حراج برای حباب‌شکنی

بنا به گفته‌های رئیس اتحادیه طلا و جواهر تقاضای عمده‌ای که در بازار سکه طلا به وجود آمده بود منجر به ایجاد حباب 200 هزار تومانی در بازار طلا شده بود. به گفته کشتی‌آرای، براساس برخی گزارش‌ها تقاضاهای عمده‌ای در روزهای اخیر به بازار وارد شده است و حجم سکه موجود در بازار جوابگوی تقاضا نیست.

 این در حالی است که بانک مرکزی به عنوان طرف عرضه‌کننده سکه طرح جدید مدت‌ها بود در این بازار ورود نکرده و همین مساله توازن عرضه و تقاضا را تحت تاثیر قرار داده بود. بنابراین نیاز به حضور سیاستگذار در بازار احساس می‌شد.

دو دلیل صعودی شدن بهای سکه

 از دلایل تقاضای عمده سکه می‌توان یکی به تقاضای مصرفی و فصلی که معمولاً از انتهای ماه صفر شروع می‌شود و دیگری تقاضای حاصل از نقدینگی سرگردان ایجاد‌شده پیرو کاهش سود سپرده‌ها اشاره کرد. اصولاً با گذر از ماه‌های محرم و صفر، تقاضا برای خرید سکه بیشتر می‌شود و فضای بازار تغییر می‌کند. همچنین کاهش نرخ سود بانک‌ها و ابلاغ بخشنامه بانک مرکزی باعث شده بخشی از نقدینگی سرگردان به بازار سکه و طلا روانه شود، در نتیجه صعودی شدن قیمت سکه، این علامت را به سپرده‌گذاران داد که بخشی از منابع خود را صرف خرید سکه کنند.

 اما با ورود به موقع بانک مرکزی هم حباب سکه شکسته خواهد شد و هم اینکه این بازار به تعادل می‌رسد. دخالت بانک مرکزی در بازار سکه با حراج سکه از طریق بانک کارگشایی انجام شد، بانک مرکزی به عنوان طرف عرضه در این قضیه و با هدف ایجاد تعادل در بازار به خوبی و در زمان شکل‌گیری حباب 200 هزار تومانی وارد عمل شد و این امر بازار سکه را متعادل نگه خواهد داشت و باعث شکست حباب این فلز زردرنگ می‌شود. هر سکه امامی با شروع حراج بانک کارگشایی از قیمت یک میلیون و 450 هزار تومان تا سطح یک میلیون و 360 هزار تومان افت داشته است.

فرصت پوشش ریسک

از سال 1387 بورس کالا اولین بازار رسمی مشتقه سکه را راه‌اندازی کرد. مشتقات مالی با هدف پوشش ریسک فعالان از نوسانات قیمت در آینده ایجاد می‌شود، در همین راستا بازار آتی سکه در بورس کالا راه‌اندازی شد و امروزه شاهد نقدشوندگی مناسب این بازار و معامله بیش از 300 هزار سکه طلا در روز هستیم.

مکانیسم این بازار به این‌گونه است که خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند تحت یک قرارداد ثابت و از پیش تعیین‌شده مقدار مشخصی از یک دارایی پایه را برای یک سررسید معلوم معامله کنند. در نتیجه خریدار و فروشنده برای پایبندی به تعهدات خود وجهی را به عنوان وجه تضمین در اختیار اتاق پایاپای قرار می‌دهند. در حال حاضر هر قرارداد آتی سکه طلا در بورس کالا شامل 10 سکه است و وجه تضمین برای هر قرارداد آتی (10 سکه طلا) برابر دو میلیون و 50 هزار تومان است.

بررسی تجارت دنیا نیز نشان می‌دهد که قراردادهای آتی به عنوان یکی از ابزارهای مشتقه استاندارد عمدتاً در دهه‌های اخیر مورد توجه بازارهای مالی و کالایی دنیا بوده است. این ابزار به طور خاص در بورس‌های کالایی به دلیل شرایط خاص معاملات نقدی کالایی با اقبال زیادی مواجه شدند. این بورس‌ها که در ابتدای پیدایش، معاملات خود را عمدتاً به صورت نقدی انجام می‌دادند، با گسترش معاملات قراردادهای مشتقه و به طور خاص قراردادهای آتی در بورس‌های کالایی، در حال حاضر معاملات اصلی خود را روی قراردادهای مشتقه انجام می‌دهند.

فعالان این بازار سه دسته هستند که در این یادداشت به آن اشاره می‌شود:

1- آربیتراژگران: دسته‌ای از فعالان هستند که از اختلاف قیمت‌های بین بازار آتی و نقدی استفاده می‌کنند. همواره بازارهای آتی در اثر گذر زمان به قیمت دارایی پایه می‌رسند. از این‌رو این دسته از فعالان درصورتی که گپ قیمتی بین بازار آتی و نقدی از فرصت‌های بدون ریسک بیشتر باشد شروع به آربیتراژ بین بازار نقدی و آتی می‌کنند.

در حال حاضر قیمت هر سکه امامی در بازار آتی در سررسیدهای مختلف با فرصت آربیتراژی حدود 20 درصد سالانه از قیمت نقدی معامله می‌شود. با کاهش نرخ سپرده‌های بانکی تا 15 درصد به نظر می‌رسد فرصت بی‌نظیری برای آربیتراژگران آتی سکه پیش آمده به طوری که با مراجعه به بانک کارگشایی یا بازار (هر کدام پایین‌تر بود) اقدام به خرید سکه طرح جدید و در بازار آتی بورس کالا تعهد فروش اتخاذ کنند. در جدول منتشرشده، فرصت‌های آربیتراژی آتی سکه به نمایش درآمده است.

با توجه به جدول زیر در صورت خرید هر سکه طرح جدید به قیمت یک میلیون و 358 هزار تومان و فروش آن در سررسید شهریور 97 به قیمت یک میلیون و 588 هزار تومان بازده 15‌درصدی در مدت 293 روز کسب خواهد شد. این بازده نسبت به سایر بازارها در سطح قابل قبولی قرار دارد.

2- هجرها: دسته‌ای از فعالان هستند که با هدف پوشش ریسک خود از نوسانات آینده به بازار آتی ورود پیدا می‌کنند. هجرها کسانی هستند که مایل‌اند دارایی خود را به قیمتی تضمینی در آینده پیش‌فروش کنند یا کالای مورد نیاز خود در آینده را از قبل و با قیمتی تضمینی و باصرفه، خریداری کنند.

برای آن دسته از فعالان که موجودی طلا یا سکه طلا دارند پیشنهاد فروش دارایی خود به قیمت‌های بالاتر از بازار فرصت مناسبی برای پوشش ریسک است. در حال حاضر با توجه به اینکه بازار آتی سکه در حالت «کنتانگو» است، به این معنی که قیمت سررسیدهای آتی به مراتب بالاتر از قیمت نقدی بوده و آینده طلای جهانی با توجه به بحث افزایش تدریجی و مرحله‌ای نرخ بهره فدرال‌رزرو در ابهام قرار گرفته می‌توانند با اتخاذ تعهد فروش در بازار آتی سکه خود را از ریسک‌های کاهشی در آینده مصون کنند.

3- سفته‌بازان: این افراد بر اساس تحلیل و نظر خود اقدام به خرید و فروش برای کسب بازده حاصل از نوسان قیمت می‌کنند. چندی پیش در بازار آتی سکه شاهد نوسانات صعودی و حتی دور از انتظار برخی از سفته‌بازان بودیم که باعث شد قیمت‌های آتی در اختلاف حداکثری با قیمت بازار قرار بگیرند.

سفته‌بازان به نوعی تمایل دارند موضع معاملاتی کوتاه‌مدت اختیار کنند، زیرا به دنبال این موضوع هستند که از فرصت‌های موجود در بازار برای سودآوری بهره‌برداری کنند. از این‌رو به سرعت وارد بازار شده، مدتی در بازار حضور دارند و سپس به جایی می‌روند که احتمال سودآوری در آنجا بیشتر باشد. رفتار سفته‌بازان نیز در ابزار معامله شبیه شرط‌بندی روی قیمت است و موجب ایجاد حباب قیمتی می‌شود. اما پوشش‌دهندگان ریسک دقیقاً با توجه به وضعیت دارایی پایه و موضعی که در بازار حقیقی وجود دارد، اقدام به معامله ابزارهای مشتقه می‌کنند.