کوچ به جای فیلتر
آذری‌جهرمی: پیام‌رسان‌های داخلی امن است
در میانه همه موضوعات سیاسی هفته گذشته، تلگرام همچنان میدان‌دار اخبار سیاسی بود. اخبار و اقداماتی که خبر از قطعیت فیلترینگ تلگرام می‌دهد اما زمان آن هنوز مشخص نشده است.
در میانه همه موضوعات سیاسی هفته گذشته، تلگرام همچنان میدان‌دار اخبار سیاسی بود. اخبار و اقداماتی که خبر از قطعیت فیلترینگ تلگرام می‌دهد اما زمان آن هنوز مشخص نشده است.
خبر قطعی فیلتر تلگرام ابتدا از جلسه وزیر ارتباطات در کمیسیون مشترک امنیت و اقتصادی درباره پیام‌رسان‌ها خارج شد. ایسنا عکسی از صفحه حساب توئیتری مجتبی ذوالنور، نماینده مردم قم منتشر کرد که در آن نوشته شده بود «به طور قطع با توجه به ابعاد خسارات استقرار استفاده از تلگرام در آینده نزدیک کمتر از ۲۰ روز تلگرام فیلتر خواهد شد.» اما جدای از حساب توئیتری، ذوالنور این خبر را پس از پایان جلسه به رسانه‌ها هم داده بود. اما به روال چند هفته گذشته، این خبر بلافاصله تکذیب شد. به گزارش اعتماد علیرضا رحیمی، عضو اصلاح‌طلب کمیسیون امنیت در کانال تلگرام خود نوشت: چنین اظهاری واقعاً جای تعجب داشت! در شرایطی که مطلقاً هیچ مسوولی چنین اظهارنظری در جلسه نداشته است. چنین تاکتیکی بی‌تردید بازی با روان مردم است و مردود! یکی از مسوولان دولتی حاضر در جلسه هم به «اعتماد» گفت: «آنچه از سوی ذوالنور به‌عنوان خروجی جلسه عنوان شده، نظر شخصی او بوده که در نشست نیز عنوان کرد.»
خیلی دور، خیلی نزدیک
اما مقامات رسمی چه می‌گویند؟ آیا باید در آینده نزدیک در انتظار فیلتر تلگرام بود؟ سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی در گفت‌وگو با جماران گفته ما تابع آقای رئیس‌جمهور به‌عنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی و مصوبات شورا هستیم. یکی از دستورالعمل‌های ایشان رفع انحصار از تلگرام است. برنامه‌های ما نیز در رفع انحصار، توجیه مردم است. استارت این مساله را زده‌ایم و منتظریم گفتمان‌سازی آن در جامعه از سوی نخبگان و رسانه‌ها انجام شود. از طرف دیگر تشویق کنیم تا پیام‌رسان‌های بومی توسعه پیدا کنند. اما او گفته هیچ زمان‌بندی برای فیلتر وجود ندارد.
موضع وزیر ارتباطات اما هنوز مشخص نیست. او پیش از این گفته بود قطعاً فیلترینگ کارساز نیست. اما در هفته گذشته چند باری از امنیت پیام‌رسان‌های داخلی حمایت کرده بود. او حتی در جلسه مجلس گفته بود پیام‌رسان‌های خارجی نباید به مرجع اعتماد مردم تبدیل شوند و آمارهای تکان‌دهنده‌ای درباره استفاده از بیت‌کوین در صرافی‌ها داده و از تدوین سند نحوه استفاده از فضای مجازی و تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات خبر داد. او همچنین به تشریح پنج روشی که این وزارتخانه برای حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی در نظر گرفته، پرداخت و با انتقاد نسبت به طرح ادعای عدم امنیت پیام‌رسان‌های داخلی، این مسائل را «سیاه‌نمایی» خواند. به عبارتی آذری‌جهرمی درصدد راه‌هایی است که حریم شخصی کاربران در پیام‌رسان‌های داخلی حفظ شود و گفته قانون باید اصلاح شود که مدیر راحت بگوید نمی‌تواند وارد حریم خصوصی مردم شود. به نظر می‌رسد جهرمی به جای اعلام دقیق موضعش در خصوص فیلترینگ تلگرام، بر امن‌سازی پیام‌رسان‌های داخلی تمرکز کرده. به گزارش ایسنا وزیر ارتباطات در همان جلسه از ارائه لایحه‌ای به دولت در زمینه حفظ حریم خصوصی و صیانت حقوق شهروندی در فضای مجازی خبر داد و تاکید کرد: پیام‌رسان‌های داخلی امنیت دارند و هرگز اطلاعات خصوصی افراد در اختیار کسی قرار نمی‌گیرد.
وزیر تحت فشار است
اما جماران به نقل از رسول خضری، نماینده پیرانشهر و سردشت و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به برخی صحبت‌ها در خصوص فیلتر شدن تلگرام، گفت: وزیر ارتباطات برای فیلتر کردن تلگرام تحت فشار است، اما فعلاً وزیر مقاومت کرده و به فیلتر کردن تلگرام رضایت نداده است. در همین حال معاون دادستان کل کشور خبر داده که «آیین‌نامه حمایت حقوقی از فعالیت پیام‌رسان‌های داخلی» تصویب و به مراجع قضایی سراسر کشور ابلاغ شده است. عبدالصمد خرم‌آبادی معاون دادستان کل کشور در امور فضای مجازی در کانال شخصی خود در پیام‌رسان سروش نوشت: در طلیعه سال ۱۳۹۷ مسوولان کشور با وحدت و هماهنگی کم‌نظیری به منظور عینیت بخشیدن به شعار «حمایت از کالای ایرانی در فضای مجازی»، در حال فراهم کردن زمینه مهاجرت مردم از شبکه‌های اجتماعی خارجی به شبکه‌های داخلی هستند.
تصمیم مقامات برای جایگزینی پیام‌رسان‌های داخلی در حالی است که آمارها می‌گوید 59 درصد مردم ایران از تلگرام استفاده می‌کنند. به گزارش ایسنا معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی اعلام کرد: طبق نظرسنجی نوروزی ایسپا 5 /59 درصد مردم ایران از شبکه اجتماعی تلگرام استفاده می‌کنند و در صورتی که تلگرام فیلتر شود، تنها 8 /37 درصد کسانی که از آن استفاده می‌کنند، حاضر به جایگزینی این شبکه اجتماعی مجازی به پیام‌رسان‌های داخلی هستند. 3 /46 درصد نیز از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده نخواهند کرد و 9 /14 درصد نیز گفته‌اند نمی‌دانیم در این صورت از پیام‌رسان داخلی استفاده خواهیم کرد یا خیر.
کوچ به جای فیلتر
حال برخی از منابع دیگر می‌گویند رویکرد جدید تصمیم‌گیران این است که به جای فیلترینگ تلگرام، مردم را به کوچ داوطلبانه تشویق کنند. دنیای اقتصاد با اشاره به جلسه تلگرامی فراکسیون نمایندگان ولایی با مسوولان اطلاعات سپاه نوشت: جلسه مهم مجلسی‌ها با وزیر ارتباطات و دبیر شورای عالی فضای مجازی حاوی یک پیام بود؛ آنکه هدف‌گذاری درباره تلگرام به نحوی است که کاربران به‌صورت داوطلبانه از این پیام‌رسان خارجی به پیام‌رسان‌های ایرانی مهاجرت کنند. بر اساس تاکید ابوالحسن فیروزآبادی، ایران به دنبال آن است که این جایگزینی داوطلبانه صورت گیرد نه به‌صورت اجباری. همچنین آذری‌جهرمی از تدوین لایحه‌ای در زمینه حفظ حریم خصوصی و صیانت حقوق شهروندی در فضای مجازی خبر داد و و فیروزآبادی گفته سلسله اقداماتی در نظر گرفتیم از جمله بررسی ویژگی‌های منحصربه‌فرد تلگرام، مانند قابلیت ایجاد کانال. احتمالاً آنان در تلاشند که با مشابه‌سازی پیام‌رسان‌های داخلی به تلگرام مردم را به شبکه‌های داخل دعوت کنند.
ترک یا تمدید توافق هسته‌ای؟
اما دیگر اخبار سیاسی هفته گذشته، تحولات منطقه بود و ماجرای برجام و تقابل ایران و آمریکا. شواهد حاکی از آن است که ترامپ قصد خروج از برجام را دارد. سناریویی که برخی آن را تایید می‌کنند و برخی می‌گویند ترامپ تنها می‌خواهد امتیازات جدیدی بگیرد.
«موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن» (WINEP) از جمله موسساتی است که احتمال خروج ترامپ از برجام را عنوان کرد. به گزارش دنیای اقتصاد و به نوشته این اتاق فکر آمریکایی، بسیاری از کارشناسان معتقدند افراد ضدایرانی که ترامپ برای دومنصب دولتی وزارت خارجه و مشاور امنیت ملی خود گمارده، نشانه دیگری از خروج ترامپ از «برجام» در ماه آینده میلادی است. این موسسه پنج اقدام ایران پس از خروج ترامپ از برجام را برشمرده: از سرگیری برنامه‌های هسته‌ای، ایستادگی در مقابل فشارهای آمریکا و اسرائیل، استفاده از شکاف ایجادشده میان اروپا و آمریکا، همکاری با روسیه و چین و آماده‌سازی مردم و اقتصاد برای بازگشت تحریم‌ها.
اما دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای همچنان در تلاش برای حفظ این دستاورد هستند. هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان از پایبندی کشورش به توافق هسته‌ای با ایران خبر داده. همچنین آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه در اواخر ماه میلادی جاری و طی سفرهایی جداگانه به واشنگتن می‌روند تا در دیدار با دونالد ترامپ، آخرین تلاش‌هایشان برای حفظ برجام را به‌کار گیرند. به گزارش دنیای اقتصاد و به گفته مارک دوبویتز، رئیس بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها قرار است طی روزهای آینده نشستی میان آمریکا و کشورهای تروئیکای اروپایی شامل آلمان، بریتانیا و فرانسه برگزار شود. نشریه «فارن‌پالیسی» هم به دولت آمریکا پیشنهاد کرده به‌جای خروج از برجام تعلیق تحریم‌ها علیه ایران را به بازرسی از مراکز ایران مشروط کند. پیشتر نیز هفته‌نامه «اکونومیست» از ماندن آمریکا در برجام خبر داده بود با این شرط که اتحادیه اروپا و کنگره آمریکا امتیازاتی به ترامپ ارائه کنند. با این همه علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرد در صورت خروج آمریکا از برجام، ایران می‌تواند غنی‌سازی اورانیوم در سایت هسته‌ای فردو را ظرف چهار روز به ۲۰ درصد برگرداند. هچمنین فارس اعلام کرد سیگال مندلکر، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور مربوط به تروریسم و اطلاعات مالی آمریکا در خصوص تجارت با ایران هشدار داد و اعلام کرد که همچنان خطراتی برای آنهایی که به‌دنبال تجارت با جمهوری اسلامی ایران هستند، وجود دارد.
جنگ نزدیک است؟
اما علاوه بر آمریکا، نام ایران در منطقه خاورمیانه هم مدام تکرار می‌شود، یکی در ماجرای سوریه و دیگری در تقابل با عربستان. ولیعهد عربستان که در حال برگزاری توری دور دنیاست، مواضع خصمانه خود علیه ایران را تکرار کرده و آن‌گونه که ایسنا خبر داده گفته بیشتر کشورهای منطقه با ایران دشمن هستند. او گفته ایران تهدید بزرگی برای عربستان نیست، اما اگر با آن برخورد نشود، به تهدید بزرگی تبدیل خواهد شد. همچنین یورونیوز عربی در گزارشی به تحلیل روابط پاریس و ریاض پرداخت و نوشت: «زمانی که امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه برای مذاکراتی با محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی در ماه نوامبر به ریاض سفری کوتاه داشت، ظاهراً رئیس‌جمهوری فرانسه و ولیعهد سعودی به یکدیگر لبخند می‌زدند؛ اما پشت درهای بسته بحث و مناقشه‌ای سخت بین این دو در مورد ایران در گرفت.» از طرف دیگر ترامپ دو هفته قبل در اظهاراتی بیان کرد که ما خیلی زود از سوریه خارج خواهیم شد. اما تنها چند ساعت بعد پنتاگون در واکنش به این اظهارات تاکید کرد در آینده حضور نیروی نظامی آمریکا در سوریه ضروری است. البته ترامپ گفته بود اگر عربستان خواستار حضور آمریکا در سوریه است، باید هزینه آن را بدهد!
اما حوادث سوریه و تشدید درگیری‌ها و ماجراهای ایران و عربستان سبب شده که یک سوال مطرح شود؟ آیا آمریکا در حال آماده‌سازی خود برای جنگ است؟ استفان والت، استاد سرشناس روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد در مقاله‌ای به این سوال پاسخ داد. دنیای اقتصاد با انتشار این مقاله به نقل از استفاون والت با برشمردن پنج کلیدواژه و استدلال که از سوی تندروهای آمریکایی برای آغاز یک جنگ استفاده می‌شود، نتیجه‌گیری کرد که ترامپ قصد آغاز یک جنگ مستقیم را ندارد. این استاد نئورئالیست افزود: «رئیس‌جمهور آمریکا در تلاش است تا با تهدید، امتیازاتی را از طرف مقابل دریافت کند.» با وجود این، او گفته اگر ترامپ جنگ را انتخاب کند، احتمالاً میان ایران و کره شمالی، ایران را انتخاب می‌کند. چون کره شمالی دارای سلاح‌های هسته‌ای است و جنگ در شبه‌جزیره کره، می‌تواند ساکنان کره جنوبی، ژاپن، چین و... را بسیار نگران کند و آزار دهد. اما در مقابل جنگ با ایران شرکای آمریکا در خاورمیانه را خوشحال می‌کند. اما من هنوز هم فکر می‌کنم که جنگ با هر دو کشور بعید است. ترامپ هم در توئیتی نوشت: اولویت‌های فعلی من تجارت با چین، دیدار رهبر کره شمالی و موضوع حمله شیمیایی سوریه است.
