بر طبل جنگ نکوب

  مرضیه محمودی: خوب یا بد، آمریکا از توافق تاریخی 1+5 خارج شد و همزمان دستور بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را صادر کرد. پس ایران ظرف سه تا شش ماه آینده باید شاهد دور جدید تحریم‌ها باشد. اروپا گفته در برجام می‌ماند اگرچه ماندن و رفتن آنها هم مشخص نیست. بهترین و بدترین سناریوها در این میان تفاوت چندانی ندارد. چه تحریم‌ها بازگردد و چه دوره تعلیقِ یکی‌دوساله اخیر بر سر برجام ادامه پیدا کند، ایران نگران چالش‌های جدید خواهد بود. چالش‌هایی که مردم را از فردای تحریم‌ها نگران کرده. برخی از جهش دوباره ارز نگرانند و برخی از تجربه تلخ تحریم‌های دارویی. برخی از تحریم کالاهای استراتژیک و برخی از نچرخیدن چرخ زندگی‌شان. در این میان دولت چه باید کند؟ شاید برخی از رویدادهای حوزه دیپلماسی -مانند نگه داشتن کشور مقابل در برجام- چندان در اختیار دولت نباشد اما قطعاً سیاست‌های دولت در عرصه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در فردای بی‌برجام، بسیار موثر است. همان زمان هم که ایران تحریم بود بسیاری گله داشتند تحریم‌های داخلی فلج‌کننده‌تر از تحریم‌های بین‌المللی است و از سیاست‌های زمین‌گیر‌کننده دولت گله می‌کردند. به همین دلیل است که الان در آستانه دور جدید تحریم‌ها توجهات به داخل معطوف شده و سوال این است که چگونه می‌توان در فشار بین‌المللی، فشار بر داخل را به حداقل رساند و سیاست‌هایی در جهت بهبود اوضاع اتخاذ کرد؟ نزاع در میان گروه‌ها و جناح‌های سیاسی بالا گرفته و سرمایه اجتماعی تنزل یافته است. اسحاق جهانگیری این شرایط را چندی پیش توصیف کرده و گفته بود: «در کشور ما برخی به خاطر رقابت سیاسی سعی می‌کنند مشکلات کوچک را بزرگ جلوه دهند. کشور بیش از آنکه با مشکلات روبه‌رو باشد، با بزرگ‌نمایی مشکلات روبه‌روست.» از همین روست که او می‌گوید: «گفت‌وگو راه‌حل مشکلات بزرگ کنونی است.» گفت‌وگویی برای رسیدن به وفاق درباره موضوعات. وفاق ملی، گمشده عالم سیاست ایران است. جدال میان چهره‌های سیاسی و سیاسیون بالاست. گام بعدی ایران پس از خروج آمریکا از برجام، نیازمند تصمیمی عقلانی و مورد وفاق در سطح ملی است. اما نظرات متفاوت و گاه متناقض است. رئیس‌جمهور می‌گوید برجام از این پس میان ایران و کشورهای اروپایی ادامه می‌یابد. اما در قوه مقننه می‌گویند اروپایی‌ها قابل مذاکره و اعتماد نیستند. مجلس خبرگان برجام را خسارت‌بار می‌خواند و می‌گوید روحانی باید به خاطر خسارت‌های برجام از مردم عذرخواهی کند و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید برجام فرصتی است که دولت آن را سوزانده. هیات دولت می‌گوید ایران خواهان تعامل سازنده و عزتمندانه است و آمادگی همکاری مبتنی بر منافع مشترک و احترام متقابل را دارد. اما عضو تیم مذاکره‌کننده پیشین ایران به دولت می‌تازد که چرا سیاست تنش‌زدایی در پیش گرفته و با این شیوه امتیاز می‌دهد؟ در میان این همه، جامعه برای عبور از این گذر نیاز به سرمایه اجتماعی و همراهی افکار عمومی دارد. افکار عمومی‌ای که نمی‌داند با برجام باشد یا علیه آن؟ نمی‌داند برای سیاست‌های تنش‌زدای دولت هورا بکشد یا برای مقابله‌جویی‌ها دست بزند؟ جامعه‌شناسان می‌گویند شرایط حساس نیازمند سیاستگذاری‌های جدید است اما هر حرکتی از مسیر وفاق داخلی می‌گذرد.