دوران مالیات‌ستانی

در آغاز سال جدید بسیاری از سعودی‌ها عکس صورتحساب‌های استارباکس را در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشتند. عربستان روز اول ژانویه برای اولین‌بار مالیات بر ارزش افزوده را به اجرا گذاشت. این مالیات پنج‌درصدی به منظور کمک به کاهش کسری بودجه طراحی و اجرا شد. مالیات بر ارزش افزوده اکثر کالاها و خدمات را دربر می‌گیرد هرچند بخش‌هایی مانند درمان و حمل‌ونقل عمومی معاف شده‌اند (امارات نیز نظام مشابهی را اجرا می‌کند). بعضی سعودی‌ها از افزایش هزینه زندگی عصبانی شدند. برخی دیگر گله می‌کردند که پول زیادی از آنها اخذ می‌شود. اما این اصلاحات همانند دیگر اصلاحاتی که شاهزاده محمد بن‌سلمان معرفی کرده است بدون مانع واقعی پیش می‌رود. 

بودجه جدید پادشاهی عربستان سعودی با مبلغ 261 میلیارد دلار که در ماه دسامبر معرفی شد بزرگ‌ترین بودجه در تاریخ کشور است و با سیاست‌های صرفه‌جویی پس از کاهش بهای نفت در سال 2014 تناقضی آشکار دارد. در سال 2016 به وزارتخانه‌ها دستور داده شد تا مخارج قراردادهای جدید را تا پنج درصد کاهش دهند. این کار اقتصاد را به رکود کشاند. بودجه جدید از آنها می‌خواهد مخارج را افزایش دهند. بودجه بخش سلامت و درمان نیز 11 درصد افزایش یافته است. 

این اقدام 52 میلیارد دلار معادل 2 /7 درصد تولید ناخالص داخلی کسری بودجه را به همراه دارد که رقم بسیار بالایی است. عربستان از سال 2014 بیش از 250 میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را مصرف کرده است. اگرچه صندوق‌های ذخیره بانک مرکزی در دو ماه اخیر اندکی بهبود پیدا کردند اما میزان ذخایر از سال 2011 همچنان در پایین‌ترین سطح قرار دارد. مقامات سعودی امیدوار بودند که سال آینده بودجه را متوازن کنند اما مهلت زمانی این کار تا سال 2023 تمدید شد. 

آنها حتی ممکن است به همین هدف نیز نرسند. انتظار می‌رود درآمد حاصل از مالیات بر ارزش افزوده امسال فقط شش میلیارد دلار باشد. مالیات و کارمزد جدید بر به‌کارگیری کارگران خارجی نیز درآمد مشابهی برای دولت ایجاد می‌کند. بهای سوخت نیز افزایش یافته است. قیمت کم‌کیفیت‌ترین نوع بنزین 83 درصد بالا رفت. برای جبران بخشی از این ناخوشایندی، مقرر شد به حقوق کارمندان دولت ماهانه هزار ریال اضافه شود. حقوق و مزایای مستمری‌بگیران و دانشجویان نیز افزایش می‌یابد. 

انتظار می‌رود در سال 2018 درآمدهای نفتی 12 درصد افزایش یابد و به 131 میلیارد دلار برسد. با این حال قیمت بالای نفت به اندازه گذشته موثر نیست. سال گذشته دولت نرخ مالیات آرامکو، بزرگ‌ترین شرکت نفتی دولتی را از 85 به 50 درصد کاهش داد. این اقدام جذابیت این بنگاه برای سرمایه‌گذاران را قبل از عرضه اولیه سهام بالا می‌برد اما همزمان میلیاردها دلار درآمد سالانه را از جیب دولت خارج می‌سازد. شاهزاده محمد بن‌سلمان قصد دارد در درازمدت اقتصاد را متنوع کند و از اتکای آن به نفت بکاهد. طبق بودجه امسال پیش‌بینی می‌شود بخش غیرنفتی امسال 7 /3 درصد رشد کند که در مقایسه با سال 2017 حدود دو برابر است. این پیش‌بینی بسیار خوشبینانه به نظر می‌رسد. 

خاندان سلطنتی یکی از گروه‌هایی هستند که از دریافت مزایای جدید منع شده‌اند. از ابتدای ژانویه دولت دیگر صورتحساب‌های آب‌ و برق و گاز و... آنها را نمی‌پردازد. سه روز بعد پلیس شاهزاده‌هایی را که در یک جلسه در یکی از کاخ‌های ریاض شرکت کرده بودند بازداشت کرد. این شاهزادگان از اینکه برای اولین بار در زندگی مجبور بودند پول آب‌ و برق بدهند ناراحت بودند. گفته می‌شود دو پسر رئیس شرکت بزرگ لبنیاتی المراعی در میان بازداشت‌شدگان بودند. ارزش خالص دارایی‌های مالک این شرکت به چهار میلیارد دلار می‌رسد. 

سختگیری بر شاهزادگان نازپرورده، ناامیدی و عصبانیت توده مردم را کاهش داد. در ماه نوامبر بیش از 200 تن از خاندان سلطنتی و تجار در جریان مبارزه با فساد دستگیر شدند. بسیاری از آنها مجبور شدند برای آزادی از بخشی از ثروت‌شان چشم بپوشند. در ماه دسامبر تلویزیون شاهزاده محمد را در حال صحبت با شاهزاده متعب نشان داد که در گذشته ریاست گارد ملی را بر عهده داشت و در جریان مبارزه با فساد دستگیر شده بود. چند روز بعد ابراهیم المصاف وزیر سابق بازرگانی که او هم بازداشت شده بود در جلسه هیات وزیران حضور یافت. چند نفر دیگر از چهره‌های برجسته هنوز در بازداشت به سر می‌برند که از آن میان می‌توان به شاهزاده عبد‌الولید بن‌طلال دارنده سهام سیتی‌گروپ و اپل اشاره کرد. گزارش می‌شود مقامات برای آزادی او شش میلیارد دلار خواسته‌اند. این مبلغ معادل درآمد یک سال مالیات بر ارزش افزوده خواهد بود.