مهجوریت اقتصاد
آیا تکرار تجربه‌های ناخوشایند اقتصادی تقصیر علم اقتصاد است؟
اینکه مردم عادی از بحران ارزی غافلگیر شوند، اتفاقی غیرعادی نیست. اصولاً از مردم عادی انتظار نمی‌رود که برای اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی، پیش‌بینی کرده باشند؛ اما از مسوولان و سیاستگذارانی که همیشه ورد زبانشان «برای همه شرایط آماده‌ایم» بوده، چرا. همچنین است وضعیت اقتصاددانانی که به اقتضای حرفه و تخصصشان باید بتوانند آنچه را دیگران در آینه نمی‌بینند، در خشت خام ببینند.
اینکه مردم عادی از بحران ارزی غافلگیر شوند، اتفاقی غیرعادی نیست. اصولاً از مردم عادی انتظار نمی‌رود که برای اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی، پیش‌بینی کرده باشند؛ اما از مسوولان و سیاستگذارانی که همیشه ورد زبانشان «برای همه شرایط آماده‌ایم» بوده، چرا. همچنین است وضعیت اقتصاددانانی که به اقتضای حرفه و تخصصشان باید بتوانند آنچه را دیگران در آینه نمی‌بینند، در خشت خام ببینند.
این روزها که برای چهارمین بار در دهه‌های اخیر، اقتصاد ایران با بحران ارزی روبه‌رو شده، یکی از اصلی‌ترین سوالاتی که به ذهن هر ناظری می‌رسد این است که چرا از تجربیات قبلی درس نگرفتیم؟ چرا بحران‌های ارزی در اقتصاد ایران تکرار می‌شوند؟ چرا ساختار سیاسی ایران که در 40 سال اخیر تغییرات چندانی را تجربه نکرده، یک‌بار در دهه 60، یک‌بار در دهه 70، یک‌بار در ابتدای دهه 90 و یک‌بار هم امروز از جهش نرخ ارز غافلگیر شده است؟
مسعود نیلی در یادداشت هفته گذشته خود در «تجارت فردا» نوشته بود: «یکی از عللی که مشکلاتی ثابت، هراز چندی در کشور ظاهر می‌شوند و هیچ نشانه‌ای از یادگیری در برخورد با آنها مشاهده نمی‌شود آن است که بسیار به ندرت و آن هم صرفاً به صورت داوطلبانه، شخصی، موردی و سلیقه‌ای، درصدد «تبیین علمی» چرایی بروز مشکلات برآمده‌ایم. به عبارت دیگر، همان‌طور که در کشور ما به طور معمول، برای ارائه راه‌حل‌ها، معیار علمی بودن آن مطرح نیست، به طور طبیعی در پیدا کردن چرایی مسائل هم تکیه بر چنین معیارهایی موضوعیت ندارد! بنابراین در تبیین چرایی مشکلات و ارائه راه‌حل‌ها معمولاً از مبانی علمی بهره‌گیری نمی‌شود.»
اما چرا رویکرد علمی در تبیین و تحلیل پدیده‌های اقتصاد ایران به کار بسته نمی‌شود یا کاربست آن با موفقیت همراه نیست؟ آیا چرخه یادگیری عمومی ما مشکل دارد، یا صدای اقتصاددانانی که رویکرد علمی در پیش گرفته‌اند، شنیده نمی‌شود؟ پرونده ویژه پیش‌رو به دنبال پاسخی برای این سوالات است.
