نازک‌طبعی دلاری

ندا گنجی: کار به جایی رسیده است که دیگر، نبض ایرانیان با خیزش و ریزش تب بازار ارز، تند می‌زند و آرام می‌شود. یعنی چند تومان افزایش قیمت دلار، حتی رانندگان تاکسی را که در کسب‌وکار خود سر وکاری با دلار و یورو ندارند، نگران می‌کند. مساله قابل تامل این است که ایرانی‌ها از چه زمانی و به چه دلایلی نرخ دلار را در زندگی‌هایشان چنین مهم انگاشتند؟ جامعه ایران، گویی همه امور خود را به قیمت دلار پیوند زده و در چنین شرایطی است که وضعیت بازار ارز به سنجه‌ای برای ارزیابی توفیق یا عدم توفیق دولت‌ها تبدیل شده است. برخی این حساسیت را ناشی از اثرات نوسان نرخ ارز بر قدرت خرید مردم می‌پندارند. اما آیا افزایش قیمت ارز به معنای گران شدن همه اقلام مورد نیاز خانوارهاست؟ برخی نیز این فرضیه را مطرح می‌کنند که دلاری شدن جامعه ایران به سال‌های 1390 و 1391 بازمی‌گردد که پس از سال‌ها تثبیت نرخ ارز در دولت‌های نهم و دهم، فنر نرخ ارز رها شد و در اثر جهش ناگهانی، عده‌ای به ثروت‌های بادآورده دست یافتند و گروهی متحمل خسارت‌های بزرگی شدند.

اما فارغ از دلایل شکل‌گیری این پدیده، نازک‌طبعی ایرانی‌ها در برابر نوسانات بازار ارز، مقامات دولتی را به اظهارنظرهای گاه‌و‌بیگاه ناگزیر می‌کند که البته این اظهارنظرها خود در مقاطعی افزایش نرخ را تحریک کرده است. حساسیت‌ها به وضعیت بازار ارز، این روزها چنان بالا گرفته است که وقتی مجری تلویزیون، رو در روی رئیس‌جمهوری می‌نشیند، ظاهراً خود را مسوول می‌داند پاسخی از زبان دکتر روحانی درباره قیمت دلار دریافت کند که آبی بر آتش التهاب جامعه باشد. رضا رشیدپور پس از آنکه دلیل افزایش‌های اخیر نرخ دلار را از رئیس‌جمهوری جویا می‌شود، می‌پرسد: «پس خیال مردم بابت نرخ ارز راحت باشد؟» و دکتر روحانی نیز پاسخ می‌دهد: «بله، خیال مردم راحت باشد.» یا هنگامی که رئیس‌جمهوری به میان جمعی از اصحاب رسانه می‌آید، نخستین پرسشی که خطاب به او مطرح می‌شود، درباره ارز است. دکتر روحانی نیز به جای آنکه واقعیات اقتصادی را با مردم در میان بگذارد، توضیح می‌دهد که افزایش نرخ، دلایل اقتصادی و تجاری ندارد و در آینده، شرایط بهتر می‌شود.

اگرچه این حساسیت بالا به تحولات بازار ارز ممکن است منجر به افزایش دقت دولت نسبت به اعمال سیاست‌های ارزی شود اما به نظر می‌رسد، این وضعیت بیش از آنکه به بهبود یا اصلاح سیاستگذاری در این حوزه منتهی شود، به افزایش محافظه‌کاری سیاستگذار دامن زده است. 

به بیان ساده‌تر، سیاستگذار پولی یا دولت از بیم کاهش محبوبیت یا شکل‌گیری اعتراضات اقتصادی و سیاسی از اصلاح سیاست‌های ارزی سر باز می‌زند و حتی به قیمت افزایش واردات، قاچاق 

و متضرر شدن صادرکنندگان می‌کوشد، نرخ ارز را تثبیت کند. در چنین شرایطی دولت چگونه می‌تواند از بازار ارز حساسیت‌زدایی کند؟