بانک رضوی

واکنش‌ها به خبر «تاسیس بانک قرض‌الحسنه توسط آستان قدس» همچنان ادامه دارد. سید‌ابراهیم رئیسی، تولیت آستان قدس رضوی و نماینده مردم خراسان جنوبی در مجلس خبرگان رهبری از تصمیم این نهاد برای تاسیس بانک قرض‌الحسنه بدون ربا سخن گفته است. اما نهادی نظیر آستان قدس بر اساس چه ضرورتی قصد دارد، بانک تاسیس کند؟ برابر آنچه از رئیسی در رسانه‌ها نقل شده، هدف او از تاسیس این بانک، کمک به توسعه اقتصادی خراسان و رفع محرومیت از آن است: «...توجه به افزایش بهره‌وری و مقوله بسته‌بندی محصولات بومی همچون زرشک و زعفران، ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیل فرآیند تولید می‌تواند در رونق اقتصادی، کاهش فقر و محرومیت در این استان بسیار موثر باشد. سود تسهیلات بانکی به ویژه برای مردم محروم و مستضعف باید کاهش یابد و آستان قدس به دنبال تاسیس بانک قرض‌الحسنه بدون رباست.» دو روز پس از اعلام این خبر، سیدمحمود احمدی، دبیر کل بانک مرکزی در حاشیه مراسمی، هنگامی که خبرنگاران به سراغش رفتند و دیدگاه او را در باب تاسیس بانک از سوی آستان قدس پرسیدند، پاسخ داد: «تاکنون آستان قدس برای ایجاد بانک درخواستی ارائه نکرده است. اما تلقی ما در بانک مرکزی این است که تعداد بانک‌ها در کشور در شبکه بانکی به حد کفایت بوده و ایجاد بانک جدید باید در جهتی باشد که شبکه بانکی کشور فعال‌تر و پایدار برای ارائه خدمات شود.» او البته در ادامه ربوی بودن هزینه خدمات و سود تسهیلات بانک‌ها را نیز رد کرده است. آستان قدس رضوی عنوان رسمی مجموعه‌ای است که حرم مطهر رضوی، موقوفات و متعلقات آن را سرپرستی و مدیریت می‌کند. بر اساس آنچه روی پرتال این نهاد قرار گرفته است، نظم سازمانی آستان قدس رضوی از دوره صفویه به وجود آمده است که تاکنون نیز با تغییراتی تکمیلی ادامه دارد. سازمان اقتصادی این نهاد که در اردیبهشت‌ماه 1383، تاسیس شده است، اکنون مدیریت 89 شرکت و موسسه را بر عهده دارد که در 44 مورد دارای بیشتر از 50 درصد سهام و در 45 واحد دیگر دارای کمتر از 50 درصد سهام است. آستان قدس اکنون قصد دارد، قدرت خود را در حوزه بانکداری نیز به محک بگذارد. آن هم در شرایطی که تجربه بانکداری نهادها در ایران، تجربه موفقی را به معرض قضاوت نگذاشته است. از جمله نشانه‌های این تجربه ناموفق، همین چند بانک و موسسه مالی و اعتباری است که با پشتوانه سرمایه نهادهای عمومی به بازار پولی کشور پا گذاشتند، نظارت بانک مرکزی را برنتافتند و در چشم بر هم زدنی با ناکامی ناگزیر به ترک این بازار شدند. آنها سیستم بانکی کشور را در معرض دشواری‌های بزرگی قرار دادند. در این میان، بانک شهر به عنوان یکی از بانک‌های نام‌آشنا، مولود شهرداری تهران به عنوان یکی از نهادهای عمومی کشور است. ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی، در مورد این بانک می‌گوید: «در حال حاضر شهرداری تهران یکی از بزرگ‌ترین بدهکاران بانکی است و بدهی حدود پنج تا شش هزار میلیارد تومان به بانک‌ها دارد. در این بانک نیز شاهد آن بوده‌ایم که شهرداری برای انجام عملیات خود بانک را مجبور به انجام اموری می‌کند که برخلاف چارچوب نظام بانکی است.» با رویدادهای تلخ ماه‌های گذشته در سیستم بانکی، آیا می‌توان این گزاره را مطرح کرد که نهادهای عمومی غیردولتی در بانکداری شکست خورده‌اند؟ و تجربه بانکداری نهادهای عمومی چه علامتی به آستان قدس می‌دهد؟