موج گرما

گروه خوانندگی مارتا و وندلا در سال ۱۹۶۳ آهنگی به نام موج گرما انتشار داد که فروش زیادی داشت. آنها در توصیف خود از موج گرما از عبارات «ناتوانی در توقف گریه، احساس تسخیر توسط شیطان، فشار خون بالا و سوختن آتش در قلب» استفاده کردند. تعریف آنها شباهت زیادی به الگوی سازمان جهانی هواشناسی دارد که یک آژانس سازمان ملل است و خود را «نهاد رسمی اعلام وضعیت و رفتار اتمسفر جهان» می‌داند. طبق تعریف این سازمان، موج گرما افزایش قابل توجه گرما یا هجوم هوای گرم به یک منطقه وسیع است که از چند روز تا چند هفته طول می‌کشد. این تعریف برای ساکنان مناطق سردسیر خوشایند است اما نمی‌تواند اثر مرگ‌آور پدیده آب و هوایی بزرگی که در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۰۳ به ترتیب در روسیه و غرب اروپا هزاران نفر را به کام مرگ کشانید توصیف کند. آیا نمی‌توان تعریف دقیق‌تری ارائه کرد؟

دولت‌ها برای تعیین معیارهای دقیق موج گرما و سامانه‌های هشدار عمومی گرمازدگی بسیار دیر دست‌به‌کار شدند اما از سال ۲۰۰۳ فعالیت خود را افزایش دادند. در آن زمان اخبار مربوط به کهنسالانی که در زمان تعطیلات در منزل تنها مانده و به خاطر گرما جان خود را از دست داده بودند فضای عمومی فرانسه را ملتهب کرد. دولت‌ها در سال‌های اخیر به افزایش تناوب دوره‌های گرمایی نیز واکنش نشان دادند. با این حال، پژوهش سال ۲۰۱۵ سازمان جهانی هواشناسی نشان می‌دهد حدود یک‌سوم از کشورها هنوز معیاری برای تعریف و واکنش به موج گرما ندارند. موضوع نگران‌کننده‌تر برای پژوهشگران جهانی آن است که هیچ تعریف مشترکی برای نقطه هشدار عمومی وجود ندارد.

برخی از تفاوت‌ها و اختلاف نظرات منطقی هستند چون هشدارهای گرمازدگی به عادات زیستی ساکنان یک منطقه بستگی دارد. دمایی که هم‌اکنون در مترو لندن عرق مسافران را درمی‌آورد، در کالیفرنیا با بالاترین رکورد دمایی (7 /56 درجه سانتی‌گراد در سال ۱۹۱۳) اصلاً قابل توجه نیست. بنابراین عاقلانه است که هشدارهای گرمایی با شرایط هر منطقه تنظیم شود. اداره دولتی محیط زیست کانادا وقتی دمای جزیره پرنس ادوارد به ۲۷ درجه برسد به ساکنان هشدار می‌دهد اما برای منطقه خشک جنوب شرقی بریتیش کلمبیا تا دمای ۳۵ درجه اقدامی انجام نمی‌دهد. با این حال حداکثر دما فقط یکی از اعداد متغیرهایی است که می‌توانند موج کشنده‌ای از گرما را ایجاد کنند. سایر متغیرها مواردی همچون رطوبت، آلودگی هوا، شرایط باد، حداقل دمای شب‌هنگام و مدت زمان دوره گرما را دربر می‌گیرند. با توجه به اینکه کدام یک از این متغیرها مطرح می‌شوند؛ چگونه آنها را اندازه می‌گیرند؛ و چگونه هشدارها زمان‌بندی می‌شوند تعاریف کشورها با یکدیگر متفاوت خواهند بود. اعلام هشدار در انگلستان بدان معناست که موج گرمایی سه روز دیگر از راه می‌رسد اما در بلژیک این هشدار به معنای شروع موج گرماست.

اگر ساکنان بومی و مقامات بهداشت عمومی با توجه به تجربیات قبلی خود بدانند که چه در انتظار آنهاست و چگونه باید خود را آماده کنند آنگاه این هشدارها اهمیت زیادی برایشان ندارد. اما برای پژوهشگران دشوار است که یک تصویر جهانی ترسیم کنند و سیاستمداران نیز نمی‌توانند از تجربه و بهترین اقدامات در دیگر مکان‌های دارای شرایط مشابه درس بگیرند. سازمان جهانی هواشناسی پژوهشگران را تشویق می‌کند تا معیاری تهیه کنند که بتوان آن را به طور گسترده در پیش‌بینی‌ها و هشدارها به کار برد. مقیاس‌های زیادی در دست تهیه هستند که از آن میان می‌توان به شاخص جهانی دمای اقلیمی اشاره کرد. این شاخص ترکیبی از دمای هوا و اثرات آن بر بدن انسان است. اما در حال حاضر برای تعریف موج گرما باید گفت که این تعریف به آن بستگی دارد که فرد کجا باشد.