سرمایه در قرن بیست‌و‌یکم

مرتضی مرادی: بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود در مورد ثروت ملل با عنوان «ثروت در حال تغییر ملل» که در ژانویه سال 2018 منتشر شده است، ثروت جهان و تغییرات آن در سال‌های 1995 تا 2014 را با بررسی 141 کشور برآورد کرده است. طبق یافته‌های بانک جهانی، در سال‌های 1995 تا 2014، ثروت جهانی به طور معناداری رشد داشته است. بخش زیادی از این رشد به خاطر رشد سریع کشورهای با درآمد متوسط در آسیا بوده، اما نکته حائزاهمیت اینکه به‌رغم این رشد اقتصادی، نابرابری همچنان در کشورهای جهان ریشه می‌دواند. از آنجا که ثروت، پشتیبان درآمد ملی و در واقع زیربنای آن است، سنجش تغییرات در ثروت این امکان را فراهم می‌کند که بتوان توسعه و پایداری رشد را که امروزه دغدغه همه کشورهاست، پایش کرد. اگرچه ثروت کل تقریباً در همه مناطق دنیا افزایش یافته است اما چنین حرفی در مورد سرانه ثروت صدق نمی‌کند. به دلیل رشد جمعیت و پیشی گرفتن آن از رشد سرمایه‌گذاری در تعدادی از کشورهای با درآمد پایین از جمله کشورهای جنوب صحرای آفریقا، سرانه ثروت در مناطقی از جهان کاهش یافته است. مادامی که سرانه ثروت کاهش یابد، توانایی کشورها برای ثابت نگه داشتن درآمد سرانه از بین خواهد رفت. امروزه، سرمایه انسانی که از طریق محاسبه ارزش درآمدهای یک فرد در طول زمان برآورد می‌شود، مهم‌ترین مولفه ثروت جهانی است. یافته‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که در کشورهای با درآمد پایین و درآمد پایین‌تر از متوسط، سرانه ثروت سرمایه انسانی در حال افزایش است. از طرفی در بعضی از کشورهای با درآمد بالا و بالاتر از متوسط، افزایش سن و راکد بودن دستمزدها، منجر به کاهش سهم سرمایه انسانی در کل سرمایه و در نتیجه کل ثروت این کشورها شده است. همچنین قابل توجه است که زنان، کمتر از 40 درصد ثروت سرمایه انسانی جهان را تشکیل می‌دهند که دلیل این سهم کمتر از 40 درصد، پایین بودن سطوح درآمدی آنها، ساعات کاری کمتر و همچنین مشارکت کمتر آنها در نیروی کار نسبت به مردان است. محاسبات بانک جهانی نشان می‌دهد رسیدن به سطوح بالاتر برابری جنسیتی در درآمد می‌تواند تا 18 درصد، ثروت سرمایه انسانی را در جهان افزایش دهد. همچنین در این گزارش، به موضوع ذخایر نفت و گاز در کشورهای جهان به‌عنوان ثروت و سرمایه طبیعی پرداخته شده که وضعیت ایران به لحاظ عمر ذخایر و ثروت نفتی تخمین زده شده است.