جان‌سخت
چرا استان یزد با وجود بی‌آبی توانمند است؟
کویر خشک و بی‌آب شاید نخستین تصویری است که از استان یزد در ذهن ظاهر می‌شود؛ اگر اینچنین است بیراه نرفته‌اید. یزد در بخش مرکزی فلات ایران، همواره با نامساعدترین عوامل طبیعی از جمله هم‌نشینی با کویر خشک و پهناور، بارش اندک و تبخیر بالا، دور بودن از منابع آبی پایدار همچون دریا و به‌تبع آن رطوبت بسیار کم و حرارت زیاد روبه‌رو بوده است.
زینب موسوی: کویر خشک و بی‌آب شاید نخستین تصویری است که از استان یزد در ذهن ظاهر می‌شود؛ اگر اینچنین است بیراه نرفته‌اید. یزد در بخش مرکزی فلات ایران، همواره با نامساعدترین عوامل طبیعی از جمله هم‌نشینی با کویر خشک و پهناور، بارش اندک و تبخیر بالا، دور بودن از منابع آبی پایدار همچون دریا و به‌تبع آن رطوبت بسیار کم و حرارت زیاد روبه‌رو بوده است. اما آیا این عوامل خشن طبیعی بر زنده ماندنش چیره شد؟ پاسخ روشن است؛ نه. استان یزد گرچه حالا با احتساب منابع آبی موجود در خود، بسیار بی‌رمق و تشنه است اما هنوز زنده و پابرجا مانده و امید اجتماعی در آن بالاست. دلیل آن را می‌توان در عوامل مختلفی جست‌وجو کرد که در این مجال نمی‌گنجد اما شاهد این مدعا چیست؟
آمارهای رسمی رسیده از مراکز معتبر از جمله مرکز آمار ایران، در حوزه‌های مختلف نشان می‌دهد که استان یزد وضعیت خوبی در شاخص‌های توسعه دارد. یزد، دومین استان از منظر نرخ بالای باسوادی است. آخرین آمارها این نرخ را 78 /87 درصد به ثبت رسانده‌اند. از منظر شاخص‌های اقتصادی هم استان یزد دارای نرخ بالای مشارکت اقتصادی است و با نرخ 1 /41 درصد مشترکاً با گیلان در رتبه سوم کشور قرار گرفته است. این استان همچنین با ضریب 2 /21درصدی نفوذ اینترنت، پنجمین استان کشور با در نظر گرفتن این شاخص است.
از سوی دیگر پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بخش صنعت و معدن استان یزد در اجرای توسعه خوشه‌های صنعتی کشور پیشگام بوده است. تاکنون طرح توسعه خوشه‌ای با عناوین خوشه نساجی، خوشه کاشی سرامیکی، خوشه محصولات کنجدی، خوشه سنگ و خوشه طلا در این استان تدوین و اجرایی شده است. با وجود آنکه بی‌آبی علاوه بر مشکلات دیگر، خود چالشی جدی برای ادامه حیات صنایع در این استان است اما صنعت یزد از لحاظ تعداد و حجم سرمایه‌گذاری اسمی بیش از 3 /3 درصد کل سرمایه‌گذاری صنعتی در کشور را شامل می‌شود. در حوزه‌ای دیگر، آنچه یزد را همچنان پابرجا نگه داشته اندک توجهی است که به موضوع تغییر الگوی کشت و جایگزینی کشاورزی مکانیزه به جای سنتی شده است؛ موضوعی که یزدی‌ها ناچارند برای ادامه حیات این بخش از فعالیت‌های خود، به آن تن دهند. اراضی قابل کشاورزی استان یزد نزدیک به دو درصد از کل وسعت استان است با این حال استان یزد رتبه دوم تولیدات گلخانه‌ای کشور را دارد. مطالعات نشان می‌دهد توسعه کشت گلخانه‌ای، ضمن افزایش ظرفیت‌های تولید،کاهش صدمات ناشی از تنش‌های محیطی به‌ویژه کم‌آبی را در پی دارد.
با همه اینها صاحب‌نظران بر این باورند که خطای توسعه‌ای در استان یزد رخ داده که سیاست‌های توسعه را تنها به سمت سرمایه‌گذاری بر صنایع تولیدی و تبدیلی بزرگ آلاینده و آب‌بر، سوق داده است. در این میان از فرصت بالای گردشگری یاد می‌شود که شریان اصلی احیای سنت‌های معیشتی سازگار با زیست‌بوم خشک و کویری است و می‌تواند سرمایه‌ای عظیم را روانه استان یزد کند. در این پرونده از فرصت‌هایی یاد می‌کنیم که می‌تواند گلوگاه یزد بحران‌زده از بی‌آبی را باز کند.
