به امید تقاضا

شاخص تورم تولیدکننده در تیرماه 1396 رشدی 1 /1‌درصدی را تجربه کرد تا رشد سالانه (نقطه‌به‌نقطه) خود را به 9 /8 درصد برساند و نشان دهد در ادامه مسیر صعودی‌اش مصمم است. رشد نقطه‌به‌نقطه این شاخص، خردادماه پارسال با ثبت رقم 6 /1‌درصدی پایین‌ترین سطح تاریخی خود1 را تجربه کرده بود، اما پس از آن در روندی نسبتاً ثابت افزایش یافت و در فروردین 1396 به سطحی بی‌سابقه در بیش از دو سال اخیر (2 /9 درصد) رسید. رشد PPI در اردیبهشت‌ماه (که اقتصاد ایران تحت تاثیر دو عامل غیراقتصادی «ماه رمضان» و «انتخابات ریاست‌جمهوری» کمابیش راکد شده بود) متوقف شد، ولی بازگشت آن به مسیر رشد در دو ماه اخیر نشان می‌دهد عقبگرد PPI موقتی بوده است.

اما چرا این آمارها مهم است؟ شاخص قیمت تولیدکننده (PPI= Producer Price Index) در کنار شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI=Consumer Price Index) یکی از معیارهایی است که به منظور سنجش سطح عمومی قیمت‌ها از سوی بانک مرکزی محاسبه و منتشر می‌شود. هدف از محاسبه شاخص بهای تولیدکننده، اندازه‌گیری تغییرات قیمت‌هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می‌کنند. یعنی PPI قیمت کالا و خدمات در کارخانه یا مبدأ تولید خدمت را نمایندگی می‌کند و بنابراین می‌تواند بر برنامه‌ریزی‌های صاحبان صنایع، سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران تاثیر بگذارد. به اعتقاد برخی ناظران، رشد پیوسته تورم تولیدکننده را می‌توان به ‌عنوان علامتی از احیای تقاضا در بازارها تعبیر کرد که خبر خوبی برای کلیت اقتصاد ایران خواهد بود. این شاخص البته از یک جهت دیگر نیز مهم است: شماری از اقتصاددانان از PPI به عنوان یک شاخص پیش‌نگر (Leading Indicator) برای ارزیابی روند آینده تورم مصرف‌کننده (CPI) استفاده می‌کنند و معتقدند افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولیدکننده، با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف‌کننده مشاهده می‌شود.

گزارش‌های اخیر بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد ماهانه شاخص تورم مصرف‌کننده (CPI) در تیرماه منفی بوده، بنابراین -دست‌کم فعلاً- خبری از همزمانی روند دو شاخص قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده نیست. با این حال بررسی جزئیات گزارش PPI نشانه‌های دلگرم‌کننده دیگری هم دارد. به عنوان مثال رشد ماهانه شاخص گروه ساخت (صنعت)2 که در سه ماه اول سال 1396 همواره منفی بود، در تیرماه به 7 /0 درصد رسیده و تورم سالانه (نقطه‌به‌نقطه) این بخش را به سطح 8 /8‌درصدی رسانده است. تورم نقطه‌به‌نقطه سالانه در زیربخش کشاورزی و خدمات هم به ترتیب 3 /9 درصد و 7 /8 درصد بوده است. پرونده‌ای که پیش رو دارید، تلاش کرده است پیام‌ها و پیامدهای تداوم افزایش تورم تولیدکننده را بررسی کند و از جمله به این سوالات پاسخ دهد که آیا می‌توان این روند را علامت احیای تقاضا در بازارها دانست؟ اثر آن بر تورم مصرف‌کننده چه خواهد بود؟ و تغییرات هر یک از اجزای شاخص چه معنایی دارند؟