تضمین مالکیت

دو سخنرانی در سه هفته اخیر از وزیر اطلاعات درباره تضمین امنیت سرمایه سرمایه‌گذاران. محمود علوی چرا نگران امنیت سرمایه در کشور است و این رفتار مقام ارشد دولتی چه پیام‌هایی برای سرمایه‌گذاران کشور به دنبال دارد؟

«پول، پول نمی‌آورد. شما قبل از آنکه بتوانید پول به دست آورید، نیاز به حقوق مالکیت دارید.» این جملات بخشی از کتاب «چرا سرمایه‌داری در غرب موفق می‌شود و در جاهای دیگر شکست می‌خورد؟» اثر هرناندو دوسوتو است؛ کتابی که در مقدمه ترجمه فارسی آن، وحید نوشیروانی، استاد دانشگاه کلمبیا با اشاره به مصادره‌های دهه 50 در ایران می‌نویسد که در آن دوران «تمامی ملی کردن‌ها در صنایع، مصادره‌های شتابزده و تصرف غیرقانونی گسترده زمین به‌طور محسوس امنیت حقوق مالکیت را زیر پا گذاشت. میزان توزیع مجدد ثروت که از طریق اشکال مختلف سلب مالکیت بعد از انقلاب اسلامی اتفاق افتاد، در تاریخ معاصر ایران بی‌سابقه بوده و آثار منفی آن بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای مدت‌زمان طولانی احتمالاً ادامه خواهد یافت». استاد دانشگاه کلمبیا همچنین مطرح می‌کند که هنوز هم بنیادهای مختلف و دادگاه‌های انقلاب اغلب به دلیل عدم حضور مالک در کشور، حقوق مالکیت او را زیر سوال می‌برند. در سوی دیگر تضمین مالکیت از مهم‌ترین خواسته‌های فعالان و مقامات بخش خصوصی کشور بوده است. جدای از تجربه مصادره‌ها در چهار دهه پیش و اثرات آن نوع برخورد با بخش خصوصی، آنها نگران نوع رفتار نهادهایی مانند بانک‌ها و سازمان‌هایی هستند که بعضاً ممکن است به دلایلی از جمله مطالبات معوق، اموال کارآفرینی را مصادره کنند. با این حال چه این مسائل و چه آن تجارب دهه 50 باعث شده هنوز هم از نگاه برخی، حقوق مالکیت در اقتصاد ایران با ابهام‌هایی مواجه باشد. در این شرایط وزیر اطلاعات اخیراً سخنان کم‌سابقه‌ای را مطرح کرده است. 25 مردادماه امسال محمود علوی در جلسه علنی مجلس بیان کرد: «بر این باوریم که فعالان اقتصادی مانند گنجشک‌هایی هستند که روی درخت نشستند، اگر شلیکی به یک گنجشک بر درخت شود 49 گنجشک دیگر باقی نمی‌مانند. با یک شلیک ممکن است یک گنجشک از پا درآید ولی هیچ گنجشکی بر درخت باقی نمی‌ماند.» علوی 9 شهریورماه امسال در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی لرستان هم گفت: «سرمایه‌گذار باید بداند صاحب اول و آخر مالش خودش است و به اندک بهانه‌ای مال او مصادره نمی‌شود. اگر بحث مصادره در کشور پایان نیابد، انتظار سرمایه‌گذاری هم نباید داشت.» آن‌طور که مهر گزارش داده، وزیر اطلاعات خاطرنشان کرد: «فعال اقتصادی داشته‌ایم که در کارگاه او ۱۰هزار نفر نان می‌خوردند، اگر به سرمایه‌گذار احترام می‌گذاریم، به خاطر آن ۱۰ هزار نفر است نه به خاطر اینکه پول دارد. این آدم را بنا به دلیلی گرفتند و بازداشت کردند و نهایتاً تعداد کارگران آن به سه هزار نفر کاهش یافت.» هرچند وزیر اطلاعات به‌صورت مشخص مطرح نکرده که چرا چنین اتفاقی برای سرمایه‌گذار مورد اشاره رخ داده اما این سخنان نشان می‌دهد که هنوز به دلایلی اموال سرمایه‌گذاران مصادره می‌شود ولی آیا دولت با نگاهی که وزیر اطلاعات از آن سخن گفته، می‌تواند حقوق مالکیت سرمایه‌گذاران را تضمین کند؟