مجوز مشکل‌ساز

 ابراهیم علیزاده: طولانی بودن پروسه تجارت معمولاً از مهم‌ترین گلایه‌های فعالان اقتصادی است که مطرح می‌کنند. از نگاه آنها گران‌تر شدن محصولات و قاچاق هم می‌تواند عارضه‌های مرتبط با طولانی بودن پروسه‌های تجارت از جمله در بخش واردات باشد. طبق اعلام سازمان توسعه تجارت ایران یک واردکننده برای واردات باید حداقل 19 سند تهیه کند؛ اقدامی که قطعاً ماه‌ها زمان می‌برد تا در نهایت واردکننده بتواند با اخذ این مجوزها به کالای خود دسترسی پیدا کند. با این حال مسوولان در سال‌های اخیر تسهیل کردن تجارت از جمله حذف ثبت سفارش برای واردات کالا را وعده داده‌اند. اما آیا در عمل هم توانسته‌اند به این شعار خود پایبند باشند و تشریفات تجارت کشور را کمتر کنند؟

بحث حذف ثبت سفارش واردات از حدود یک دهه قبل مطرح است. 18 مهرماه سال 1387 ناصر ابراهیمی،‌ مدیرکل واردات گمرک در گفت‌وگو با ایسنا از بررسی طرح پیشنهادی حذف ثبت سفارش خبر داده و گفته بود: «چنانچه انجام ثبت سفارش از روند تجاری حذف شود، تحول بزرگی در تسهیل تجاری رخ می‌دهد.» با این حال در دوران فعالیت دولت‌های نهم و دهم اتفاق خاصی درباره ثبت سفارش واردات رخ نداد. اما در دولت یازدهم 21 خردادماه سال 1393 ولی‌الله افخمی‌راد، رئیس وقت سازمان توسعه تجارت از حذف تدریجی ثبت سفارش واردات خبر داد و عنوان کرد: «موضوع ثبت سفارش اقدامی غیرضروری است که فقط در ایران انجام می‌شود. اولین گام جدی را برای حذف تدریجی ثبت سفارش برداشته‌ایم و دیگر نیازی به حضور فیزیکی واردکنندگان برای ثبت سفارش نیست.» وی همچنین توضیح داد: با توجه به نهادینه شدن ثبت سفارش طی سالیان گذشته در برخی دستگاه‌های اجرایی، حذف یکباره و ناگهانی آن در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست اما ما به دنبال حذف این پروسه از روند فعالیت‌های تجاری کشور به صورت قانونی و برابر ضوابط هستیم. در همین دوره وزیر صنعت، معدن و تجارت با حذف ایران‌کد و طرح شبنم از چرخه سامانه ثبت سفارش کالا نشان داده بود که چقدر دولت در زمینه تسهیل امور تجاری کشور جدی است. از سوی دیگر در بهار همان سال 1393 محمدرضا نادری، معاون وقت امور گمرکی گمرک هم گفته بود: «حذف ثبت سفارش نیاز به اصلاح قانون دارد. گمرک پیشنهاد کرده حداقل واحدهای تولیدی که مواد اولیه وارد می‌کنند، از ثبت سفارش معاف باشند.» اما با این حال هنوز خبری از اقدام جدی دولت برای حذف کامل ثبت سفارش واردات نیست. اخیراً مجتبی خسروتاج، رئیس سازمان توسعه تجارت در مورد ثبات سیاست‌های تجاری کشور و تسهیل صادرات گفته است: «قطعاً این دغدغه تنها مربوط به بحث امروز ما نیست و این دغدغه از زمانی که آقای شریعتمداری در دوره‌های گذشته وزیر بازرگانی بودند هم وجود داشت و امروز هم همچنان این دغدغه برای ما وجود دارد. واقعاً تمایل داریم با هر ابزاری تجارت را تسهیل کنیم مثلاً مکانیسم کارت بازرگانی یا ثبت سفارش (اگر در مسیر صادرات مانع ایجاد می‌کنند و به تجارت لطمه می‌زنند) را حذف کنیم.» اما چرا هنوز فرآیند ثبت سفارش برای واردات کالا حذف نشده و این اقدام ممکن است چه آثاری برای تجارت ایران به همراه داشته باشد؟