یارانه بنزین از یارانه نقدی پیش افتاد

ماجرای تخصیص ارز دولتی برای واردات کالاها و پس‌لرزه‌های آن همچنان اقتصاد ایران را درگیر خود کرده است. دولت در سیاستی نادرست، یک‌شبه ارز را تک‌نرخی کرد و متعهد شد ارز مورد نیاز برای واردات همه کالاها را تامین کند. 

حال پس از به خطا رفتن این سیاست، چندهفته‌ای است که دولت برای تخصیص ارز به واردات هفت خوانی را طراحی کرده و قوه قضائیه درگیر و دار یافتن دریافت‌کنندگان ارز دولتی و بازداشت آنهاست.

ابتدا دولت لیست کالاهای ضروری را که ارز دولتی به آنها اختصاص پیدا می‌کند، منتشر کرد. سپس اعلام کرد واردات باید با تایید سه وزارتخانه صمت، بهداشت و جهاد کشاورزی صورت بگیرد و حال در تازه‌ترین اقدام، ستاد راستی‌آزمایی ثبت سفارش کالا تشکیل شده است. به گزارش ایرنا، صادق نجفی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته سال گذشته در مقطعی 10 میلیارد دلار ثبت سفارش داشتیم و اکنون به 21 میلیارد دلار رسیده و لازم است ثبت سفارش‌ها بررسی شود.

312 میلیون دلار یارانه سفر

در کنار این سیاست‌ها، ماجرای تخصیص ارز مسافرتی هم به داستان جالبی برای دولت تبدیل شده است. روزنامه ایران نوشت: در سه‌ماهه اول سال جاری 312 میلیون دلار بابت سفرهای خارجی ارز دولتی به افراد پرداخت شده است. این روزنامه نوشته با وجود طی مراحل سخت و نظارت‌های دقیق برای پرداخت ارز مسافرتی، راه‌هایی برای فروش ارز مسافرتی در بازار آزاد و سوداگری از این طریق وجود داشته است. از جمله اینکه برخی آژانس‌های مسافرتی با تبلیغ سفر رایگان به کشورهایی مانند ترکیه، تایلند و مالزی برای مسافران امکان بلیت و هتل درجه سوم و چهارم رایگان فراهم می‌کردند اما با آنها شرط می‌کردند که بعد از دریافت ارز در فرودگاه، تمام آن را به نماینده آژانس تحویل دهند. 

حالا اخبار و اظهارات پراکنده‌ای که طی هفته گذشته وجود داشت، حکایت از آن دارد که به‌زودی در دولت سازوکار جدیدی برای پرداخت ارز مسافرتی در نظر گرفته خواهد شد. علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان گردشگری هم گفته بود تخصیص ارز مسافرتی زمینه‌ساز سودجویی برخی افراد شده است و این روش باید اصلاح شود. اگرچه برخی از اخبار در هفته گذشته اعلام کرد که تخصیص ارز مسافرتی 30 تیرماه متوقف شد، اما مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی اعلام کرد هیچ تصمیمی در خصوص تغییر رویه پرداخت و تخصیص ارز مسافرتی گرفته نشده است.

تشویق سفرهای خارجی

دنیای اقتصاد این اقدام دولت را تمدید جایزه سفر خارجی عنوان کرد و نوشت: این نوع سیاستگذاری باعث افزایش صف تقاضا و رشد قیمت‌های تورهای خارجی شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در ماه‌های گذشته به‌دلیل شکاف ارز رسمی و ارز بازار، مسافرت‌های خارجی از روال معمول خود خارج شده است. به نحوی که تقاضا برای مسافرت‌های خارجی، به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته و به‌دلیل افزایش تقاضا، قیمت تورهای خارجی نیز رشد قابل‌توجهی داشته است. بر اساس بررسی‌ها از قیمت آژانس‌های مسافرتی طی ماه‌های اخیر بهای برخی از سفرها تا ۸۰ درصد نیز افزایش یافته است. البته میزان این افزایش با توجه به نوع و میزان ارز دریافتی (۵۰۰ یا هزار یورو) متفاوت بوده است. اما با یک مشاهده کاملاً معمولی در تورهای مسافرتی نیز می‌توان دریافت که قیمت‌ها نسبت به ماه‌های قبل رشد عجیبی داشته و همچنین صف خرید برای تورهای خارجی نیز طولانی‌تر شده است.

یارانه بنزین از یارانه نقدی پیش افتاد!

اما گویا یارانه ارزی برای سفرهای خارجی تنها یارانه انتقادبرانگیزی نیست که دولت می‌پردازد. خبرها حاکی است میزان استفاده از بنزین در تیرماه رکورد زده و با توجه به ثبات چندساله قیمت بنزین، یارانه‌ای که دولت از این بابت می‌پردازد از یارانه نقدی سه هزار و 700 میلیارد تومانی ماهانه پیش افتاده است. دنیای اقتصاد نوشت: میانگین مصرف بنزین در تیرماه به مرز ۹۲ میلیون لیتر در روز رسید. این عدد حدود چهار میلیون لیتر بیشتر از مجموع بنزینی است که روزانه در کشور تولید می‌شود. 

به این ترتیب «مصرف بنزین» از «تولید آن» سبقت گرفته است و دیگر تولید داخل پاسخگوی نیاز کشور نیست. این روزنامه نوشت هرچند گرم شدن هوا و استفاده از کولر در خودروها عامل افزایش مصرف بنزین معرفی می‌شود، اما اصلی‌ترین دلیل رشد مصرف بنزین ثابت ماندن قیمت آن است. دولت در چند سال گذشته با ثابت نگه داشتن قیمت بنزین در نرخ ۱۰۰۰ تومان نه‌تنها برای نزدیک کردن آن به قیمت‌های جهانی تلاشی نکرده بلکه موجب ارزان شدن آن نسبت به قیمت دیگر کالاها شده و این خود اهرمی برای افزایش مصرف است و این به معنای تداوم وابستگی به واردات بنزین است. اما این گزارش نکته قابل توجه دیگری هم دارد آن هم پیش افتادن یارانه بنزین از یارانه نقدی است. در تیرماه بر اساس نرخ دلار رسمی، حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان یارانه غیرنقدی به مصرف‌کنندگان بنزین پرداخت شد. این مبلغ بر اساس نرخ غیررسمی دلار به ۹۷۰۰ میلیارد تومان می‌رسد. درحالی‌که میزان یارانه نقدی که دولت ماهانه پرداخت می‌کند حدود ۳۷۰۰ میلیارد تومان است. این آمار نشان می‌دهد که یارانه غیرنقدی اختصاص‌یافته به مصرف بنزین از یارانه نقدی پیش افتاده است.

استقراض 30 هزار میلیاردی

بخش دیگری از اخبار اقتصادی هفته گذشته، حول ماجراهای موسسه مالی و اعتباری ثامن‌الحجج می‌چرخید. در حالی که دو هفته قبل روزنامه شرق در گزارشی لیست وام‌گیرندگان این موسسه را منتشر کرد و دادگاه متهمان در حال برگزاری است حالا خبررسیده، دولت برای پرداخت طلب سپرده‌گذاران این موسسه مجبور شده 30 هزار میلیارد تومان پول از بانک مرکزی استقراض کند. روزنامه شرق در این خصوص نوشت: به گفته سخنگوی دولت بین 23 تا 35 هزار میلیارد تومان و به گفته رئیس قوه قضائیه 30 هزار میلیارد تومان برای پرداخت مطالبات معوق این موسسات از محل استقراض بانک مرکزی تخصیص داده خواهد شد. اگر این رقم را به طور سرانه در نظر بگیریم؛ یعنی هر ایرانی در جبران خسارت این موسسات مبلغ 385 هزار تومان سهیم است. تزریق این میزان پول پرفشار به اقتصاد به مفهوم ساده رشد تورم در ماه‌های آینده است و قطعاً بخشی از گرانی‌های ماه‌های آتی نتیجه همین برداشت‌ها از خزانه کشور است. آن‌طور که دولت می‌گوید عمده مطالبات زیر یک میلیارد تومان موسسات مالی و اعتباری تعیین تکلیف شده؛ اما حجم عظیمی از مجموع مطالبات معوق شامل سپرده‌های میلیاردی تعداد معدودی از افرادی است که در زمان فعالیت موسسات غیرمجاز سودهایی بین 50 تا 80 درصد دریافت می‌کردند.

غیبت 11 هزار سپرده‌گذار موسسه ثامن

شهروند اما به نقل از مسعود پزشکیان نماینده مجلس خبر جالبی را منتشر کرده است. پزشکیان خبر داده از ۲۵هزار و ۹۰۰ نفر سپرده‌گذار موسسات مالی که بیش از ۲۰۰‌ میلیون تومان سپرده داشته‌اند، ۱۵هزار نفر به بانک‌های عامل مراجعه کرده‌اند که از تعداد ۱۵هزار نفر هفت هزار نفر سپرده خود را دریافت کرده‌اند. یک نکته قابل تامل و تعجب‌برانگیز این است که ۱۱هزار سپرده‌گذار اصلاً مراجعه‌ای به بانک‌های عامل نداشته‌اند و درخواستی برای دریافت سپرده خود ارائه نکرده‌اند. او گفته ابتدا تصور شد شاید این 11 هزار نفر عطای دردسرهای دنبال پولشان رفتن را به لقایش بخشیده‌اند اما مبلغ سپرده‌گذاری آنها که بعضاً تا ۲۰۰میلیون تومان هم می‌رسد، این گمانه‌زنی را بی‌اعتبار می‌کند.

تورم ماهانه 4 /4‌درصدی

حالا ماجرای موسسه ثامن و استقراض از بانک مرکزی برای پرداخت بدهی‌ها، منجر به افزایش پایه پولی هم شده و تورم یکی از تبعات آن است. اگرچه نمی‌توان همه افزایش تورم را هم به این ماجرا مربوط کرد. آن‌گونه که مرکز آمار نرخ تورم اولین ماه تابستان را اعلام کرد. بر این اساس، نرخ تورم دوازده‌ماهه منتهی به تیرماه ۱۳۹۷ به ۷ /۸ درصد رسید که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل (۲ /۸ درصد) ۵ /۰ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین عدد شاخص کل به ۴ /۱۲۱ واحد برای خانوارهای کشور رسیده که نسبت به خردادماه ۴ /۴ درصد رشد را نشان می‌دهد. علاوه بر اینها تورم نقطه‌به‌نقطه خانوارهای کل کشور نیز به نزدیکی ۱۴ درصد رسیده است. داده‌های مرکز آمار نشان‌دهنده این است که تورم بالای تیرماه بیشتر ناشی از کالاهای غیرخوراکی و خدمات بوده است.

نوبخت از دولت نرفت!

چهارشنبه هفته گذشته، با خبر تغییرات در ساختار دولت آغاز شد. تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی. خبرها حاکی از آن بود که دامنه تغییرات فراتر از سیف خواهد بود و به محمدباقر نوبخت هم خواهد رسید. خبرگزاری تسنیم در ابتدای روز خبر داد احتمالاً علی‌طیب‌نیا، وزیر پیشین اقتصاد به جای محمدباقر نوبخت، به سازمان برنامه خواهد رفت. دقایقی بعد خبرگزاری‌ها خبری منتشر کردند که نوبخت اعلام کرده بود از همه سمت‌های دولتی‌اش کناره‌گیری کرده و تصمیم را به روحانی سپرده است. اما ساعتی نگذشته، خبر تکمیل و مشخص شد این تعارف آقای سخنگو با رئیس دولت بوده. گویا او اعلام کرده بود آماده کناره‌گیری است اما روحانی با این جابه‌جایی موافقت نخواهد کرد. دست آخر هم آب پاکی را روی دست منتظران خبر کناره‌گیری‌اش ریخت و گفت:

ما را ز کوی باده‌فروشان گزیر نیست / تا باده در خم است همین‌جا نشسته‌ایم

شعری که نشان می‌داد احتمالاً تا پایان دولت روحانی نوبخت بر سر مناصب دولتی خود خواهد ماند و انتظار هر تغییری در دولت روحانی را می‌توان داشت جز تغییر نوبخت!

آن‌گونه که ایرنا گزارش داد نوبخت گفته عده‌ای موضوع بهبود بازار ارز را با ترمیم و تغییر کابینه و تیم اقتصادی دولت همراه دانستند اما واقعیت این است که موضوع ارز با سازمان برنامه و بودجه ارتباطی ندارد؛ با این حال ترجیح دادم برای اینکه زمینه اصلاح و بهبود در کابینه پیش آید و دست رئیس‌جمهوری باز باشد داوطلبانه درخواست کناره‌گیری کنم. لحظه‌شماری می‌کنم که بتوانم همه مسائل را واگذار کرده و به‌عنوان یک معلم در کلاس دانشگاه حضور یابم تا بار مسوولیت‌های مختلف از جمله پردخت‌های جاری، عمرانی، یارانه و... از دوشم برداشته شود. بنده مرتب به رئیس‌جمهوری درخواست کناره‌گیری را گفتم؛ البته امیدوارم آنچه تصمیم مقتضی است گرفته شود؛ متاسفانه ایشان هر زمان که اظهارنظر کرده‌اند در حضور یا غیاب بنده، نشان از درک عمیق و محبت‌هایی است که بیش از 30 سال من را می‌شناسند و از روحیات و سلوک اجتماعی من باخبرند. اما نتوانسته‌ام آقای رئیس‌جمهوری را (به کناره‌گیری‌ام) قانع کنم. دست آخر هم گفت: ما را ز کوی باده‌فروشان گزیر نیست / تا باده در خم است همین‌جا نشسته‌ایم / / طفل زمان فشرد چو پروانه‌ام به مشت / جرم دمی که بر سر گلها نشسته‌ایم.