سیاست خارجی آمریکا

سفارت جدید آمریکا در لبنان پس از تکمیل دومین سفارتخانه بزرگ این کشور در جهان خواهد بود. با این حال این فرانسه -و نه آمریکا- بود که برای حل تازه‌ترین مشکل سیاسی لبنان پا پیش گذاشت. سعد حریری نخست‌وزیر لبنان در سخنرانی روز 4 نوامبر خود از ریاض پایتخت عربستان استعفای غیرمنتظره‌اش را اعلام کرد. به دنبال آن دو هفته پر از آشوب و ابهام آغاز شد و به نظر می‌رسید او در عربستان در حصر خانگی باشد. با وجود اینکه وزارت خارجه آمریکا این اقدام را محکوم کرد اما این فرانسه بود که بار مذاکرات بازگشت حریری به بیروت را بر دوش گرفت. حریری از آن زمان استعفای خود را به حالت تعلیق درآورده است.

با گذشت حدود یک سال از ریاست جمهوری دونالد ترامپ، سیاست خارجی او در قبال خاورمیانه را می‌توان ترکیبی از بی‌توجهی و سردرگمی دانست. دوران ریاست جمهوری او با تحولات بنیادی در عربستان همزمان شده است. ملک سلمان و پسرش محمد که قدرت تمام را در مقام ولیعهدی به دست گرفته است احتیاط‌کاری خاندان آل‌سعود را کنار گذاشته و سیاست خارجی پرخاشگرایانه‌تری در پیش گرفته‌اند. اقدامات آنها باعث ناراحتی دوستان و همسایگان شد. حتی دیپلمات‌های اسرائیلی که علاقه‌ای به آقای حریری ندارند بر این باورند که تاکتیک فشار سعودی‌ها بر لبنان نوعی «بی‌احتیاطی» است و توازن سیاسی در لبنان را به خطر می‌اندازد. 

با این حال سعودی‌ها توانسته‌اند گوش‌های شنوایی در کاخ سفید پیدا کنند که مهم‌ترین آنها جرد کوشنر داماد رئیس‌جمهور است. تیم ترامپ عقیده دارد کوشنر به اصلاحات آزادی‌بخش اقتصادی، اجتماعی و مذهبی شاهزاده محمد بن‌سلمان کمک کرده است.

ترامپ نشان داد که از جنگ یمن به رهبری عربستان نگران نیست. جنگی که با حمایت آمریکا، فقیرترین کشور منطقه را به ویرانه‌ای تبدیل کرد. ترامپ با اشتیاق تمام از محاصره قطر از سوی عربستان و موج اخیر دستگیری‌های مربوط به مبارزه با فساد در  این کشور استقبال کرد هرچند دیپلمات‌های آمریکایی در مورد درستی این دو سیاست تردید دارند. 

هنگامی که آمریکا در ماه آوریل یک پایگاه هوایی سوریه را در پاسخ به حملات شیمیایی استان ادلب بمباران کرد بسیاری افراد خوشحال شدند اما به نظر می‌رسد از آن زمان به بعد ترامپ علاقه‌اش را به مداخله در سوریه از دست داده باشد. روسیه و ایران این خلأ را پر و به بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه کمک کردند سرزمین‌های از دست‌رفته را پس بگیرد. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه ماه گذشته از رئیس‌جمهور سوریه در سوچی به گرمی استقبال کرد و سپس میزبان روسای جمهور ایران و ترکیه بود. هر دو این کشورها از تداوم حاکمیت اسد حمایت می‌کنند.

در زمانی که نشریه اکونومیست برای چاپ آماده می‌شد گروه‌های مختلف سوری برای دور دیگری از گفت‌وگوهای صلح به رهبری سازمان ملل در ژنو گرد هم آمده بودند. نمایندگان مخالفان هم‌اکنون افرادی هستند که تحت فشار و هدایت عربستان تمایل دارند بشار اسد همچنان در مسند قدرت باقی بماند. ریاض حجاب نخست‌وزیر سابق سوریه و یکی از منتقدان سرسخت حکومت تحت فشار عربستان از ریاست گروه مخالفان کناره‌گیری کرد. شاید سعودی‌ها (به طرز غیرمنطقی) امیدوارند که روسیه را از ایران دور نگه دارند. آمریکا که از مدت‌ها قبل خواستار خروج بشار اسد از قدرت بود هیچ واکنشی نشان نداد.

سایر متحدان آمریکا نیز سردرگم شده‌اند. آقای ترامپ کمک‌های نظامی به نیروهای دموکرات سوریه را قطع کرده است. این گروه نظامی تحت رهبری کردها بهای سنگینی را در مبارزه علیه نیروهای داعش پرداخته است. وزارت امور خارجه آمریکا از پاسخ به این سوال که آیا نماینده‌ای را برای حل و فصل مناقشه بین کردهای عراق و دولت مرکزی در بغداد تعیین می‌کند طفره رفت. یک سخنگوی وزارتخانه اعلام کرد: آنها احتمالاً خود به‌تنهایی می‌توانند موضوع را حل کنند. حتی بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل نیز ناامید شده است. او از توافق اخیر تنش‌زدایی در جنوب سوریه بین آمریکا و روسیه ناخشنود است چراکه این توافق به شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران اجازه می‌دهد در فاصله پنج‌کیلومتری از مرزهای اسرائیل مستقر شوند. اردن نیز به‌رغم ارتباطات گرم با دولت ترامپ، به خاطر برنامه آمریکا برای توقف کمک‌های مالی به شورشیان عرب در جنوب سوریه از ماه آینده غافلگیر شده است. 

عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر در طول دوران کارزار انتخاباتی با ترامپ دیدار کرد و اولین رهبر خارجی بود که پیروزی ترامپ را به او تبریک گفت. با این حال او هم در ماه آگوست مبهوت و غافلگیر شد:‌ آمریکا کمک 100 میلیون‌دلاری به مصر را قطع کرد و پرداخت کمک 195 میلیونی دیگر را به «پیشرفت دموکراسی» در مصر منوط ساخت. این اقدام دیپلمات‌های آمریکایی در قاهره را نیز متحیر کرده بود. یکی از آنها می‌گوید: من مجبور بودم صبح روز بعد این موضوع را به همتایان مصری اطلاع دهم اما هیچ رهنمودی از واشنگتن برای چرایی آن دریافت نکرده بودم.

مقصران دیگر

نمی‌توان تمامی تقصیرهای مربوط به سیاست ضعیف و متزلزل آمریکا را به گردن دونالد ترامپ انداخت. باراک اوباما با وجودی که خواستار حذف بشار اسد بود کار زیادی برای حمایت از مخالفان دولت سوریه انجام نداد. جنگ یمن نیز در دوران ریاست او آغاز شد. اگر منصفانه قضاوت کنیم باید گفت ترامپ بیشتر در حوزه مناقشه بین اسرائیل و فلسطین درگیر بوده است. پس از فعالیت‌های دیپلماتیک فراوان جیسون گرین‌بلت (Jason Green blatt) نماینده مخصوص ترامپ در منطقه، رئیس‌جمهور آمریکا خود را آماده می‌سازد در اوایل 2018 از برنامه صلح خود پرده‌برداری کند. 

این مسیری است که تمام روسای جمهور آمریکا طی می‌کنند. سه رئیس جمهور قبل در تلاش‌هایشان ناکام ماندند. دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم ترامپ موفق خواهد شد. 

دولت اسرائیل هنوز تحت سلطه ائتلاف راستگرا قرار دارد که از هرگونه عقب‌نشینی در مواضع بیزار است. از طرف دیگر فلسطینیان نیز پراکنده شده‌اند و تحت رهبری دولتی قرار دارند که سال‌ها پیش مشروعیت خود را از دست داد. اما سعودی‌ها به ترامپ امیدوارند. آنها می‌دانند که رئیس‌جمهور مایل است آنچه «معامله نهایی» می‌نامد را تحقق بخشد. 

آنها از تلاش‌های ترامپ در بیت‌المقدس حمایت می‌کنند و امیدوارند بتوانند خود در یمن و سایر نقاط آزادی عمل بیشتری به دست آورند.

ترامپ هیچ فرصتی را برای انتقاد از رئیس‌جمهور قبلی از دست نمی‌دهد. با این حال او خود برخی از اشتباهات اوباما را تکرار می‌کند. اوباما متهم است که تلاش می‌کرد به هر قیمتی با ایران به توافق هسته‌ای برسد در حالی که چشم خود را بر روی مداخله ایران در عراق و سوریه بسته بود. اکنون به نظر می‌رسد ترامپ قصد دارد این پیمان را بر هم بزند، اقدامی که محدودیت‌های ایران برای دستیابی به بمب هسته‌ای را برمی‌دارد. از طرف دیگر ترامپ (به استثنای اعمال چند تحریم بیشتر) کاری برای مهار نفوذ ایران انجام نداده است.

ترامپ به تقویت حاکمان خودکامه در مصر کمک می‌کند و اعتماد متحدان نزدیکی مانند اسرائیل و اردن را از دست می‌دهد. همزمان سعودی‌ها آزادند تا سیاست‌های بی‌ثبات‌کننده خود را دنبال کنند و آینده سوریه نیز عمدتاً در دستان روسیه و ایران قرار می‌گیرد. 

یک دیپلمات غربی می‌گوید: اکنون زمان غیبت ایالات متحده نیست. ما به نظارت و سرپرستی نیاز داریم.