بازی‌های مجرمانه
بخش خصوصی یا دولت؛ کدام‌یک در شکل‌گیری فساد نقش اول را ایفا می‌کنند؟
ایران اقتصادی دارد پر از گلوگاه و درگاه. فساد معمولاً در همین گلوگاه‌ها خود را به خواب زده و برای رخت بر بستن از اقتصاد کشور نیز همچنان خیال بیدار شدن ندارد. یکی از این گلوگاه‌های خفته اعطای مجوزهای صنعتی، صنفی، تولیدی و بازرگانی و خدماتی است. دادن رانت سوخت ارزان و معافیت از مالیات و اعطای زمین رایگان هم به عنوان شاخص‌ترین و مهم‌ترین رانت‌ها در ساختار اقتصادی کشور شناخته شده‌اند.
بهاره چراغی: ایران اقتصادی دارد پر از گلوگاه و درگاه. فساد معمولاً در همین گلوگاه‌ها خود را به خواب زده و برای رخت بر بستن از اقتصاد کشور نیز همچنان خیال بیدار شدن ندارد. یکی از این گلوگاه‌های خفته اعطای مجوزهای صنعتی، صنفی، تولیدی و بازرگانی و خدماتی است. دادن رانت سوخت ارزان و معافیت از مالیات و اعطای زمین رایگان هم به عنوان شاخص‌ترین و مهم‌ترین رانت‌ها در ساختار اقتصادی کشور شناخته شده‌اند. تغییر کاربری از کشاورزی به صنعتی و تجاری، مجوزهای ساختمانی بزرگ و انبوه، پروژه‌های پیمانکاری دولتی و شهرداری‌ها، معاملات دولتی عمومی در املاک و ساختمان و کالاها و ارائه خدمات و واردات کالاهای خاص مانند خودرو، روغن، خوراک دام و طیور و داروهای مرغداری، دارو و سایر کالاهای اساسی نیز از دیگر بسترسازان رانت‌جویی و فساد در کشور به شمار می‌روند. صاحب‌نظران اقتصاد مهم‌ترین دلیل فساد در ایران را به درجه بالای تمرکز و دخالت بسیار زیاد دولت در اقتصاد نسبت می‌دهند. پس از آن خطا در سیاستگذاری باعث فساد و ایجاد رانت شده و سپس این پیچیدگی‌های نظام اداری است که فرزند نامشروعی به نام رانت و فساد را می‌آفریند. اما در این میان چه عواملی در زاد‌و‌ولد فساد تاثیرگذار است؟ آسیب‌شناسی‌ها نشان می‌دهد پیچیدگی‌های قوانین و مقررات اداری، فرآیندهای اداری ناکارآمد و اعطای مجوزها، توزیع وام‌های کم‌بهره و مازاد نیروی انسانی مهم‌ترین متهمانی هستند که می‌توان اتهام فسادآفرینی و رانت‌جویی را به آن نسبت داد. تا اینجا از عواملی که باعث ایجاد فساد در اقتصاد ایران شده‌اند سخن به میان آمد و حال باید اعتراف کرد که اقتصاد ایران در عمیق‌ترین چاله فساد گیر افتاده است. فساد درجات مختلفی دارد اما آخرین مرحله‌اش، فساد سیستماتیک است. فسادی که در آن کارآفرین سالم نمی‌تواند فعالیت کند. در این نوع فساد، آدم‌ها هم عوض شوند فساد از بین نمی‌رود. پای نهاد نظارتی هم به میان آید خود آن نهاد نظارتی هم فاسد می‌شود. وقتی نظام اقتصادی به چنین مرحله‌ای می‌رسد، دیگر افول اقتصاد در یک کشور آغاز می‌شود. کارآفرینان در چنین فضایی کنار می‌روند. هرچند اگر به اقتصاد نگاهی انداخت می‌توان دید که کارآفرینان از بازی کنار رفته‌اند و بخش بزرگی از سرمایه‌ها زمین‌گیر شده است. بازی‌های مجرمانه فساد و رانت در حالی در دولت و بخش خصوصی بالا گرفته است که دولتی که پنج سال پیش خود را علمدار مبارزه با فساد و توزیع رانت می‌دانست، امروز بزرگ‌ترین توزیع رانت را رقم زده است. «تجارت فردا» به بهانه فسادپذیری بخش خصوصی و تن دادن به مفسده‌های موجود در سیاست‌های دولت که در واردات خودرو و دریافت ارز دولتی نیز دیده شد، در پرونده پیش‌رو به این مساله پرداخته که آیا بخش خصوصی رانت‌جوست و در ایجاد فساد با دولت دستش در یک کاسه است؟ در ادامه این پرونده به نقش خصوصی‌ها در گسترش و تعمیق فساد پرداخته‌ایم و سهم بخش خصوصی را نیز در این فساد سیستماتیک مورد بررسی قرار داده‌ایم.
