استراتژی بهینه
رضا اشرف‌سمنانی از ضرورت مدیریت کمبود آب در صنایع فولاد می‌گوید
رضا اشرف‌سمنانی می‌گوید: با تدابیر لازم می‌توان تاثیرات کم‌آبی برای واحدهای جدید را مدیریت کرد. ضمن آنکه در مجموع مصرف آب در صنعت بسیار کمتر از بخش‌های دیگر است و قابل قیاس نیست و با انتخاب مناسب محل، نوع تکنولوژی، ظرفیت و طراحی از این مشکل می‌توان تا حدود زیادی جلوگیری کرد.
«مصرف آب تابع نوع تکنولوژی، ظرفیت، محل احداث، شرایط منطقه، زنجیره تولید و مدیریت آب است. طرح‌های فولادی که در مناطق جنوب کشور واقع‌اند و همچنین طرح‌های فولادی که از تکنولوژی‌های جدید برخوردارند با مدیریت صحیح آب و استفاده از پساب‌های فاضلاب با مشکل کمبود مواجه نخواهند بود و می‌توانند این چالش را پشت سر بگذارند.» اینها بخشی از صحبت‌های رضا اشرف‌سمنانی مشاور مدیرعامل شرکت مادر تخصصی (هلدینگ) توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) است. او ضمن بیان اینکه در مجموع مصرف آب در صنعت درکلان قابل توجه نیست می‌گوید: « حدود 90 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی و با تلفات زیاد همراه است که در استراتژی مدیریت آب باید به آن اولویت داد. سپس اولویت با مصارف خانگی و شرب و در نهایت با صنایع است.»
♦♦♦
کمبود آب در کشورمان بسیاری از صنایع را تحت تاثیر خود قرار داده و تولید محصولات فولادی نیز تحت‌الشعاع این بحران قرار خواهد گرفت. از نظر شما کاهش منابع آبی چه آینده‌ای را برای این صنعت به وجود خواهد آورد؟
با تدابیر لازم می‌توان تاثیرات کم‌آبی برای واحدهای جدید را مدیریت کرد. ضمن آنکه در مجموع مصرف آب در صنعت بسیار کمتر از بخش‌های دیگر است و قابل قیاس نیست و با انتخاب مناسب محل، نوع تکنولوژی، ظرفیت و طراحی از این مشکل می‌توان تا حدود زیادی جلوگیری کرد.
برای برخی از واحدهای موجود نه‌تنها کمبود آب یک مشکل است بلکه عوامل دیگر بسیار موثرند و انتخاب‌های غیرتخصصی و حرفه‌ای مشکل‌زا بوده و خواهد بود.
برای تولید هر تن فولاد چه میزان آب مصرف می‌شود؟ آیا مناطقی که در آنها محصولات فولادی تولید می‌شوند می‌توانند به کار خود ادامه دهند؟
می‌توان اذعان داشت که مصرف آب تابع نوع تکنولوژی، ظرفیت، محل احداث، شرایط منطقه، زنجیره تولید و مدیریت آب است. طرح‌های فولادی که در مناطق جنوب کشور واقع‌اند و همچنین طرح‌های فولادی که از تکنولوژی‌های جدید برخوردارند با مدیریت صحیح آب و استفاده از پساب‌های فاضلاب با مشکل کمبود مواجه نخواهند بود و می‌توانند این چالش را پشت سر بگذارند.
اما واحدها یا طرح‌های توسعه‌ای که متناسب با وضعیت منطقه به لحاظ طراحی، تکنولوژی و ظرفیت از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند با مشکل کمبود آب برای تولید مواجه خواهند شد و باید در مصرف آب واحد خود را به طور جدی مدیریت کنند.
کمبود آب تا چه اندازه می‌تواند برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای تولید 55 میلیون تن فولاد تا افق 1404 را تحت تاثیر خود قرار دهد؟
همان‌طور که گفته شد برای طرح‌های جدیدی که از تکنولوژی، ظرفیت، طراحی و مکان مناسب برخوردارند و با توجه به شرایط محل عملیات احداث آنها انجام و مدیریت شده‌اند یا اینکه در مناطق جنوب کشور (خلیج‌فارس و دریای عمان) احداث می‌شوند می‌توان با اطمینان گفت که دغدغه کمبود آب را تجربه نخواهند کرد زیرا که در مجموع مصرف آب در صنعت درکلان قابل توجه نیست. حدود 90 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی و با تلفات زیاد همراه است که در استراتژی مدیریت آب باید به آن اولویت داد. سپس اولویت با مصارف خانگی و شرب و در نهایت با صنایع است.
کارشناسان معتقدند صنعت فولاد در ایران باید به‌روز کردن تکنولوژی‌های مورد استفاده مصرف آب را کاهش دهد و از راهکارهایی مانند بازیافت کامل آب‌های شهری یا آبگیری از لجن استفاده کنند. به عقیده شما چه راهکارهایی برای ارتقای ذخیره‌سازی آب در صنعت فولاد و کاهش تلفات منابع آبی قابل برنامه‌ریزی است؟
استفاده از فاضلاب، پساب‌ها، آب‌های سطحی، بازچرخانی آب در فرآیند تولید و کاهش نیاز به آب جدید (Make up)، استفاده از تکنولوژی‌های تولید فولاد با مصرف آب کمتر (خنک کردن با گاز به جای آب (CDQ) که اخیراً در طرح‌های جدید فولاد به‌کار رفته از جمله اقداماتی است که در دستور کار قرار دارد و برگشت آب در تمام زنجیره تولید فولاد نه فقط در واحد ذوب و نورد بلکه در معادن و تولید کنسانتره نیز قابل برنامه‌ریزی است.
البته که باید تاکید کرد بیشتر بحث کاهش مصرف آب و ارتقای بهره‌وری در فرآیند استفاده از فاضلاب و پساب‌ها مطرح است و نه ذخیره‌سازی آب.
نظر شما در خصوص انتقال منابع آبی از شمال و جنوب به مناطق مرکزی چیست؟ با وجود اینکه برخی معتقدند این راهکار می‌تواند تا حدودی بحران را برطرف کند اما در مقابل به نظر می‌رسد چنین اقداماتی از هزینه‌های بالایی برخوردار است که توجیه‌پذیری این طرح را با اختلال روبه‌رو می‌سازد. نظر شما در این رابطه چیست؟
ارتقای بهره‌وری آب در بخش‌های پرمصرف و با تلفات زیاد بسیار ارزان‌تر و سریع‌تر از طرح‌های انتقال آب است که البته از هزینه بالایی برخوردار است اما باید امکان‌سنجی لازم صورت گیرد تا به لحاظ اقتصادی هم توجیه‌پذیر باشد. امکان انتقال آب در مناطق مرزی و اقدامات برخی از کشورهای همسایه در مطالعات و معادلات برای انتقال آب روشی مناسب است که باید در داخل کشور نیز مورد بررسی قرار گیرد. همچنین باید استفاده از آب‌های عمیق زیرزمینی نیز به‌عنوان یکی از راهکارهای اساسی برای حل مشکل کمبود آب در صنایع مورد توجه جدی مسوولان قرار گیرد. انتقادی که به طرح‌های فولادی جدیدالاحداث می‌شود آن است که در مراحل طرح توجیهی چرا به موضوع آب به عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات هیچ توجهی نشده است و این در حالی است که از نظر موقعیت‌یابی بسیاری از طرح‌ها واقعاً با مشکل بی‌آبی مواجه خواهند شد.
تحلیل شما از این مساله چیست؟ مثلاً طرح‌های فولادی اردکان، سیرجان، سبزوار و... از جمله این طرح‌ها هستند.
متاسفانه در احداث برخی از طرح‌های فولادی به شرایط منطقه احداث، تکنولوژی‌های جدید و موضوع تامین آب و هزینه آن توجه زیادی نشده و انتخاب بر اساس مطالعات فنی و اقتصادی کارشناسی نبوده است که نه‌تنها به لحاظ مصرف آب بلکه به لحاظ ظرفیت و پیوستگی زنجیره تولید هم باید با تامل بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.
البته در طرح‌های جدید فولادی نه‌تنها به مساله تامین آب با استفاده از تصفیه فاضلاب، تکنولوژی‌های با مصرف آب کمتر، برگشت آب، بازیافت کردن و تنوع در استفاده از منابع آب توجه شده بلکه مولفه‌های دیگر اقتصادی از جمله طراحی و اجرای طرح مورد بررسی قرار گرفته که می‌تواند به عنوان مدل مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
