‌تواند دروازه ورود به سایر کشورها باشد. ویژگی‌ای که بعید است ایران واجد آن باشد. ایران بازار جذابی برای سرمایه‌گذاری دارد. اما به همان نسبت محیط کسب‌وکار جذابی ندارد. گزارش بانک جهانی نشان می‌دهد از میان 190 کشور جهان، ایران رتبه 120 سهولت کسب‌وکار را در سال 2017 داشته است. جایگاه ایران در مقایسه با سایر کشورهای همجوار و منطقه هم چنگی به دل نمی‌زند. گرجستان، امارات، ترکیه، بحرین، قطر، اردن و کویت، شرایط بهتر و جذاب‌تری برای فعالیت‌های اقتصادی دارند. بر این اساس به نظر می‌رسد یک مقایسه اقتصادی ساده نشان می‌دهد ایران در رقابت با کشورهایی که شرایط مشابهی برای اقامت دارند، نمی‌تواند پیروز میدان شود. حتی کشوری مانند گرجستان مبلغ کمتری برای اعطای اقامت به اتباع خارجی پیشنهاد داده (سرمایه‌گذاری معادل حدود ۱۱۵ هزار دلار) و ترکیه هم اخیراً شرایط اعطای اقامت خود را سهل کرده و شرط اقامت در این کشور خرید ملکی به ارزش 250 هزار دلار یا سرمایه‌گذاری ثابت و سپرده بانکی به میزان 500 هزار دلار است. پس باید دید این پیشنهاد برای چه افراد و کشورهایی وسوسه‌برانگیز است و کدام سرمایه‌گذاران را به ایران می‌کشد و پیشنهاددهندگان آن دقیقاً چه هدفی داشته‌اند. محمدحسین کریمی‌پور در گفت‌وگوی این پرونده می‌گوید «نمی‌توان امید چندانی به جذب سرمایه‌های متعارف داشت! تنها شانس ایران جذب سرمایه‌های خاص است. سرمایه‌های کشورهای ناامن برای زندگی و فعالیت اقتصادی» مانند افغانستان و عراق. اما حتی اگر این مصوبه نتواند سرمایه چندانی جذب ایران کند، از یک جهت قابل تامل است. آن هم چراغ سبز نشان دادن به سرمایه‌گذاری خارجی از جانب شورایی متشکل از سران قوا. شاید با یک نگاه خوش‌بینانه بتوان این مصوبه را سیگنالی مثبت ارزیابی کرد برای تغییر نگاه به سرمایه‌گذاری خارجی. شاید ایران بپذیرد که در نهایت باید دروازه‌های خود را به روی سرمایه‌های خارجی باز کند. حمید بیگلری، اقتصاددان 57‌ساله ایرانی-آمریکایی در گفت‌وگو با شماره 152 تجارت فردا گفته بود «در بلندمدت، عامل جریان یافتن ثروت جهانی به سمت کشورها، تفکرات اقتصادی آنهاست و موفقیت ایران در مسابقه افزایش ثروت جهانی، بستگی به این دارد که آیا دروازه اقتصاد ایران به روی سرمایه‌های جهانی باز خواهد شد یا خیر.» شاید این گام بزرگی نباشد. اما گام خوبی است.