شیپور جنگ اقتصادی

  مرضیه محمودی: ایران روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد. فاز جدید تحریم‌ها آغاز شده، چالش‌ها، اقتصاد ایران را جان به سر کرده و شاخص‌های اقتصادی نویدبخش روزهای خوشی برای تولید نیست. تحریم‌های مجدد نفتی و بانکی آغاز نشده، نرخ ارز جهش ‌یافته و فاز جدید تحریم‌ها، تولید ایران را ترسانده. در خارج رئیس‌جمهور آمریکا عرصه را بر دولت تنگ کرده و گفته صادرات نفت ایران را به صفر می‌رساند. در داخل هم مخالفان، جان دولت را به لب رسانده‌اند و تا مرز به استعفا کشاندن دولت و طرح عدم‌کفایت روحانی پیش رفته‌اند. روحانی اما صراحتاً اعلام کرده دولتش استعفا نمی‌دهد و برای مقابله با این دشواری‌ها دو راه در پیش گرفته. در داخل دست دوستی به سوی مخالفان دراز کرده و با اعلام ریاضت اقتصادی به اعلان جنگ اقتصادی آمریکا پاسخ داده است.

حسن روحانی در نشست هم‌اندیشی مدیران ارشد دولت که ششم تیرماه برگزار شد، اعلام کرد «به هیچ وجه در برابر آمریکا تسلیم نمی‌شود و عزت ملی تاریخی خود را حفظ می‌کند و آمریکا را در مبارزه اراده‌ها به زانو درمی‌آورد.» اما این سخن او مشروط به این بود که «واقعیت را مدنظر قرار دهیم، توقعات را مدیریت کنیم و همه با هم همکاری کنیم.» نه آنکه جناح مقابل «هر روز مطالبات مردم را بالاتر ببرد» و «دعواها را با قوت بیشتر از گذشته» ادامه دهد.

این سخنان توپخانه مخالفان علیه دولت را بالاخره از کار انداخت. حتی به‌ صورت مشروط و موقتی. روحانی در نهایت با مخالفان دولت همسو شد و رسماً اعلام کرد نه‌تنها بنای مذاکره با آمریکا را ندارد، بلکه دولتش را برای روزهای سخت مبارزه اقتصادی آماده خواهد کرد. مبارزه‌ای که دولت و مدیران دولتی باید در خط مقدم آن قرار بگیرند. باید هزینه‌ها را کاهش دهند و صرفه‌جویی کنند. باید برنامه‌هایی برای اشتغال، تولید، تنظیم قیمت‌ها و کاهش فقر داشته باشند، باید بیشتر کار کنند و کمتر به مطالبات اقتصادی دامن بزنند. به‌زعم روحانی با این اقدامات مردم و 81 میلیون ایرانی هم در این مسیر با دولت همراه خواهند شد.

سخنان جدید روحانی چندین سویه دارد. یا او خواسته هجمه‌های داخلی علیه خود و کابینه‌اش را به حداقل برساند و فعالیت دولت‌های در سایه را به حداقل برساند یا خواسته پاسخی به تهدیدات جدید دونالد ترامپ بدهد و بگوید نقشه او برای به صفر رساندن صادرات نفت را بی‌اثر می‌کند. شاید هم او گمان می‌کند تنها راه عبور از مقطع حساس کنونی ریاضت اقتصادی و کاهش هزینه‌هاست. اگرچه این سخنان در نیل دولت به کاهش هجمه‌ها موثر بوده، اما بعید است راهکار چندان مطلوبی برای گمانه سوم باشد. شاید مهم‌ترین نقطه‌ضعف فرمان اقتصادی روحانی این است که او مردم را با برنامه ریاضت اقتصادی‌اش همراه و همگام فرض کرده است. برنامه‌ای کلی، بدون جزئیات قانع‌کننده یا ترسیم مسیر پیش‌رو. او تنها گفته «همه باید به صحنه بیاییم تا بتوانیم با فشار دشمنان مقابله کنیم.» و وعده داده «اگر زندگی برای ما سخت‌تر باشد، افتخارات و سربلندی ما هم در تاریخ بیشتر خواهد بود.»

اما آیا دولتی که سرمایه اجتماعی لازم برای تغییراتی اندک در بودجه را نداشت، اکنون می‌تواند وارد دوران سخت ریاضت شود و مردم را با خود همسو کند؟ در پرونده پیش‌رو به این سوالات پاسخ داده‌ایم.