بلایای طبیعی
چگونه سیاست دولت خسارت توفان‌هایی چون هاروی را بدتر می‌کند؟
برنامه‌ریزی ضعیف و یارانه‌های نامعقول در کنار گرمایش زمین سبب بدترشدن سیل‌ها می‌شود.
برنامه‌ریزی ضعیف و یارانه‌های نامعقول در کنار گرمایش زمین سبب بدترشدن سیل‌ها می‌شود.
میزان خسارت تنها زمانی مشخص می‌شود که سیلاب فروکش کند، و از خودروهای ویران‌شده، خانه‌های کثیفِ پر از گِل و جسدهای بادکرده غرق‌شدگان خارج شود. اما همزمان با زیر چاپ رفتن این شماره، و بارش شدید باران برای ششمین روز در تگزاس جنوبی، توفان هاروی پیش از آن رکورد خود را به عنوان شدیدترین توفان آمریکا ثبت کرد. این توفان تنها در 10 ساعت بخش هریس در هیوستون را زیر 5 /4 تریلیون لیتر آب فرو برد که بارشی معادل قد یک کودک هشت‌ساله است.
سرنوشت چهارمین شهر بزرگ آمریکا توجه جهان را به خود معطوف کرده، اما تنها همین شهر نیست که دچار توفان و سیل شده است. در سیل‌های موسمی هند، بنگلادش و نپال حداقل 1200 نفر جان باخته و میلیون‌ها نفر بی‌خانمان شده‌اند. ماه پیش باران‌های سیلابی سبب رانش گِل در سیرالئون و مرگ بیش از هزار نفر شد، اگرچه شمار دقیق کشته‌ها هنوز مشخص نیست. در سراسر جهان، دولت‌ها با تهدید ناشی از سیل دست‌به‌گریبان‌اند. این امر در نهایت با پرداختن به موضوع تغییرات اقلیمی مرتبط است. مورد دیگری نیز که به همان اندازه اهمیت دارد اصلاح سیاست کوته‌بینانه دولت و انگیزه‌های خودسرانه است که ویرانی سیل را بدتر می‌کند.
روز داوری
خبر بسیار خوب این است که شمار کشته‌های ناشی از توفان و سیل در سال‌های اخیر به دلیل سیستم‌های هشداردهنده بهتر و ساخت بند، گودال و پناهگاه بسیار کمتر شده است. توفانی که در سال 1970 به بنگلادش رسید 300 تا 500 هزار کشته برجای گذاشت؛ آخرین توفان شدید در سال 2007، 4234 نفر را به کام مرگ کشاند. خبر بد این است که توفان و سیل همچنان مسوول تقریباً سه‌چهارم بلایای ناشی از آب‌وهواست که بسیار رواج پیدا می‌کند. طبق گزارش شرکت بیمه‌گذاری مونیخ ری، شمار آنها در سراسر جهان از حدود 200 مورد در سال 1980 به بیش از 600 مورد در سال گذشته رسیده است. هاروی سومین توفان «500ساله» است که از سال 1979 در هیوستون رخ داده است.
سیل و توفان پرهزینه نیز می‌شود. طبق برآوردها، شمار افراد ساکن در منازل که مورد تهدید توفان قرار گرفتند در سال 2010 سه برابر سال 1970 بود، و انتظار می‌رود این رقم با سکونت افراد بیشتر در شهرهای ساحلی بالا رود. سازمان ملل برآورد می‌کند در 20 سال منتهی به سال 2015، توفان و سیل سبب 7 /1 تریلیون دلار خسارت شده است؛ سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند هزینه ویرانی توفان‌ها در جهان در هر سال شش درصد افزایش یابد. پیش‌بینی می‌شود ضرر ناشی از سیل در اروپا تا سال 2050 پنج برابر شود.
یک علت آن گرمایش زمین است. تناوب و شدت توفان‌ها طبیعتاً باهم تفاوت دارد و در دهه گذشته موارد بسیار کمی در آمریکا رخ داده است. با وجود این روند جهانی آن همان چیزی است که از تغییرات اقلیمی انتظار می‌رود. گرم‌تر شدن آب دریاها سبب تبخیر سریع‌تر می‌شود و هوای گرم‌تر می‌تواند بخارآب بیشتری را در خود نگه دارد، و زمانی که درون یک سیستم آب‌وهوایی فشرده می‌شود انرژی بیشتری آزاد می‌کند، و در نتیجه بر شدت توفان‌ها و سیلاب‌ها می‌افزاید. بالا آمدن سطح دریا، که به ویژه در خلیج مکزیک قابل پیش‌بینی بود، هجوم توفان را بدتر می‌کند و بر ایجاد سیلاب می‌افزاید. ویرانگری توفان هاروی غیرعادی بود زیرا پیش از رسیدن به خشکی در روز جمعه ناگهان قدرت گرفت؛ و سپس در همان‌جا باقی ماند، و پیش از برگشت به خلیج باران خود را بر سر هیوستون ریخت. این رخداد با مدل‌های جهان گرم‌تر همخوانی دارد.
تقصیر بیشتر به دلیل برنامه‌ریزی ضعیف است. هیوستون که تقریباً هیچ محدودیتی برای استفاده از زمین ندارد نمونه‌ای از اشتباه پیش رفتن کارهاست. اگرچه یک تلنگر کوچک شرکت‌های ساختمانی را قادر ساخت به رشد سریع شهر بپردازند (5 /1 میلیون ساکن جدید از سال 2000)، اما سبب شد سطح گسترده‌ای از چمنزارهای ساحلی زیر بتن برود که قبلاً برای جذب آب به کار می‌رفت. طبق گزارش تگزاس تریبون و پروپابلیکا، موسسه خیریه‌ای که از روزنامه‌نگاری تحقیقی حمایت مالی می‌کند، از سال 2010 در بخش هریس اجازه ساخت بیش از 8600 ساختمان درون دشت‌های سیلابی 100ساله داده شد، مکان‌هایی که شانس ایجاد سیلاب در هر سال در آنها تنها یک درصد است. شرکت‌های ساختمانی باید حوضچه‌هایی بسازند که آب‌های سطحی را که ممکن است جذب زمین‌های بایر شوند جمع کنند، اما اجرای قوانین ضعیف است. به دلیل به‌روز نبودن نقشه‌ها، املاک خارج از دشت‌های سیلابی 100ساله مکرراً زیر سیل می‌روند.
شکست دولت شدت آسیب را بیشتر می‌کند. کشورهای درحال‌توسعه در برابر بلایای طبیعی کاملاً بیمه نیستند. شرکت بیمه‌گذار Swiss Re می‌گوید از میان 50 میلیارد دلار یا بیشتر خسارت ناشی از سیل، توفان و دیگر بلایا در آسیا در سال 2014، تنها هشت درصد آن تحت پوشش بیمه قرار گرفت. بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی محاسبه می‌کند که بدترین بلایای طبیعی عموماً تولید ناخالص داخلی کشور آسیب‌دیده را تقریباً دو درصد کاهش می‌دهد. مشکل آمریکا برعکس است، یعنی دولت فدرال به حق بیمه مربوط به منازل آسیب‌پذیر یارانه می‌دهد. برنامه بیمه سیل طبیعی (NFIP) برای وام‌گرفتن اجرا شد اما نتوانست به اندازه کافی ریسک خسارت را پوشش دهد. زیر قیمت بودن مانع ساخت خانه‌های جدید می‌شود و مالکان کنونی را از بازسازی یا جابه‌جایی دلسرد می‌کند. طبق گزارش آژانس مدیریت حوادث غیرمترقبه فدرال، خانه‌هایی که مرتباً گرفتار سیلاب می‌شوند یک درصد املاک تحت پوشش برنامه بیمه سیل طبیعی و 20 تا 30 درصد پرونده‌های آن را تشکیل می‌دهند. پنج ایالت که تگزاس نیز در میان آنها قرار دارد، بیش از 10 هزار خانوار دارند، و سالانه به شمار آنها در سطح کشور حدود پنج هزار مورد افزوده می‌شود. هدف بیمه ارائه هشداری برای ریسک است؛ در این مورد، بیمه از بروز آن جلوگیری می‌کند.
زمانی که آسمان آفتابی است جاده را هموار کن
چه باید کرد؟ سیل بر شدت موقعیت برای به حداقل رساندن تغییرات اقلیمی می‌افزاید؛ موردی که تهدید می‌کند مکان‌های مرطوب را مرطوب‌تر و مکان‌های توفانی را توفانی‌تر می‌کند. حتی کسانی که نسبت به علم تردید دارند تلاش می‌کنند عمل‌گرایی را سیاستی تضمینی ببینند که در صورت اثبات این مورد آن را جبران می‌کند. با وجود این، این امر به سرعت رخ نمی‌دهد، حتی اگر تمام کشورها، از جمله آمریکا، توافقات بین‌المللی را امضا کنند. بنابراین، سیاستمداران باید هرچه سریع‌تر از هیوستون درس بگیرند. نقشه‌های مربوط به سیل باید به‌روز شوند. مهندسان عمران که اغلب بودجه ندارند و گرفتار بوروکراسی هستند باید هم‌اکنون پیش از آنکه دیر شود ساختمان‌ها و مخازن آب را تقویت کنند. برنامه بیمه سیل طبیعی باید حق بیمه بازار ارائه دهد و کشورهای درحال‌توسعه باید اوراق قرضه مربوط به حوادث غیرمترقبه بفروشند. تمامی اینها آزمونی برای دولت، آینده‌نگری و توانایی مقابله با لابی‌گری مالکان خانه‌ها و شرکت‌های ساختمانی است. اما سیاستمدارانی که در این آزمون پیروز نشوند باید دریابند که دیر یا زود با توفانی مانند هاروی در شهر خود روبه‌رو می‌شوند.
