بن‌بست سیاست‌های نخ‌نما

محبوبه فکوری: تجارت خارجی ایران باز هم در لاک خود فرو می‌رود. صادرات و وارداتی که در شرایط کنونی اقتصاد ایران، بیش از هر زمان دیگری باید زیر چتر حمایتی دولت قرار گیرند. واقعیت آن است که روزهای سختی پیش‌روی ایران قرار گرفته و اکنون این حرکت‌های مویرگی صادرکنندگان و واردکنندگان است که می‌تواند نجات‌بخش اقتصاد ایران در شرایط دشوار پیش‌رو باشد. اکنون اقتصاد ایران به همان سربازان تدارکاتی نیاز دارد که بتوانند همه چیز را برای دور زدن تحریم‌ها و حتی فراهم آوردن شرایط برای تداوم رشدهای اقتصادی فراهم کنند؛ اما همه اینها اما و اگرهایی هم دارد. واقعیت آن است که بستن قفل‌های متعدد به بهانه‌های متفاوت و توجیهی، گرهی از کار اقتصاد ایران باز نخواهد کرد؛ چه‌بسا همین افرادی که در روزهای تحریم می‌توانند وضعیت را به نحو مناسب‌تری رقم بزنند، آنقدر با وزنه‌های سنگین بر پایشان زمین‌گیر شوند که یارای حرکت در پیاده‌رو را هم نداشته باشند، چه‌بسا اینکه بخواهند کفش آهنین بپوشند و برای نجات اقتصاد ایران در جاده‌های سنگلاخ بدوند. ماه‌هاست که اتفاقات ارزی وضعیت بغرنجی را برای تجار و فعالان اقتصادی رقم زده است. ارز در کشور اکنون به یک پاشنه آشیل در جهت تحقق برنامه‌های توسعه‌ای یا شاید در شرایط بدبینانه، ادامه مسیر کسب‌وکارها تبدیل شده است. در کنار آن، برخی از محدودیت‌های دولتی که اغلب، فعالان اقتصادی از آن به تحریم‌های داخلی تعبیر می‌کنند نیز مزید بر علت شده و شرایط را سخت‌تر کرده است. واقعیت آن است که هرگونه محدودیت و ممنوعیت در عرصه تجارت خارجی ولو اینکه در کوتاه‌مدت بتواند مسکنی مقطعی بر مشکلات اقتصادی ایران باشد، اما آثار و تبعات منفی آن در درازمدت، زمینه‌ساز اشکالات فراوان‌تری می‌شود که محاسبات ساده هزینه- فایده‌ای به خوبی پیش از هر تصمیم می‌تواند آن را نشان دهد. از دست دادن یک بازار صادراتی یا یک فروشنده کالا آن هم در شرایطی که همه می‌دانند اوضاع به لحاظ تامین کالا و نقل و انتقالات پول و تکنولوژی در ماه‌های آینده سخت‌تر خواهد شد، به راحتی جبران‌پذیر نیست. بازار صادراتی یا مشتری که از دست می‌رود، آن هم در شرایط رقابتی و فشرده امروز بازارهای جهانی، به راحتی قابل بازگشت نبوده و لطمات سنگینی را به اقتصاد وارد می‌کند. از سوی دیگر در حوزه واردات نیز، برخی فشارها برای ممنوعیت‌های کالایی اگرچه به منظور برخی مدیریت‌های ارزی صورت می‌گیرد، اما بسترساز شکل‌گیری برخی انحصارهایی می‌شود که تجربه نشان داده شکستن آن کار راحتی نیست؛ به‌خصوص اینکه دولت دوازدهم در شرایطی این محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها را ترسیم کرده است که بسیاری از فعالان اقتصادی به دلیل نوسانات اخیر ارزی و عدم مدیریت بهینه آن، شرایط نااطمینانی سختی را تجربه کرده و تا پیش از ابلاغ فهرست‌های ممنوعیت کالایی، دست از کار کشیده بودند. فعالان اقتصادی در این میان بر این باورند که تنگ‌تر کردن حلقه فعالیت‌های اقتصادی در ایران، آثار زیانباری را به دنبال خواهد داشت که شاید اگر بیش از اهمیت خروج آمریکا از برجام نباشد، کمتر از آن هم نیست. آنها معتقدند در شرایط کنونی، این دولتمردان هستند که باید با فضای باز و عادلانه اقتصادی، زمینه‌ساز کمرنگ‌تر شدن آثار تحریم‌های بین‌المللی و تحولات سیاسی پیش‌روی ایران بعد از خروج آمریکا از برجام شوند و زمینه‌ای فراهم سازند که اقتصاد راه خود را برود.