تاجران شرقی

روز مرگ معاهده همکاری ترنس-‌پاسیفیک (TPP) (یک معاهده تجاری میان کشورهای استرالیا، برونئی، کانادا، شیلی، ژاپن، مالزی، مکزیک، نیوزیلند، پرو، سنگاپور، ویتنام و ایالات متحده) تقریباً زمانی فرا رسید که دونالد ترامپ، در سومین روز از ریاست‌جمهوری‌اش، ایالات متحده را از این پیمان که یک پیمان تجارت آزاد میان 12 کشور بود، خارج کرد. با این حال تنها به فاصله یک سال بعد و برخلاف تمام محاسبات و شواهد موجود، این معاهده هنوز سر جای خودش باقی است. به طوری که در 23 ژانویه 2108، 11 عضو دیگر این معاهده که برخلاف ایالات متحده بر عهد خود ماندند، در توکیو با یکدیگر دیدار داشتند. هدف این 11 عضو باقی‌مانده این بود که به‌رغم خروج ایالات متحده از معاهده، در مورد جزئیات باقی نگه داشتن پیمان و مسائل مربوط صحبت کنند. برنامه آنها این است که در ماه مارس، معاهده جدید و نهایی را امضا کنند و این معاهده در سال 2019 به مرحله اجرا درآید. این معاهده جدید، یکی از بزرگ‌ترین توافق‌های تجاری خواهد بود که به لحاظ آزادی فضای سرمایه‌گذاری برای دیگر اعضای معاهده در هر یک از کشورهای عضو پیمان، حمایت از حقوق مالکیت معنوی و حفاظت‌های زیست‌محیطی، در نوع خود بی‌سابقه است.

احیای این معاهده تجاری، یکی از اتفاقاتی است که در سال سورپرایزها بسیار غیرمنتظره جلوه می‌کند. زیرا به هر حال، خروج آمریکا از این معاهده ترنس-‌پاسیفیک، حدود دو‌سوم از حجم تجارتی را که در نتیجه این پیمان و منطبق بر قوانین آن به وجود آمده بود از بین برد که به عددی معادل سالانه 28 تریلیون دلار می‌رسید. دسترسی به بازار گسترده آمریکا همان چیزی بود که اعضای دیگر معاهده را مجاب می‌کرد بازارهای خودشان را نیز به سوی دیگر اعضا باز کنند. علاوه بر این، عقب‌نشینی ترامپ از این معاهده، پیام دلسردکننده‌ای را در مورد آینده ترتیبات تجارت آزاد و بر اساس قوانین تجارت آزاد که آمریکا به آنها متعهد بود، با خود به همراه داشت. منطقه آسیا-اقیانوسیه، بیشتر از همه‌جا از ترتیبات تجارت آزاد طی دهه‌های گذشته منتفع شده بود. با این حال ترامپ با سیاست‌های خود در حال اعلان خبر مرگ تجارت چندجانبه سودآور بود و همچنین سیگنال‌هایی را مبنی بر افزایش موانع تجارت ساطع می‌کرد. ترامپ بعد از رئیس‌جمهور شدنش، بلافاصله کره جنوبی را سر میز مذاکره مجدد در مورد توافق تجارت آزاد این کشور با آمریکا آورد و در اولین ماه سال 2018، تعرفه‌های تنبیهی سنگینی را روی ماشین‌های شست‌وشو و پنل‌های خورشیدی که در کارخانه‌های کره جنوبی و چینی تولید می‌شوند، اعمال کرد.

به‌رغم این ممنوعیت‌های تجاری، 11 کشور استرالیا، برونی، کانادا، شیلی، ژاپن، ویتنام، مالزی، مکزیک، نیوزیلند، پرو و سنگاپور، بی‌پروا از رویکرد ترامپ مجدداً گرد هم آمده‌اند. در ویتنام و در نوامبر 2017، رهبران این 11 کشور موافقت‌نامه‌ای را بر اساس ویژگی‌های اصلی یک معاهده اصلاح‌شده، طراحی کردند. عنوان معاهده ترنس-‌پاسیفیک به «توافق فراگیر و پیشرو برای معاهده ترنس-‌پاسیفیک» (CPTPP) تغییر یافت. همچنین تعدادی از بندهای معاهده قبلی (22 بند) فریز شد. بندهایی که قربانی شدند، غالباً به خاطر پافشاری‌های ایالات متحده به این محدودیت رسیدند. برای مثال، کپی‌رایت از 70 سال به 50 سال کاهش یافت. همچنین قانون حمایت از داروهای بایولوژیک که به سرعت در حال گسترش هستند، به حالت معلق درآمد.

همچنین امتیازات ویژه‌ای برای بعضی از اعضای معاهده در نظر گرفته شد. برای مثال نیاز نیست که مالزی به سرعت بازارهای خودش را کاملاً باز و آزاد سازد. ویتنام نیز که یک کشور کمونیست است، می‌تواند قوانین جدیدی را برای حل منازعات نیروی کار وضع کند و همچنین قوانین جدیدی را در مورد فعالیت اتحادیه‌های کارگری مستقل، در نظر بگیرد.

بزرگ‌ترین گام را در این معاهده کانادا که بعد از ژاپن، بزرگ‌ترین اقتصاد میان اعضای این پیمان است، برداشت. کانادا خواستار رفتار ویژه‌ای با این کشور در زمینه صنایع فرهنگی مانند تلوزیون و موسیقی که برای کانادایی‌های فرانسوی‌زبان اهمیت دارد، بود. همچنین کانادا امتیازات ویژه‌ای را در حوزه تغییر قوانین واردات خودرو درخواست کرد. کانادا دارای صنعت بزرگ ساخت قطعات خودرو است که غالب تولیدات این صنعت به تولیدکنندگان خودرو آمریکایی فروخته می‌شود. اکنون که آمریکا از معاهده تجاری خارج شده است، تقاضای خارجی برای قطعات شرکت‌های کانادایی کاهش یافته و از این‌رو کانادا نمی‌تواند همچون قبل، درب‌های واردات خودرو را بدون تعرفه به روی کشورهای دیگر باز کند و برای حمایت از کارخانه‌های تولید قطعات خودرو مجبور است تعرفه واردات خودرو را برای اعضای معاهده وضع کند. با این حال، کانادا هنوز باید درب بازارهای خود را به روی تولیدکنندگان آسیایی خودرو باز نگه دارد که از این طریق فضای رقابتی تولید قطعات خودرو را برای تولیدکنندگان خود از بین نبرد.

در نهایت چیز دیگری که کانادا مدنظر داشت، ملاقات با اعضای معاهده به طور جداگانه برای بستن پیمان‌هایی خارج از معاهده اصلی بود که این پیمان‌ها به طور رسمی بخشی از معاهده اصلی نیستند. یکی از پیمان‌های جانبی میان کانادا و ژاپن بود که به کانادا دسترسی بیشتری را به بازار خودرو ژاپن می‌دهد. در واقع اعضای معاهده CPTPP بر آن هستند که به طور مصالحه‌آمیز، همچون قبل و معاهده قبلی، به کار خود ادامه دهند و آن را احیا کنند.

سوال این است که چگونه معاهده CPTPP می‌تواند وجود داشته باشد؟ آن هم زمانی که تجارت چندجانبه در جاهای دیگر مورد استقبال نیست. برای بعضی از اعضای پیمان تجاری CPTPP همچون ژاپن، که بیشترین تلاش را برای زنده نگه داشتن آن کرده است، حفظ این معاهده یک استراتژی ضروری است. در واقع ژاپن از این جهت از قوانین قبلی موجود میان اعضای معاهده TPP در غیاب آمریکا حمایت می‌کند که پایبندی دیگر اعضا به این قوانین برایش بسیار مهم جلوه می‌کند (اگرچه یک استراتژی جایگزین دیگر برای ژاپن، نشستن سر میز پیمان با چین است که به اندازه CPTPP برای ژاپن خوشایند نیست). بیلاهاری کواسیکان (Bilahari Kausikan)، که یک سفیر سنگاپوری است پیش‌بینی می‌کند که نهایتاً آمریکا به معاهده باز خواهد گشت. از آن جهت که CPTPP و همچنین TPP قبل از آن، یک نمونه از قراردادهای حذف تعرفه که ترامپ ادعا می‌کند آمریکا را مورد تهدید قرار می‌دهد نیست. در عوض این معاهده باعث می‌شود که استانداردگذاری‌ها در تولید بر اساس آنچه آمریکا مدنظر دارد انجام شود و همچنین از تجارت الکترونیک و صنایع نوآور حمایت می‌کند. بنابراین به نظر آقای کواسیکان، تنها مساله زمان است قبل از اینکه بنگاه‌های آمریکایی درخواست مشارکت مجدد در این معاهده را داشته باشند.

وزش بی‌طرفانه بادهای تجارت آسیا

تجارت آزاد در آسیا نسبت به آمریکا و بیشتر اروپا، مقبول‌تر است. سوال این است که چرا؟ یک توضیح این است که در غرب، تجارت در دو طرف خود بازندگان و برندگان را خواهد داشت. اما در آسیا که در سطوح پایین‌تر توسعه قرار دارد، تجارت در دو طرف خود فقط برندگان را خواهد داشت؛ اگرچه بعضی از دیگران بیشتر منتفع می‌شوند و بعضی کمتر. با این حال نمی‌توان به طور کامل این حرف را پذیرفت. اینکه زمین‌های کشور شما به اجبار به کشت نخل روغنی (برای تولید روغن پالم) تخصیص داده شود یا اینکه زمین‌ها به دفعات بسیار در یک سال مورد کشت قرار گیرد، می‌تواند بسیار آسیب‌زا باشد. همچنین کشاورزان سراسر قاره آسیا که تولید کارا ندارند بیشترین ترس را از تجارت آزاد دارند. حتی در سنگاپور که وضعیت بسیار درخشانی دارد، اینکه مردم می‌بینند تمام زمین‌های بازی دوران کودکی‌شان از بین رفته و به ساختمان‌های بلند تبدیل شده، حس خوبی را به مردم نمی‌دهد.

تفاوت این است که بیشتر آسیایی‌ها، آنچه آقای کواسیان آن را توهم انتخاب می‌نامد را ندارند. تجارت همان چیزی است که میلیاردها نفر از آنها را به موفقیت و کامیابی رسانده است. و با تشکر از رشد سریع حاصل از تجارت، عقب‌نشینی از تجارت آزاد در آسیا بسیار ناچیز جلوه می‌کند. مادامی که تغییراتی همچون از بین رفتن زمین‌ها و تبدیل آنها به ساختمان‌های بلند در عوض آینده‌ای بهتر برای کشورهای آسیایی جبران می‌شود، آسیا پرچم تجارت جهانی را همچنان در دست خواهد داشت؛ حتی در وضعیتی که مناطق دیگر چنین نمی‌کنند.